Мінск : Кнігазбор, 2018. — 168 с.
Навуковы рэдактар Ірына Дубянецкая, доктар сакральнай тэалёгіі, доктар філязофіі.ISBN 978-985-7207-06-0.
“Што ёсьць мысьленьнем”, “што азначае “верыць”, “што такое сьмерць і чаму мы яе так баімся”, “ці можна знайсьці ўнутры нас пляцоўку, зь якой яна не выглядала б такой жахлівай”, “што такое супрэматызм і загадкавыя квадраты Малевіча” — галоўныя пытаньні кнігі. Зьмест яе складаюць таксама пераклады клясычнага твору “Тао Тэ Чінг” вялікага кітайскага містыка Лао Цзы (VI ст. да н. Х.) і будыйскай Кхагавісана суты.
ЗЬМЕСТ Паглядзець
Прадмова
Ад мысьленьня да мэдытацыі
Што азначае «верыць»?
1. «Бачыць» і «верыць» у Старым Запавеце
2. «Старая» і «новая» вера
3. Вера як «адкрыцьцё» Бога й адкрыцьцё сябе Богу
4. Сымбалізм веры й эвангельскіх цудаў
Пра сьмерць
1. Страх і праблема сьмерці ў старажытнагрэцкай і навачаснай філязофіі
1.1 Сакрат і стоікі
1.2 С. Кіркегар
1.3 М. Гайдэгер
2. «Высунутасьць» у Быцьцё, альбо Праблема сьмерці ў традыцыйных рэлігіях
2.1 Душа, альбо «Схаваны чалавек»
2.2 Чалавек і сьмерць у Веданце
2.3 Будыйскі погляд на жыцьцё й сьмерць
2.4 Жыцьцё й сьмерць у абрагамічных рэлігіях
2.4.1 Юдаізм
2.4.2 Хрысьціянства
2.4.3 Іслам
Супрэматызм Малевіча і сакральная геамэтрыя Сьветабудовы
1. Філязофія «беспрадметнасьці»
2. Дынамічная тканка сьветабудовы
3. Пазыцыя назіральніка (творцы)
4. Гуны і квадраты
5. І наастачу
Пераклады
Кхагавісана cута. Насарог
Лао Цзы. «Тао Тэ Чінг»
Заўвага перакладчыка
Table of Contents
Book Description
About the author
ПРАДМОВА Паглядзець
Назва гэтай кнігі — частка рэфрэну будыйскай Кхагавісана суты, які цалкам гучыць так: «Ідзі адзін сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога».
Пяць гадоў таму, заўважыўшы, што дні робяцца шэрыя, падобныя адзін да аднаго, я вырашыў не вяртацца ў Менск. І, пасяліўшыся на лецішчы, засяродзіўся на чытаньні й перакладзе рэлігійных тэкстаў. Кхагавісана сута ўразіла сваёй энэргетыкай, радыкальным варыянтам вырашэньня экзыстэнцыйных праблемаў чалавека.
Другім пераўвасобленым у беларускую мову тэкстам стаўся «Тао Тэ Чінг» Лао Цзы. Ягонае значэньне ў традыцыйнай рэлігіі Кітая прыкладна тое ж самае, што і Новага Запавету ў хрысьціянстве. А галоўная адмета — у спробе перадаць жывы досьвед сустрэчы зь Нябачным і Безназоўным. Як і Кхагавісана сута, «Тао Тэ Чінг» — тэкст адзіноты і шляху.
Пераклады і чытаньне рэлігійных тэкстаў спрычыніліся да актуалізацыі некалькіх праблемаў, пра якія я калісьці думаў, але потым на іх забыўся: што азначае «верыць», што такое мысьленьне й ці ёсьць штосьці па-за яго межамі, што такое сьмерць і чаму мы яе так баімся? Нарэшце, што такое супрэматызм і загадкавыя квадраты Малевіча? Кожнае з гэтых пытаньняў некалі моцна трымала маю ўвагу.
А да ідэі кнігі пасунула мяне шаноўная спадарыня Ірына Дубянецкая, якая прапанавала напісаць тэкст выступу для ўдзелу ў Тыдні беларускага мысьленьня, які праходзіў пазалетась. Неахвочы да зьяўленьня ў публічнай прасторы, я колькі разоў адмаўляўся, але потым пагадзіўся і напісаў эсэ пад назвай «Ад мысьленьня да мэдытацыі». Астатнія тэксты літаральна «запатрабавалі» свайго зьяўленьня і былі напісаныя цягам году. Усе разам яны — адказ на сфармуляваныя пытаньні.
