Выбранае. / Пераклад з чэшскае, укладанне і каментары Макса Шчура. — Мінск: Логвінаў, 2013. — 524 с. — (
Чэшская калекцыя). Цвёрдая вокладка.
ISBN 978-985-562-002-1
Выбранае чэшскага мысляра, паэта і празаіка Эгана Бонды (1930—2007) упершыню знаёміць беларускага чытача з галоўнымі кірункамі творчасці гэтага разнапланавага аўтара: прозай (“Праца ў скляпенні”), эсэ (“Першыя дзесяць гадоў”), драматургіяй (“Запрашэнне на вячэру”), а таксама й перадусім — вершамі. Будучы праўдзівым адлюстраваннем неардынарнай і супярэчлівай асобы Бонды, ягоныя творы ўражваюць сваім нонканфармізмам, філасофскаю глыбінёй, чорным гумарам і нязменнай актуальнасцю ў кантэксце сучаснага свету.
Артыкул пра аўтара ў ВікіпэдыіЗЬМЕСТ Паглядзець змест цалкам
Нябёсы Бонды (Яхім Топал)
ВЕРШЫ
3 раньняе творчасьці
“Клопаты ёсьць цывілізацыйнымі забабонамі...”
Спадар Эліят
Гісторыі хваробаў
Дэтэктыўны аповед
Я ўдвух
“У мудрасьцях вар’ятаў зусім няма нічога разумнага...”
Уся была само каханьне
Хачу рэдзенькага супу з ластаўкі
Ангельцы адступілі ад Тэрмапілаў
Трансвэстыд
1950—1970
“Я акурат чытаў навіну пра суд над здраднікамі...”
“Падкрэсьліце слушны адказ...”
Сталін-лінгвіст
Герман
Лес
Марка
У Сакене
Элегія
Дыялёг 1951
Бяз страху ў трамваі
“Чытаў зь вялікім недаверам...”
“Я вясёлая калгасьніца, ой калгасьніца...”
“За лясамі, за гарой...”
“На сходнях замкавых старых...”
Гаўняна
“Вечар ружовы...”
Стары горад
Раство
“Я зноўку сёньня набухаўся...
“Мы з Уладзем піць ідзем...”
“Я зноўку ўклюканы ўжо з поўдня...”
“У нядзелю тупа...”
“3 жахам бачу, што раблю інтымную лірыку...”
Белы голуб
“Па-за акном сузор’і чэшуць...”
“За колам кола ўсьцяж па навакольлі...”
Салдацкія каханкі
Ян Скотус Эрыўгена
Раптоўны пераезд цырку або нешта іншае
“Гісторыя трывае ўжо надта доўга...”
“Напівацца любым коштам...”
“Робінсан Джэфэрс яшчэ мог уласнымі рукамі...”
“Мудрасьць — рэдкая кветка...”
“Учора я нарваў...”
“Я застаўся ў сьвеце адзін...”
Два месяцы пасьля ад’езду з Глубачэпаў
Пра сьмерць
Эпітафія
“Хто мяне калі пахваліць...”
“Я засынаю ўжо і ты амаль што засынаеш...”
“На квітанцыі было гожа напісана...”
“Каму я боль такі ўчыніў...”
1971—1982
“Я чула, што Бонды ходзіць па краі ў чым нарадзіла...”
“Іду адна бяскрайнімі палямі...”
“Я зь Велькіх Попавіц паштоўкі разашлю...”
“Ах, Чэхія цэнтральная мая...”
“Калі залева над ракой — брыдзеш уздоўж ракі...”
“Бываюць асаблівыя дні...”
“Калі сёньня чалавеку дваццаць...”
“Колькі тут, каля стала...”
“Спаць хоча цела, гэтак жа і вочы...”
“Мая найлепшая з каханак...”
“Ну так — табе дык сьпіцца...”
“Бывае, сплю — пяе дзяўчына...”
“Я ўзяў партрэт спадара прэзыдэнта...”
Так званы “Сакавіцкі верш 1971 г.”, прачытаны на грамадзкім сходзе
“Я — прымха брыдкая адно сябе самога...”
“Толькі той, каго любяць багі...”
“Ці льга ў аблокі зазірнуць...”
“Калі ісьці я мушу спаць...”
“Вядома я 6 хацеў...”
“Адзіны — сяк-так прыдатны да публікацыі — верш...”
“Паколькі гэта была кароткамэтражка...”
“Я жыву ў сталіцы...”
