Дакументальна-мастацкая проза. — Мінск: Выдавецкі дом “Логвінаў”, 2014. — 164 с.
“Як стаць беларусам. Сто гісторый” — зборнік маналогаў людзей, якія разважаюць пра ператварэнні свайго ўнутранага свету. Пра тыя шляхі, якія прывялі іх да ўсведамлення важнасці беларускасці: ведання гісторыі, культуры, беларускай мовы. Кніга сталася вынікам аўтарскіх праектаў Севярына Квяткоўскага “Як я стаў беларусам” і “Быць беларусам”, рэалізаваных на сайтах Budzma.org i Tut.by.
“У Беларусі і на пачатку ХХІ ст. кожны становіцца беларусам паасобку і да таго ж яшчэ праз супраціў дзяржаве, грамадству, школе, часам сям’і. Вось чаму пачуўшы пакліканне, чарговы абраннік Беларусі мусіць сам, “уласнымі рукамі” выштукоўваць з сябе беларуса.Ён вучыць беларускую мову, заглыбляецца ў гісторыю, чытае літаратуру, шукае паплечнікаў. Мяркую, дзеля апошняга яму найперш і прыдасца дапаможнік “Як стаць беларусам”. Там іх, паплечнікаў, шмат, і ўсе яны ўжо маюць досвед перастварэння сябе ў беларуса. Гэта не можа не натхняць”.(Валянцін Акудовіч. Кароткае пасляслоўе рэдактара)ЗМЕСТ Паглядзець
Як я стаў беларусам
1. ПРАТЭСТ
Юры Вінаградаў: Духоўны выбар
Альгерд Бахарэвіч: У менталітэт і голас крыві я не веру. Я веру ў мову і свядомасць
Аліна Радачынская: Жаданне быць беларускай — жаданне быць сабой
Андрэй Саротнік: Супрацьпастаўляць сябе іншым
Глеб Хамутоў: Я хацеў быць не як усе
Ксюша Юшына: Я аcэнсавана выйшла з інфармацыйнага вакууму
Вераніка Бурак: Быць сабой
Алесь Наркевіч: Галоўнае — беларуская мова
Сяргей Яўменаў: Беларуская мова як сімвал зменаў
Георгій Плашчынскі: Быць беларусам — гэта свядома абраны шлях
2. ПОШУК І АДКРЫЦЦЁ
Сяргей Салаш: Я адкрыў новую планету
Вольга Рудніцкая: Кожная нацыя адрозная ад іншых, але не менш багатая
Аляксей Валабуеў: На мяне паўплывала пачуццё справядлівасці
Іван Осіпаў: Я знайшоў адабранае
Алесь Залескі: Паўплывала музыка
Віктар Казлоў: Мяне ўскалыхнула ідэя беларускай дзяржаўнасці
Таня Анікеенка: Ведаць, што ты не самотны
Марыя Дуброўская: Гэта было своеасаблівае адкрыццё
3. ГОНАР І ГОДНАСЦЬ
Юрась Новікаў: Гонар і годнасць
Алесь Мазанік: Думаў, што беларускамоўны чалавек не можа быць дрэнным
Андрусь Такінданг: Пытанне выбару
Ян Маркаў: Быць у гармоніі са сваёй краінай
Зміцер Кісель: Я быў маладым злодзеем без нацыянальнасці
Руслан Ясаеў: Я застануся тут, на гэтым “населеным востраве”
Таццяна Абдулхакава: Я з гэтым адчуваннем нарадзілася
Вольга Пашкевіч: Я заўжды лічыла сябе беларускай
Вольга Палівода: Мне падабаюцца людзі, якія ўмеюць думаць
4. ЛЮБОЎ
Сяргей Сакума: Беларусь — гэта як каханне
Віктар Сямашка: Сэрцам любіць тое месца, дзе я жыву
Зміцер Суліменка: Як любоў
Шчытова Таццяна: Я нарадзілася беларускай
Дзяніс Шляхціцаў: Творчасць — жыццёвае крэда
Дзяніс Ясінскі: Шукаў для сябе падтрымкі
Наталля Шырокава: З маленькай любові пачынаецца вялікая
5. ЦУД
Сяргей Балахонаў: Звышнатуральнае пачуццё
Наталля Залеская: Усвядоміла сваю адказнасць
Кацярына Лабецкая: Зачараваная на абавязак
Сяргей Вітушка: Каб быць беларусам, даволі жыць у Беларусі і тут займацца гаспадаркай
Наталля Пушкарова: Больш, чым запіс у дакуменце
Наста Захарэвіч: Гэта асобны светапогляд
Надзея Паўлава: Разнастайныя факты склаліся ў цэласны малюнак
Анка Упала: Інтымнае пытанне
6. ЛОГІКА
Таццяна Нядбай: Вырашаеш ты сам