Аб’ядноўвае тэксты кнігі ідэя «схаванага» чалавека, альбо невідавочных структур нашага існаваньня, якія, каб быць убачанымі, патрабуюць зьмены пазыцыі ці ўнутранай саматрансфармацыі. Маючы на ўвазе зрабіць тэксты чытэльнымі, я пазьбягаў цьмяных развагаў і спэцыяльнай тэрміналёгіі, а таксама імкнуўся прасьвятляць сутнасьць філязофскіх і рэлігійных праблемаў, якія я абмяркоўваў.
«Прыпадобніўшыся да насарога» працягвае інтэлектуальную сэрыю «Бібліятэка «Беларускі калегіюм», выдаваную ў 2012–2013 гг. У той час у ёй выйшлі «Адкладзеная свабода» Віталя Сіліцкага, «ПраЧутае» Сяргея Харэўскага, «Беларусь 1994–2004 гг.: разбудова дзяржавы і перасьлед нацыі» Валера Булгакава, «Беларуская гісторыя: знайсці чалавека» Алеся Смалянчука, «Анонс: квадрат тэкстаў» Юра Пацюпы, «Імёны: літаратурныя партрэты» Адама Глобуса, «Errata: як што называецца, так і адбываецца» Сяргея Дубаўца, «Вялікі выбух у малой Галілеі» Пятра Рудкоўскага, «Ленін і Сталін думаюць пра Беларусь» Анатоля Трафімчыка і «Быць (пры)сутным» аўтара прадмовы. Да запачаткаваньня той сэрыі, дарэчы, непасрэднае дачыненьне меў Павал Данэйка, дапамога якога і на гэты раз надзвычай істотная.
На завяршэньне маю шчыра падзячыць
— доктару сакральнай тэалёгіі Ірыне Дубянецкай, доктару філязофіі Пятру Рудкоўскаму і мастацтвазнаўцу Сяргею Харэўскаму за напісаныя імі рэцэнзіі й рэкамэндацыйныя лісты;
— літаратару і філёзафу Валянціну Акудовічу за рэдактарскія падказкі й некаторыя правакацыйныя цьверджаньні, што спрычыніліся да энтузыастычнага напісаньня колькіх пасажаў у гэтай кнізе;
— доктару філязофіі Ірыне Дубянецкай за навуковае рэдагаваньне;
— перакладчыцы Вользе Калацкай за рэдагаваньне Book Description.
А таксама ўсім, хто спрычыніўся да падрыхтоўкі праекту выданьня кнігі на краўдфандынгавай пляцоўцы ulej.by ды дапамагаў
пашыраць інфармацыю пра праект:
— дырэктару выдавецтва «Кнігазбор» Генадзю Вінярскаму;
— пісьменьніцы і журналістцы Людміле Шчэрба;
— вядомым журналістам Марыне Загорскай, Анжэле Белуш, Валянціне Аксак, Аўгіньні Манцэвіч, Дар’і Трайдэн, Андрэю Дынько, Аляксандру Матафонаву, Сяргею Пульшу, Паўлу Сьвердлаву, Зьмітру Бартосіку;
— вядомым асобам беларускага трэцяга сэктару Ніне Шыдлоўскай, Тацьцяне Вадалажскай, Валерыі Касьцюговай, Вользе Шпарага, Ірыне Дубянецкай, Паўлу Белавусу, Паўлу Баркоўскаму;
— былым студэнтам «Беларускага калегіюму» Алесю Загорскаму, Віцы Біран, Тацьцяне Нядбай, Аксане Спрынчан;
— маім сябрам Анхеле Эсьпіносе, Натальлі Машара, Віктару Шалкевічу, Севярыну Квяткоўскаму, Уладзіміру Мацкевічу;
— краўдфандынгавай пляцоўцы «Улей» і яе супрацоўніцы Аліне Лісаковіч.