“Толькі мастацтва ёсьць гарантыяй уратаваньня...”
“Агідныя вершаплёты...”
“I безь пісьма засьведчыць сам аловак...”
“Няхай мяне зусім не разумеюць псыхіятры...”
“Мэтай чалавечага жыцьця ня ёсьць дасягненьне...”
“Чаго толькі ні вычытаеш у газэтах...”
“Дзе вандраваў ты цягам ночы...”
“Не — людзі ня роўныя між сабою...”
“Не мінуць пакутам...”
“У божым імі я абсерся...”
“Наш Іроўс — вар’ят папраўдзе...”
“Зрабеце мне ласку, мілыя...”
“Я ў захапленьні ад відовішча таго...”
“Не, не хацеў 6ы маладосьці...”
“На вуліцы ўжо больш ня плач...”
“Мяне ня ў змозе сон загушкаць...”
“Цяпер схаваюся ў зіме...”
“Як выйшаў на прыроду я, за горадам, далёка...”
“Як сьвет патоне ў сваім гноі, то з табой мы...”
“Чалавек з адчаю лёгка зьедзе з глузду...”
“Толькі сёньня відаць...”
“Прывыкла Радыё чэхаславацкае...”
“Мае вершы над чэскаю нацыяй узносяцца, як вароны...”
“У апошнія хвіліны перад сном...”
“Сьвет смажыцца ўва ўласным соку...”
“Памерла ўжо ты, дарагая?...”
“Магор Іроўс...”
“Той дурнаваты міт аб людзе...”
“За мільёны людзей...”
“Маёй паэзіі бракуе прыгажосьці?..”
“Гляджу я на Пэтршын...”
“Звышгукавыя самалёты над зямлёй...”
“Ад раньня лье дожджык дробны...”
“У лесе сьнег запарушыў галіны...”
“Я — восень...”
Гостаміцы
“Маркс сядзіць у нейкай каморцы...”
“Узьняўшы раптам галаву, я глянуў вонкі...”
“Я так затужыў, паглядзеўшы на курву...”
“Па сьцежцы ў Шарцы я 6 пайшоў няўсьпех...”
“Змарнаваў жыцьцё ў старонцы...”
“За акном сьнег...”
1983—1994
Прыбіральня
“Вязы мазьзю змазаць мушу...”
“Не наракаю больш на крыўды...”
“У Валдзіцах схапіў Магор паэзію за касмылі...”
“Сыходзіць вечар над Пэтршынам...”
“Я вельмі сабою незадаволены...”
“Прасраны мною быў жыцьцёвы шанец...”
“Якое права маю я ў радках...”
Развага ў карчме
“Муха, носьбітка інфэкцый...”
“Цяпер я ўжо, бывае...”
У Старым Месьце
“Падзякаваў бы богу нехта іншы...”
3 маёй карчмы
“Я непрыстойны эгаіст...”
“Прычакай часу ў цэласьці...”
“Кажуць мне спэцслужбоўцы...”
“Ад паласы да паласы...”
“Гожых вершаў склаў я гібель...”
“Аблокі — дырыжаблі быццам...”
“Дождж на дварэ цярушыць...”
“У нетрах думкі часам бачу шчасьце...”
“Маё жыцьцё турмой здаецца мне...”
“Цёмна Цэлы дзень імжыць...”
“Я сядзеў у кіно на дэтэктыве...”
“Галіны, бы пад электрычнасьцю...”
“Былі напісаныя мільёны вершаў...”
“Мне жыць не даспадобы З абавязку...”
“На паседжаньні канфэрэнцыі Магор не хадзіў...”
Мон Сэн-Мішэль
“Я проста махнуў рукою над жыцьцём...”
“Не ўпершыню ў жыцьці...”
“Хутчэй адсюль — з краіны гэтай!...”
“Паэты штосьці замоўклі...”
“Як саван, залатою ніткай шыты...”
“У ложак да мяне ўжо лезе сьмерць...”
“Праз тры чвэрці гадзіны спыніць існаваньне...”
“Сьмерць была табе платай, мая дарагая...”
ПРАЦА Ў СКЛЯПЕНЬНІ
ПЕРШЫЯ ДЗЕСЯЦЬ ГАДОЎ
Як усё пачалося
Яшчэ раз канец усяму
Першае каханьне
На Слованку
Пераможны Люты
Упершыню на дне
Больш як трыццаць гадоў
Да Тайге
Зноўку ўсё ў дупе
Шалёная прыгажосьць
Пад сэрцам — Мнішак
Чым усё скончылася і што здарылася апрача гэтага
Вялікі плян
Як я быў выведнікам, рабаўніком скарбаў, выкрадальнікам і г. д.