Зміцер Навіцкі: Беларусам патрэбныя грошы і танныя візы
Святлана Курс: Аскепкі прачытанага і ўбачанага склаліся ў мазаіку
Святлана Пажарава: Перакрыжаванне сусветаў
Таццяна Печанко: Неабыякавасць
Валерыя Чарномская: Да Бога лагічна звяртацца па-беларуску
Аляксей Мінчонак: Чыстая логіка
Аляксандра Валодзіна: Асноўнае — не кроў, а самаадчуванне
Алесь Зайцаў: Мая беларускасць — гэта прыроднае
Ганна Мядзведзева: Гэта жыццё, гэта лёс
7. БАБУЛІ І ДЗЯДУЛІ
Сяргей Міхалок: Я стаў беларусам, прыязджаючы кожнае лета да бабулі
Уладзімір Арлоў: Бабуля і «Песняры» мяне далучылі да беларускага нацыянальнага космасу
Ірына Мішкевіч: Я сапраўдная дачка сваёй зямлі
Сяржук Лапуць: Быць свабодным
Таша Міхайлоўская: Каб адчуць, што я беларуска, спатрэбілася з’ездзіць на экскурсію ў Літву
Ігар (Molatau) Жалткоў: Я абраў больш роднае
Алена Савеня: Усё адно што адказаць, як быць чалавекам
Юры Несцярэнка: Беларускамоўныя людзі — закрыты клан
8. ВЕДА
Настасся Шамрэй: На падсвядомым узроўні я заўсёды ведала сваю нацыянальнасць
Раман Бекарэвіч: Мой доўгі шлях, альбо Як я асэнсаваў сябе беларусам
Генадзь Трахімавіч: Убачыў нешта новае — здзівіся
Андрэй Захарэвіч: Нам ёсць чым ганарыцца
Зміцер Трафімчук: Стаў беларусам праз мову
Дзяніс Голін: Найпершае ў пошуках і вызначэнні ідэнтычнасці — гэта мова
Аляксандр Тамковіч: Сорамна перакладаць беларуса на беларускую мову
Аксана Сулейманава: Паўплывала школа
Ганна Емялёва: Гэта наш спосаб існаваць
9. СВАЁ
Ганна Кісліцына: Жыццё з самапавагай
Аляксей Дзікавіцкі: Глядзець на свет з беларускай перспектывы
Уладзіслаў Ахроменка: Свае грады
Таццяна Беланогая: Быць чалавекам — гэта і значыць быць беларусам
Кацярына Сарокіна: Стала сорамна перад сябрамі
Уладзімір Крумін: Быць самім сабой
Павел Дармель: Чужая культура абудзіла цікавасць да сваёй
Эдуард Мацюшонак: Як мастак, я непарыўна звязаны з маёй зямлёй
Вольга Гардзейчык (Charlotte): Насуперак усяму
10. БЫЦЬ АСОБАЙ, БЫЦЬ КІМСЬЦІ
Віталь Сіліцкі: Быць у сваім часе
Алеся Серада: Важна быць Кімсьці
Юля Аляксеенка: Гарманічнае развіццё
Паўлюк Канавальчык: Адчуваць сябе абсалютна камфортна
Сяргей Харэўскі: Цэласнасць асобы
Алесь Чайчыц: Быць асобаю
Зміцер Конанчык: Хвароба прынесла абнаўленне
Марына Весялуха: Асаблівасці характару і жыццёвая пазіцыя
Пётр Мартыновіч: Ад нараджэння я адчуваў сябе беларусам
11. Быць беларусам
Віталь Гуркоў: Беларусы патэнцыйна маюць выключны байцоўскі ген
Андрэй Кудзіненка: Беларусы — гэта брутальныя тыпы
Сяргей Дубавец: Гэта работа
Андрэй Курэйчык: Без беларускай мовы беларус не беларус
Віталь Рыжкоў: Скептыцызм і песімізм — з надзеяй у душы
Зміцер Вішнёў: У Беларусі многа рамантыкаў, таму ў нас шмат выдатнай паэзіі
Анатоль Лазар (Wiecier Miechanizny): Ведаць уласную гісторыю
Яўген Барышнікаў: Ідэнтычнасць не этнічнага паходжання
Валянцін Стэфановіч: Мова магла б быць чыннікам, які адрознівае нас ад іншых людзей
Аляксандар Грыцанаў: Змагацца за гонар нашай зямлі
Жанна Літвіна: Беларусы мусяць прайсці праз спазнанне саміх сябе
Ілона Карпюк: Быць беларусам — гэты пэўны выклік
Яўген Калмыкоў: Вельмі трэба пастарацца, каб стаць нацыяй дарэшты
Кароткае пасляслоўе рэдактара
Пра аўтара Паглядзець
Севярын Квяткоўскі нарадзіўся 30 сакавіка 1973 у Мінску. Беларускі літаратар, медыя-пісьменнік, журналіст, рэдактар, менеджар культурных і медыя-праектаў, блогер.
