Раманы / Пераклад з нямецкай Васіля Сёмухі. — Мінск: Зміцер Колас, 2014. — 320 с. — (
Littera scripta). Цвёрдая вокладка.
ISBN 978-985-6992-48-6
Пераклад зроблены з выданняў:
Gustav Meyrink. Walpurgisnacht. Roman-Zeitung Nr. 454. Verlag Volk und Welt, Berlin, 1988.Gustav Meyrink. Der weiße Dominikaner. http://frank.deutschesprache.ru/Пад адной вокладкай сабраныя два раманы славутага аўстрыйскага пісьменніка-экспрэсіяніста Густава Майрынка. Дзеянне першага, гістарычна-фантастычнага рамана “Ноч Вальпургіі”, адбываецца ў Празе. Тут ёсць і містыка, і перасяленне душ, і мерцвякі, што нібыта кіруюць жывымі...
Не менш фантастычны “Белы дамініканец” прысвечаны блуканням чалавечага “Я”.
ЗМЕСТ Паглядзець
НОЧ ВАЛЬПУРГІІ
Першы раздзел. Актор Зрцадла
Другі раздзел. Новы Свет
Трэці раздзел. Галодная вежа
Чацвёрты раздзел. У люстры
Пяты раздзел. Авэйжа
Шосты раздзел. Ян Жыжка з Троцнава
Сёмы раздзел. Развітанне
Восьмы раздзел. Уцёкі ў Пішак
Дзявяты раздзел. Барабан Люцыпара
БЕЛЫ ДАМІНІКАНЕЦ
Пралог
I. Першае пасланне Хрыстофэра Таўбэншляга
II. Сям'я Мучэлькнаўсаў
III. Вандраванне
IV. Афэлія
V. Начная гутарка
VI. Афэлія
VII. Чырвоная кніга
VIII. Афэлія
IX. Самотнасць
X. Лаўка ў садзе
XI. Галава Медузы
XII. “Ён мае расці, а я — малець”
XIII. Хвала Табе, Царыца міласэрнасці
XIV. Уваскрэсенне меча
XV. Нэсава кашуля
Пра аўтара
Фрагмент раману “Ноч Вальпургіі” Паглядзець
Першы раздзел. АКТОР ЗРЦАДЛА
Забрахаў сабака.
Раз. Другі раз.
Пасля поўная цішыня, быццам жывёла ўслухоўвалася ў ноч, — якая там яшчэ прыгода нахапілася.
— Мне здаецца, забрахаў Брок, — сказаў стары барон Канстанцін Эльзэнвангер, — мусіць, ідзе пан раднік.
— Гэта, душа мая, яшчэ не прычына, каб брахаць, — строга кінула графіня Заградка, старая жанчына з сівымі снежна-белымі локанамі, вострым арліным носам і кушчастымі брывамі над вялікімі, чорнымі, крыху шалёнымі вачыма, быццам угневаўшыся на такое непатрэбства, і стасавала калоду картаў на віст хутчэй, чым гэта рабіла ўжо добрых паўгадзіны.
— I што ён там такога робіць цалюткі дзень напралёт? — спытаўся імператарскі лейбмедык Тадэвуш Флюгбайль, які, з круглым, гладка выгаленым, маршчыністым тварам на старамодным карункавым жабо, як дух продка, сядзеў у крэсле насупраць графіні, падабраўшы ледзь не пад самы падбародак неверагодна доўгія, сухія ногі.
Студэнты на Градчанах звалі яго “Пінгвінам” і заўсёды смяяліся яму ўслед, калі ён роўна а дванаццатай каля замка сядаў у дрожкі, у якіх верх кожнага разу трэба было адкідаць назад, перш чым яго амаль двухметровая цялесіна займала ў іх месца. Гэтакі ж сама складаны быў і працэс высадкі, калі экіпаж праз некалькі сотняў крокаў спыняўся каля гасцініцы “Каму спех”, дзе гер імператарскі лейбмедык, нагінаючыся над талеркай і па-птушынаму дзюбаючы відэльцам, меў звычай спажываць сняданак.