Перамытнікі
Як я прадаваў блохі
Што зноў нарабіла Гонза
У астрозе і потым
Доўгае піўное застольле
Абломы
Новыя сустрэчы ў 1955 годзе
Дарогаю ў іншым кірунку
ЗАПРАШЭНЬНЕ НА ВЯЧЭРУ (п’еса)
Выява першая
Выява другая
“Я — народу гэтага Кашчэй Несьмяротны...” (ад перакладчыка)
Камэнтары
“Я — народу гэтага Кашчэй Несьмяротны...”. Ад перакладчыка (фрагмэнт) Паглядзець
У чэскай літаратуры была (і ёсьць) безьліч таленавітых аўтараў, але толькі некаторыя зь іх адыгралі ў гісторыі такую важную ролю, як Эган Бонды. Магчыма, рэч у тым, што дзеля гэтага мала быць таленавітым ці нават геніяльным пісьменьнікам — трэба быць асобай. Менавіта асоба Эгана Бонды найбольш паўплывала на ягоных маладзейшых сучасьнікаў і спрычынілася да стварэньня таго, што неўзабаве стала называцца “чэскім андэрграўндам”, які паступова зрабіўся сапраўднай альтэрнатывай паноўнаму ладу жыцьця ў камуністычнай Чэхаславаччыне і ў сваю чаргу даў пачатак “Хартыі 77” ды пазьнейшаму дысыдэнцкаму руху, згуртаванаму вакол яе.
Эган Бонды быў філёзафам, пісьменьнікам і нават драматургам — аднак перадусім ён быў жывой легендай.
Яхім Топал. Нябёсы Бонды (фрагмэнт прадмовы) Паглядзець
Пра Эгана Бонды, гэтага “калясальнага літаратурнага монстра”, як пасьмяротна ахрысьціў яго адзін крытык, я найчасьцей падумляю ўвосені ці ўзімку. То бок заўжды, калі далягляд высьцілаюць нізкія хмары й на мазгі пачынаюць капаць цэнтральнаэўрапейскія, пераважна невысокія й каламутныя “нябёсы Бонды”. Сярод нас, падлеткаў з андэграўнду, што зь ім дачыняліся, гэта быў папросту ўжо terminus technicus. Брудныя нізкія хмары нагадвалі нам пра апакаліптычнасьць, але таксама й пра чорны гумар і самаіронію Бонды, якімі ён прасычаў свае творы.
У пару, калі я набіраўся розуму, то бок у 70-х гг. мінулага стагодзьдзя, Эган Бонды быў ужо легендай, — я ведаў асобныя нізкі ягоных вершаў, у якіх ён мяшаў змрочную прыродную лірыку з гняўлівымі літаньнямі супраць бальшавікоў; напяваў сабе пад нос ягоныя тэксты, пакладзеныя на музыку гуртом “Plastic People”, што насамрэч сталі народнымі, — але ня меў найменшага ўяўленьня, ці іхны аўтар яшчэ жыве, ці памёр, ці сядзіць у турме, дзе апынулася столькі ягоных паплечнікаў.
ПРА АЎТАРА Паглядзець
Эган Бонды (сапр. Збынек Фішэр, 1930, Прага — 2007, Браціслава) належыць да ліку найбольш уплывовых чэшскіх пісьменнікаў, паэтаў і філосафаў XX стагоддзя. У маладосці захапляўся сюррэалізмам, за часамі таталітарызму стаў духоўным бацькам і галоўным тэарэтыкам чэхаславацкага контркультурнага супраціву — андэрграўнду. Быў пераследаваны органамі дзяржбяспекі, жыў на пенсію па інваліднасці (маніякальна-дэпрэсіўны псіхоз), да 1989 г. публікаваўся выключна ў “самвыдаве” або за мяжой. У ягоны творчы даробак уваходзяць раманы (“677”, “Браты Рамазавы”, “Па Чэхіі нашых бацькоў”), эсэ (“Студзень на вёсцы”, “Пра глабалізацыю”), п’есы (“Міністарка харчавання”, “Візіт экспертаў”). Мэта гэтага выдання — дапамагчы беларускаму чытачу стварыць рознабаковую, хоць і далёка не поўную ўяву пра літаратурны талент, неардынарнае жыццё і радыкальны светапогляд Бонды.