У сваім лісьце ў Фэйсбуку я ўжо пісаў, што колькі гадоў таму, даведаўшыся, што ў нашай краіне працуюць краўдфандынгавыя пляцоўкі, быў надзвычай уражаны. Бо калі ў грамадстве ёсьць
супольнасьць людзей, гатовых ахвяраваць грошы для рэалізацыі важных для іх ідэй і праектаў, тое азначае, што ўсе разам мы можам уплываць на нашую будучыню і ствараць такую канфігурацыю беларускага грамадства, якую хацелі б бачыць.
Дзякуй вялікі галоўным спонсарам праекту Галіне Яшчанка, Вользе Чакулаевай, Паўлу Данэйку, Віталю Васількову і Зьмітру Круку. Як ваш падарунак кніга будзе разасланая ў буйныя ўнівэрсытэцкія й публічныя бібліятэкі краіны.
Мая шчырая падзяка адрасаваная таксама ўсім спонсарам. Бяз вашага ўдзелу выдаць кнігу было б немагчыма.
АД МЫСЬЛЕНЬНЯ ДА МЭДЫТАЦЫІ (ФРАГМЭНТ З КНІГІ) Паглядзець
Я нарадзіўся ў краіне, у якой «мысьліць» можна было адно ў межах марксысцкай ідэалёгіі. Выйсьце за прамаркіраваную лінію моцна каралася. Але мне дужа карцела зазірнуць за небакрай…
На другім курсе Лінгвістычнага ўнівэрсытэту ў прыбіральні Купалаўскага тэатру я сустрэўся вачыма зь незвычайным чалавекам. Гэта быў Кім Хадзееў. Неверагоднасьць сустрэчы была ў
тым, што Кім мог мысьліць!
Значна пазьней, пасьля Кімавай і Нацыянальнай акадэмій навук, мне аднойчы падумалася: а што такое мысьленьне?! Ці сапраўды яно бязьмежнае і ўнівэрсальнае?
О, мой Бог! Канешне ж, не! Безумоўна, яно мае межы. І ня ёсьць унівэрсальным інструмэнтам (ключом ці «адмычкай» да ўсяго). І мне зноў захацелася зазірнуць за небакрай…
Неяк мой сябра Валянцін Акудовіч напісаў (ці сказаў?), што мова падманвае. Гэта быў штуршок, які нагадаў мне пра маё жаданьне.
Не, ня мова! Падманвае менавіта мысьленьне! Мова тут зусім ні пры чым; яна не самастойная. Яе самую можна падмануць. Як, дарэчы, і інтэлект. Яго можна прымусіць апраўдваць што
заўгодна: хлусьню, зло ці глупствы.
Ня буду тут дужа паглыбляцца ў пытаньне, чаму і як мысьленьне ўводзіць нас у зман. Скажу толькі, што ані мысьленьне, ані інтэлект ніколі не бываюць самастойнымі і самадастатковымі. Яны — сродак. А таму ўсё залежыць ад канстытуяванай намі мэты, сродкам дасягненьня якой тыя й робяцца.
Мысьленьне падманвае. І гэта галоўны факт. Такі недахоп вынікае перадусім зь яго «анталягічнай» абмежаванасьці ды ўласьцівай яму дыскурсыўнасьці, дыскрэтнасьці й несамастойнасьці. (Падрабязьней — у тэксьце «Пра сьмерць».) А здольнае яно адно да разуменьня лякальных татальнасьцяў альбо фрагмэнтаў рэчаіснасьці. Але зусім ня цэласьці рэчаў і мяне самога. У мысьленьні я й сам — фрагмэнтаваны й няпоўны. Хочучы памысьліць сябе, я насамрэч займаюся вівісэкцыяй. Памысьліўшы Бога, Ніцшэ прыйшоў да высновы, што Той памёр. Памысьліўшы чалавека, Акудовіч знайшоў адно руіны. Дэструкцыя — адваротны і неад’емны бок мысьленьня.
Мне, вядома, можна запярэчыць: але ж навука так яскрава прадэманстравала сваю эфэктыўнасьць і прадукцыйнасьць! Сапраўды. Практычная эфэктыўнасьць навуковага мысьленьня навідавоку. Але гэта посьпех толькі ў адным фрагмэньце рэчаіснасьці і ў адным фрагмэньце мысьленьня. А там, дзе пачынаецца філязофія, псыхалёгія ці сацыяльныя навукі, усё ўжо ня так адназначна. Дзе зараз «геніяльнае» вучэньне К. Маркса і Ф. Энгельса, дзе тэорыі Юма, Лока ці Русо?