— Каго ты маеш на ўвазе, — спытаў барон Эльзэнвангер, — Брока ці пана радніка?
— Пана радніка, вядома. Бо і што ён толькі робіць цалюткі дзень?
— Але ж бо. Гуляе з дзецьмі ў парку Хотэк.
— 3 “дзецямі”, — паправіў Пінгвін.
— Ён - бавіцца - з - тымі - дзецьмі, — умяшалася графіня, падкрэсліваючы кожнае слова націскам.
Абодва старцы пасаромлена прымоўклі.
Зноў у парку забрахаў сабака. Гэтым разам глуха, амаль з падвывам.
I тут жа адчыніліся цёмныя, размаляваныя пастаральнымі сцэнкамі махагонавыя дзверы, і ўвайшоў гер прыдворны раднік Каспар Эдлер фон Шырндынг — як заўсёды, калі прыходзіў на партыю віста, у вузкіх чорных штанах, крыху круглявы жываток, упакаваны ў бідэрмаераўскі прагулачны сурдут са светлай казлінай ірхі, замшы то б та, з цудоўна мяккім шалікам. Жвава, як ласіца, не кажучы ні слова, ён падбег да крэсла графіні, паклаў свой цыліндр на канапу побач і, цырымонна вітаючы графіню, пацалаваў ёй у руку.
— Чаго ён усё яшчэ брэша і брэша?! — задумліва буркнуў Пінгвін.
— Цяпер ён мае на ўвазе Брока, — патлумачыла графіня Заградка, рассеяна зірнуўшы на барона Эльзэнвангера.
— Гер раднік такія спацелыя. Каб жа толькі не застудзіліся! — заклапочана ўсклікнуў барон, зрабіў паўзу і пасля раптам каркнуў з арыёзным узлётам у цёмны суседні пакой, які пасля яго слоў, як на ўзмах чарадзейнай палачкі, асвятліўся: — Бажэна, Бажэна, Ба-ажэна-а-а, прашу вас, прынясіце, просім, супчык!
Кампанія выправілася ў банкетную залу і расселася вакол вялікага стала.
Толькі Пінгвін ганарыста пахаджаў уздоўж сцен, з подзівам разглядаючы на габеленах, быццам сёння ўпершыню, сцэны змагання Давіда з Галіяфам і пагладжваючы рукамі знаўцы цудоўную мэблю ў стылі Марыі-Тэрэзіі.
— Я быў унізе! У свеце! — бухнуў раптам навіну раднік Эдлен фон Шырндынг і прамакнуў лоб вялікай, чырвона-жоўта-стракатай хустачкай. — I заадно падстрыгся, — ён сунуў палец за каўнер, быццам яму часалася шыя.
Падобны камэнтар да цяжка стрымліванага росту валасоў ён рабіў чатыры разы на год у бязглуздым разліку на тое, што ніхто не ведае, што ён носіць парыкі, — калі з доўгімі локанамі, калі зноў коратка стрыжаныя, — і кожнага разу ён чуў здзіўленае мармытанне. Але сёння гэтага не было: спадарства кампанія было шакіравана, пачуўшы, дзе ён быў.
— Што? Унізе? У свеце? У Празе? Вы? — імператарскі лейбмедык Флюгбайль аж забегаў ад здзіўлення. — Вы?
Два астатнія толькі раззявіліся:
— У свеце! Унізе! У Празе!
— Але ж, але ж вам трэба было перайсці мост! — заікаючыся, прамовіла нарэшце графіня. — А што, калі б вы зваліліся?!
— Зваліўся!! Ну, сэрвус! — крэкнуў барон Эльзэнвангер і збялеў. — Каб не сурочыць! — увесь у дрыжыках, ён падышоў да каміннай нішы, каля якое яшчэ з зімы ляжаў бярэмак дроў, узяў адно палена, папляваў на яго тройчы і ўкінуў у халодны камін, — каб не сурочыць!