Працаваў журналістам на “Radio 101,2 FM” (1995—1996); у газетах “Имя” (1995—1996) і “Наша Ніва” (1996—1999); у беларускай рэдакцыі “Польскага радыё”(1997—1998); на радыё “Рацыя” (1999—2002) і радыё “Свабода”(2002—2008). Рэдактар грамадскага блогу budzma.org (2008—2012). Ад 2012 — публіцыст радыё “Свабода”. Сябра Саюза беларускіх пісьменнікаў.
Дэбютаваў у газеце “Наша Ніва” ў 1993 годзе імпрэсіямі “На гэтай паперы…”, “Момант Мяне”, “Парагвай”. Піша апавяданні, эсэ, імпрэсіі, мініяцюры, нарысы, фрашкі, аўтарскія тэксты. Публікуецца ў “Нашай Ніве”, “Arche”, на Svaboda.org і іншых інтэрнэт-пляцоўках.
Аўтар кніг “Фрашкі да пляшкі” (2007), “Падарунак для Адэлі” (містычны трылер у навелах; 2012). Таксама аўтар ідэі і сааўтар аўдыёкнігі “Народныя фрашкі. Супольны альбом” (2009).
Фрагменты з кнігі Паглядзець
— Я прыйшоў атрымліваць пашпарт. Так склалася, што разам з мамай. Быў 1985 год. Чыноўніца пашпартнага стала будзённа задавала пытанні. Калі яна запаўняла графу «нацыянальнасць», я ні секунды не вагаўся і адказаў: “Беларус!” Адразу ў цішы кабінета прагучаў кінематаграфічны, з добра пастаўленым голасам крык мамы: “Юрачка, падумай, гэта ж на ўсё жыццё!” (Юры Вінаградаў)
— Да дзявятага класа беларуская мова для мяне была як замежная. Усё змянілася, калі адным з профільных прадметаў навучання стала беларуская мова. І, як мы жартавалі, трошкі літаратура. Тады я і зразумела, якая яна прыгожая і мілагучная.
Можна, вядома, доўга і пафасна апісваць “момант прыходу да мовы”, але гэта не самае цікавае. Уласна кажучы, і не самае складанае. Значна складаней “перайсці на мову”.
Калі ты бачыш чалавека ўпершыню — лёгка пачаць размаўляць з ім на мове, але звярнуцца з беларускім словам да сяброў ці родных — вось сапраўднае выпрабаванне. Ва ўсякім выпадку, для мяне гэта было вельмі цяжка. З бацькамі і да сёння працягваю размаўляць па-расейску.
Найбольш складанымі ў засвойванні мовы былі першыя два месяцы. На той час я жыла ў Берасці, а там беларуская мова выклікае ў людзей не найлепшыя эмоцыі. Гэта ў Менску белмова лічыцца элітарнай, а там усё па-іншаму. Часам ледзьве не да слёз даходзіла. Часта чула ў свой адрас, што “ўсё гэта юнацкі максімалізм, і хопіць ужо выпендрывацца”. Хаця насамрэч думкі выдзеліцца з натоўпу праз беларускую мову ў мяне ніколі не было. Усё атрымалася само сабою.
А цяпер я вельмі ўдзячная тым, хто тады мяне зразумеў і падтрымаў. Бо калі б адмовілася ад мовы і вярнулася да расейскай, то шмат страціла б у сваім жыцці.
Памятаю, як некалі “ЎКантакце” сустрэла апытанне: “Чаму беларускамоўныя дзяўчаты могуць сустракацца толькі з беларускамоўнымі хлопцамі?” Што за глупота? — падумала я тады. Затое цяпер разумею, што гэта праўда. Беларуская мова — гэта не толькі сродак вербальных зносін, але асобны светапогляд. Я змянілася. Вельмі. І бачу, як пад уплывам беларускай мовы іншыя змяняюцца таксама. (Наста Захарэвіч)