У эўрапейскім мысьленьні Кант быў, відаць, першы, хто ясна зразумеў: здольнасьць чалавечага розуму заўсёды была і будзе абмежаванай. А што ёсьць па-за гэтай абмежаванасьцю? Ці існуе нешта, што чалавек татальна выпускае з-пад увагі? Пра што інтэлект прынцыпова ня можа, дый ня здатны сказаць што-кольвек уцямнае? Паводле Канта, гэта «рэч-у-сабе», непазнавальная рэчаіснасьць. Але тут важна падкрэсьліць: гэта рэчаіснасьць, пра якую няма веды. І толькі ўсяго! Больш за тое, веда і ня ёсьць тым каштоўным «прадуктам», які штосьці можа сказаць пра гэтую рэальнасьць. А мы так прызвычаіліся думаць, што веда — каштоўнасьць і сіла. Сіла і каштоўнасьць веды, аднак, дужа адносныя.
Праблема сёньняшняй мысьліўнай сытуацыі палягае ў празьмернай ацэнцы здольнасьцяў інтэлекту і ў амаль рэлігійнай веры ў яго. Гэта своеасаблівы інтэлектуальны шавінізм сучаснага чалавека. Зь яго ён паставіў выключна на інтэлект. І ў канцовым выпадку прайграе.
Другая праблема — перабольшаная важнасьць сацыяльнасьці і сацыяльнай каштоўнасьці чалавека, што якраз і вядзе да празьмернага спрашчэньня ўяўленьняў пра нас саміх. І, нарэшце, інтэлектуальная пагарда да ўсяго, што можна скарыстаць у якасьці сродку для камфортнага жыцьця ці далейшага прагрэсу. Дык ці ня робіцца чалавек аднамерным цяпер ужо ў іншым, інтэлектуальна-тэхналягічным ракурсе?
Мысьленьне падманвае. І гэты падман — у фрагмэнтарнасьці яго вынікаў, фрагмэнтарнасьці ўяўленьняў чалавека пра самога сябе. Дый іншага.
Мне меней за ўсё хацелася б, каб склалася ўражаньне, што я кажу пра заганнасьць інтэлекту. Я кажу толькі пра яго дамінацыю ў гіерархіі каштоўнасьцяў сучаснага сьвету. Бо цяперашні сьвет фактычна створаны прагматычна-тэхналягічным мысьленьнем. Зачараванасьць гэтым новым сьветам — вынік сілы і ўплывовасьці інтэлекту, нават, сказаў бы, улады яго над чалавекам. І адначасова — яго слабасьці.
З-за сваёй абмежаванасьці і канцовасьці інтэлект непазьбежна выштурхоўвае чалавека з Цэласьці й Татальнасьці, больш дакладна — з Быцьця. Ён выштурхоўвае яго ў вонкавы сьвет і сацыяльнасьць. І даволі часта ўблытвае чалавека ў цьмяныя, даволі сумнеўныя схемы мысьленьня й дзеяньня.
Але гэтую сілу інтэлекту можна пераадолець, як і любую звычку. Як ні парадаксальна, але мысьленьне, калі мы навучыліся думаць, — таксама звычка.
Разбурэньне звычкі і звыклага, дыскурсыўнасьці і дыскрэтнасьці мысьленьня і ёсьць мэдытацыяй, эўрыстычны патэнцыял якой істотна пераўзыходзіць эўрыстычнасьць мысьленьня. Гэта шлях вяртаньня ў Быцьцё і Цэласьць, у «дом» майго сапраўднага
існаваньня.
Мысьленьне разгортвае значэньні думак, словаў і дзеяў, а мэдытацыя — сэнсы майго існаваньня, пашырае эйдэтычную прастору чалавека. Інтэлект сьвеціць нам не сваім сьвятлом. Ён сьвеціць сьвятлом Эйдасаў і Сьвядомасьці. І менавіта таму па-за інтэлектуальнай сфэрай, а не ў яе межах, ляжаць усе самыя глыбокія сэнсы нашага існаваньня.
КХАГАВІСАНА CУТА. НАСАРОГ (фрагмэнт з разьдзелу ПЕРАКЛАДЫ) Паглядзець
1. Адкінуўшы гвалт да ўсяго жывога, не пажадай нарадзіць дзяцей. А навошта сябры? Прыпадобніўшыся да насарога, ідзі адзін сваім шляхам.