Бажэна, служанка, у падраным халаце, хустачцы і босая, як гэта практыкавалася ў старастыльных пражскіх арыстакратычных гасподах, унесла раскошную місу з цяжкага чарнёнага срэбра.
— Ага! Суп з сасіскамі! — буркнула графіня і задаволеная апусціла ларнетку. Яна прыняла за сасіскі пальцы дзяўчыны, якія ў вялікіх не па мерцы белых пальчатках-глясэ ўсунуліся ў суп.
— Я ехаў... трамваем, — выціснуў з сябе гер раднік, усё яшчэ ўзбуджана паглыблены ва ўспаміны пра перажытую авантуру.
Усе пераглянуліся: яны паняверыліся ў праўдзівасці яго слоў. Толькі ў лейбмедыка заставаўся каменны твар…
Фрагмент раману “Бела дамініканец” Паглядзець
I. Першае пасланне Хрыстофэра Таўбэншляга
Колькі сябе памятаю, людзі ў горадзе кажуць, што мяне завуць Галубятня.
Яшчэ калі малым хлопцам я надвячоркам хадзіў ад дома да дома з доўгім кіем з запаленым кнотам на канцы яго і запальваў лятарні, за мною бегала вулічная дзятва, пляскала ў далоні і галялёкала: “Галубятня, Галубятня, трарара, Галубятня”.
А я на тое ані не злаваўся, хоць, праўда, і не падпяваў ім.
Пазней дарослыя перанялі гэты назоў і звярталіся з ім, калі што мелі да мяне.
Зусім інакш было, што да імя Хрыстофэр. Яно, напісанае на паперцы, вісела ў мяне на шыі, калі мяне яшчэ сысунка, голенькае немаўля, аднае раніцы знайшлі на парозе кірхі св. Марыі.
Цэтлік, відаць, навесіла мая маці, калі падкідала мяне.
I гэта адзінае, што яна дала мне ў дарогу. Таму з таго часу я заўсёды ўспрымаў імя Хрыстофэр як нешта святое. Яно мне проста ўвайшло ў плоць, і я насіў яго праз усё сваё жыццё як метрыку хрышчэння, выпісаную ў царства Вечнасці, як дакумент, які нельга ні ўкрасці, ні адабраць. I ён увесь час рос і расце, як насеніна з цемры, пакуль не праявіцца тым, чым і быў на самым пачатку, пакуль не зліецца са мною і не ўвядзе мяне ў свет нятленнасці. Так, як і напісана ў Святым Пісанні: “пасеяна тленным, паўстане нятленным”.
Ісус хрысціўся дарослым чалавекам пры поўным усведамленні таго, што адбывалася: імя, якое было ягоным “Я”, сышло на зямлю з нябёсаў; сённяшнія людзі хрысцяцца груднымі дзеткамі, а не як тое мае быць, каб яны ўсведамлялі: што над імі ўчыняецца?! Яны гнуцца, куды іх вецер хіліць, ідуць праз усё сваё жыццё да магілы, як марыва над балотам, іх целы згніваюць, і ў тым, што паўстае і застаецца, — а гэта іх імя, — сваёй долі не ймуць. Але я ведаю, бо пакуль чалавек можа гаварыць пра сябе, што ён нешта ведае, я ведаю, што маё імя — Хрыстофэр.
Па горадзе ходзіць легенда, быццам мніх-дамініканец Райманд Пэнафортэ пабудаваў кірху св. Марыі на дары, пасыланыя яму з усіх гасподніх краін невядомымі дабрахотамі.
Над алтаром надпіс: “Flos florum — праз трыста гадоў буду”. А вышэй прыбіта размаляваная дошка, яна ўвесь час падае. Кожны год — на свята Багародзіцы.
Кажуць, ноччу на маладзіка, калі бывае так цёмна, што не відаць далоні перад сабою, ад кірхі падае белы цень на чорны рыначны пляц. Гэта, нібыта, вобраз Белага Дамініканца Пэнафортэ.
Калі нам, дзецям з прытулку для найдзічаў і сіротаў, спаўнялася дванаццаць гадоў, мы павінны былі ўпершыню ісці да споведзі.
— Чаму ты не спавядаўся? — сурова спытаўся ў мяне на раніцу святар.
— Я спавядаўся, ваша свяцейшасць.
— Ты хлусіш!
Тады я расказаў, што сталася:
— Я стаяў у кірсе і чакаў, калі мяне выклічуць, але тут нейкая рука падала мне знак, я падышоў да спавядальнай будкі. У ёй сядзеў белы мніх, і ён тры разы спытаўся, як мяне завуць. 3 першага разу я не ведаў як, другога разу ледзь-ледзь ведаў. Але забыўся, не паспеўшы вымавіць; за трэцім разам у мяне на лобе выступіў халодны пот, язык анямеў, я не мог нічога сказаць, хоць нешта ў грудзях крычала: “ХРЫСТОФЭР!” Белы мніх, мабыць, пачуў гэты голас, бо запісаў імя ў кнігу. Паказаў на яе і сказаў: “Вось ты цяпер упісаны ў кнігу жыцця”. Пасля ён перажагнаў мяне і сказаў: “Я адпускаю табе твае грахі — мінулыя і будучыя”.
На апошніх словах, якія я сказаў вельмі ціха, каб іх не мог пачуць ніхто з маіх таварышаў, бо я спалохаўся, — святар адхіснуўся, як у дзікім страху, і перажагнаўся.
Яшчэ тае самае ночы ўпершыню сталася так, што я неверагодным чынам пакінуў дом, і пасля нават не мог растлумачыць самому сабе, як зноў вярнуўся назад.
Увечары я лёг, распрануўшыся, а прахапіўся нараніцу ў ложку ўвесь апрануты і ў запыленых чаравіках. У кішэні былі кветкі, якіх, мабыць, я назбіраў высока ў горах.
Пазней так бывала даволі часта, пакуль наглядчыкі ў прытулку не прыхапілі мяне і не пачалі лупцаваць, бо я так і не мог сказаць, дзе ж я бываў уначы.
Аднаго разу мяне клікнулі ў кляштар да капелана. Ён стаяў пасярэдзіне пакоя з нейкім старым герам, які пазней усынавіў мяне, і я здагадаўся, што яны гаварылі пра мае начныя вылазкі.
— Тваё цела яшчэ надта няспелае. Яно не павінна хадзіць з табой. Я прывяжу цябе, — сказаў стары гер, ведучы мяне за руку ў свой дом і пасля кожнага сказанага слова неяк адмыслова хапаючы ротам паветра.
У мяне сэрца заходзілася ад страху, бо я не разумеў, пра што гэта ён.
На ўпрыгожаных вялікімі заклёпкамі жалезных дзвярах дома старога гера было выбіта: “Барталамей барон фон Ёгер, ганаровы лятарнік”.
Я ніяк не разумеў, як арыстакрат мог быць лятарнікам; мне здалося, што я недзе нешта пра гэта чытаў, але ўсе тыя нікчэмныя веды, якія мне ўшчапілі ў школе, асыпаліся з мяне як папяровая мішура, аж настолькі я запаняверыўся ў той момант, што наогул здольны ясна думаць.
Пазней я даведаўся, што самы першы з продкаў барона быў сціплы лятарнік, якому было нададзена дваранства за нешта такое, чаго ён сам як след не ведаў. 3 таго часу на гербе тых Ёгераў побач з іншымі эмблемамі паявіліся алейная лямпа, рука і кій, і бароны з роду ў род штогоду бяруць з горада невялікую рэнту, няважна, нясуць яны сваю службу запальвання лятарняў на вуліцах ці не…