2. Сяброўства — для тых, хто жыве сярод людзей; зь сяброўства маем расчараваньні. А то й зло чыняць нам былыя сябрукі. Разумеючы гэта, ідзі сам сабою, прыпадобніўшыся да насарога.
3. Хто любіць сваіх сяброў больш за іншых, лёгка траціць справядлівасьць; усьведамляючы гэтую небясьпеку, ідзі адзін, прыпадобніўшыся да насарога.
4. Зблытаўся галінкамі бамбукавы куст; гэтак і чалавек заблытваецца ў сваіх жаданьнях і клопатах пра дзяцей і жонак. Але як малады парастак прабіваецца на волю, каб увазьнесьціся ў неба, так і ты, нязмушаны і свабодны, ідзі сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
5. Як вольна пасьвяцца самі сабою жывёлы, так і мудры, сузіраючы сваю самоту, хай ідзе сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
6. Жывучы сярод блізкіх, маеш прасіць іхнай згоды ці дазволу. Ня маючы ж гэтага абавязку, ідзі сам сабою, прыпадобніўшыся да насарога.
7. Чыняць прыяцелі забаўкі, новымі задавальненьнямі поўніцца ўяўленьне; малыя дзеткі радуюць. Але мільгане думка, што з гэтым усім наканавана расстацца. А таму ідзі сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
8. Хто добразычлівы і спагадлівы, мае добрыя памкненьні й непадуладны скрайнасьцям, хто ня просіць больш за тое, што падаюць, хто ў пакутах трывалы й ня мае страху ні перад чым, хай той ідзе, самотны і вольны, прыпадобніўшыся да насарога.
9. Ёсьць расчараваныя сярод адлюднікаў, а ёсьць незадаволеныя й сямейным жыцьцём. Не зьвяртаючы ўвагу ні на тых, ні на другіх, ідзі адзін сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
10. Як дрэва, што скідае зь сябе пажоўклае лісьце, каб нарадзіцца да новага жыцьця, так і ты, не чапляючыся ні за што ў гэтым сьвеце, стросшы зь сябе пыл штодзённых клопатаў, ідзі, вольны, сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
11. Калі ўдасца займець мудрага сябра, што навучыўся пераадольваць цяжкасьці, ідзі зь ім, удзячны і ўсьцешаны.
12. А калі не знайшоў такога чалавека, ідзі адзін, як уладар, што, адмовіўшыся ад улады, пакідае сваю краіну, прыпадобніўшыся да насарога.
13. Вядома ж, добра мець паплечніка, бездакорнага й лепшага за сябе, аднак, калі ня маеш, ідзі адзін, прыпадобніўшыся да насарога.
14. Слухаючы, як бразгочуць на тваіх руках бранзалеты, ня маючы іншых сьведкаў, акрамя цябе, ідзі адзін сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
15. Жывучы побач з кімсьці, заўсёды змушаны нешта казаць; аднаго разу заўважыш раздражненьне. Усьвядоміўшы праз тое небясьпеку нядобрых пачуцьцяў, падыміся й ідзі сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
16. Шмат розных салодкіх жаданьняў мае чалавек; і чым мацнейшыя яны, тым настойлівей тузаюць яго то ў адзін, то ў другі бок; усьвядоміўшы праз тое небясьпеку залежнасьці, ідзі, вольны, сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
17. Баіцца чалавек захварэць і памерці, страціць усё блізкае яму; сузіраючы гэта, ідзі, самотны і мужны, сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
18. Навучыўшыся трываць холад і сьпякоту, голад і смагу, непагадзь і пякельнае сонца, засьцярогшы сябе ад атрутных укусаў мух і зьмей, ідзі, самотны і ўладарны, прыпадобніўшыся да насарога.
19. Як слон, высакародны й велічны, пакінуўшы статак, крочыць уладарна, так і ты ідзі, прыпадобніўшыся да насарога.
20. Ня можа чалавек, які прагне зямнога, дасягнуць прасьвятленьня; а як хочаш запаліць Сонца ўнутры сябе, ідзі адзін сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
21. Адкінуўшы сумневы, мітусьлівыя й неспакойныя думкі, адкрыўшы ў сабе шлях, я здабыў поўніцу веды, па-за якой няма нічога, што трэба было б яшчэ ўведаць чалавеку. І той, хто шукае, хай, самотны, ідзе сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
22. Пазбыўшыся зайздрасьці, хлусьлівасьці і пажаднасьці, благіх пачуцьцяў і прывязанасьцяў, ня творачы нікому несправядлівасьці, з прасьветленым розумам і вольны ад хоць якіх жаданьняў, ідзі сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
23. Не бяры сабе ў сябры чалавека, які мае злыя намеры, не падзяляй кампанію і з тымі, хто шукае задавальненьняў. Ідзі адзін сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
24. Хай тваім сябрам будзе абазнаны й цьвёрды ў Дхаме, хто зразумеў схаваную сутнасьць рэчаў. І калі ты дзякуючы яму разьвязаў усе свае праблемы, падыміся й ідзі сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
25. Перамогшы пажадлівасьць, абыякавы да задавальненьняў, ня маючы хоць якога жаданьня спадабацца, скіраваны да праўды ў думках і словах, ідзі, самотны, сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
26. Не шкадуючы з таго, што ўжо ня можаш абняць ані свайго дзіцёнка, ані жонку, ані бацькоў, што ня маеш ужо ані багацьця, ані жыта, ані сяброў, ідзі, свабодны, прыпадобніўшыся да насарога.
27. Зразумеўшы, што повязі зь іншымі людзьмі — несвабода, што дужа мала ў гэтым шчасьця, што гэта кручок, на які мы злавілі самі сябе, ідзі адзін сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
28. Разбурыўшы ўсё, што трымае цябе ў мінулым жыцьці, як рыба, што рве мярэжу, як агонь, які не вяртаецца на спаленае месца, ідзі наперад, не азіраючыся, прыпадобніўшыся да насарога.
29. Утаймаваўшы жарсьці, сам сабе гаспадар, ідзі павольна сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
30. Пакінуўшы шляхі, якімі ходзіць чалавек, што жыве штодзённымі клопатамі, апрануўшыся ў жоўтае адзеньне адлюдніка, ідзі сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
31. Не шукаючы ўцехі ў напоях і ежы, не прымаючы запрашэньня застацца ў доме, дзе атрымаў міласьціну, ідзі адзін сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
32. Ачысьціўшыся ад злога, адкінуўшы прывязанасьці й не хаўрусуючыся ні з кім, ідзі сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
33. Нячуйны да болю й абыякавы да ўхвалаў, спакойны й непарушны ў раўнавазе, ідзі адзін сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
34. Мужны ў дасягненьні найвышшага дабра, дбайны і ўважлівы, рашучы і ўпарты, здабыўшы востры розум праз практыкаваньні ў засяроджанасьці, ідзі сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
35. Практыкуючыся штодня ў мэдытацыі і Дхаме, памятаючы пра несвабоду быць народжаным і памерці, ідзі сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
36. Шукаючы згасаньня жаданьняў, старанны і разважлівы, прысутны ў тым, што думаеш, што робіш і кажаш, прагны справядлівасьці, датрымоўваючыся адлюднага жыцьця й ня змушаны нічым, ідзі, радасны і свабодны, прыпадобніўшыся да насарога.
37. Як леў, які не баіцца шолахаў, як вецер, якому няма перашкодаў, як лотас, зь пялёсткаў якога сьцякаюць кроплі вады, робячы яго прыгажэйшым, так і ты ідзі адзін, бяз страху, прыпадобніўшыся да насарога.
38. Як леў, цар зьвяроў — магутны й непераможны, ня мае вакол сябе нікога, так і ты, далёка ад людзей, ідзі сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
39. Cпагадлівы, міласэрны і добразычлівы да ўсіх людзей і сьвету, што пакінуў, вольны ад граху, ідзі адзін, прыпадобніўшыся да насарога.
40. Здабыўшы веду, перамогшы жарсьці, прывязанасьць да жыцьця і страх сьмерці, ідзі адзін, вольны і непадуладны, прыпадобніўшыся да насарога.
41. Цяжка знайсьці сапраўднага сябра; з карысьлівых мэтаў стасуюцца людзі, нячыстыя ў жаданьнях. А таму ідзі адзін сваім шляхам, прыпадобніўшыся да насарога.
