Спеў пра Майго Сіда / пераклад са стараіспанскай Якуба Лапаткі, Лявона Баршчэўскага. – Мінск: Раман Цымбераў, 2025.
– 200 с.
ISBN 978-985-7334-41-4
ПРА ПЕРАКЛАД Разгарнуць
Перакладзена паводле:
Poema de Mio Cid. Edición y notas de Ramón Menéndez Pidal.
Ediciónes de «La Lectura». Madrid, 1913.
(Эл. версія: https://archive.org/details/poemademiocid00men/page/n3/mode/2up). Romances del Cid. Рэжым доступу: https://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/romances-del-cid-0/html/.
З выкарыстаннем выданняў:
Cantar de Mio Cid. Edición, prólogo y notas de Alberto Montaner. Estudio preliminar de Francisco Rico. [Madrid:] Centro para la edición de los clásicos españoles, 2007. (Эл. версія: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://790008.ca.archive.org/0/items/cantar-de-mio-cid-ed.-alberto-montaner/Cantar%20 de%20Mio%20Cid%20%28ed.%20Alberto%20Montaner%29.pdf).
Пісня про мого Сіда. Із староеспанської мови переклав проф. д-р Богдан І. Лончина /Cantar de Mio Cid. Traducido al ucranio por Prof. Dr. Bohdan I. Lonchyna. Рим / Romae, 1972. (Эл. версія: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://shronl chtyvo.org.ua/Lonchyna_Bohdan/Pisnia_pro_moho_Sida.pdf).
Класічны твор іспанскага гераічнага эпасу пад назвай «Спеў пра Майго Сіда» быў складзены невядомым аўтарам у XII стагоддзі, але дайшоў да нас у пашкоджаным спісе з 1307 г. Галоўны яго герой – рэальная гістарычная асоба, Радрыга (Руй) Дыяс, адважны ваяр і мудры правадыр, які атрымаў ад сваіх праціўнікаў, мусульман-маўраў, мянушку Мой Сід («гаспадар»).
Першы пераклад твора на беларускую мову, зроблены з мовы арыгінала, ствараўся аўтарам перакладу «Калевалы» Якубам Лапаткам (1944–2024), але не быў ім завершаны. Рэшту твора пераклаў Лявон Баршчэўскі, які адрэдагаваў увесь тэкст і падрыхтаваў неабходныя дадаткі да яго.
ЗМЕСТ Разгарнуць
Уступнае слова.
Якуб Лапатка
СПЕЎ ПРА МАЙГО СІДА
Песня першая. Выгнанне
Песня другая. Шлюбы дачок Сіда Кампеадора
Песня трэцяя. Абраза ў дуброве Корпес
ДАДАТАК
З Рамансэра пра Сіда і яго подзвігі
Галоўныя асобы паэмы
Якуб Лапатка і яго пераклад «Спеву пра Майго Сіда». Лявон Баршчэўскі
Што яшчэ прачытаць пра паэму
Якуб Лапатка
«Спеў пра Майго Сіда» – самы вядомы іспанскі ананімны твор, у якім апісваюцца здзяйсненні славутага Сіда Кампеадора (Rodrigo Díaz de Vivar el Campeador). Сід Кампеадор – постаць гістарычная – праславіўся сваімі подзвігамі падчас Рэканкісты – Адваявання зямель Іберыйскай паўвыспы ад мусульманскіх захопнікаў. Цікаўны чытач можа заўважыць, калі было Адваяванне, дык спачатку павінна было адбыцца Заваяванне. Сапраўды, заваяванне было. У 711 годзе войска мараканскіх бербераў-мусульман пад камандай палкаводца Та́рыка ібн Зіяда пераправілася праз Гібралтарскую пратоку ў самымвузкім яе месцы, маючы за арыентыр белую скалу вышынёй 426 метраў. Пазней скала і месца атрымалі назву «Джаба́ль Та́рык» – Гара Та́рыка. У еўрапейскім вымаўленні «Джаба́ль Та́рык» ператварылася ў Гібралтар з варыяцыямі ў розных еўрапейскіх мовах: [Джыбралтар, Жыбральтар, Хібральтар]. Менавіта адтуль пачалося заваяванне Іспаніі мусульманамі. Аб прычынах гэтай вайны існуе шмат раман тычных песень, рамансэра і легендаў. Паводле адной з іх усё было так. Валадар горада Сеуты граф Юліян (Don Julián, Conde de Ceuta) паслаў сваю юную дачку Фларынду ла Кава ў Таледа да двара караля Радрыга (варыянт Ро́дэрых; ісп. Rodrigo; лат. Rodericus), каб тая навучылася шляхетным манерам ды атрымала належнае выхаванне. Кароль Радрыга з першага погляду запаліўся нястрымнай пажадай. Але цнатлівая дзяўчына адкідала ўсе заляцанні закаханага караля: нават адмовілася ад прапановы стаць каралевай Таледа. Кароль Радрыга болей не мог трываць і ўзяў дзяўчыну гвалтам. Ла Кава (як ні дзіўна, а па-арабску гэта значыць «распусная жанчына») змоўчала, але паслала вестачку свайму бацьку. У Сеўту прывезлі багатыя дарункі графу Юліяну ад дачкі з Таледа. Сярод іх граф знайшоў тухлае яйка і адразу ж зразумеў, што́ здарылася пры двары караля Радрыга. Ён пакляўся адпомсціць гвалатаўніку страшнаю помстай і звярнуўся па дапамогу да мусульманскага валадара Магрыба халіфа Мусы ібн Нусайра. Той пагадзіўся дапамагчы абражанаму бацьку ў справядлівай помсце нягодніку і паслаў войска ў Іспанію. У бітве каля ракі Гуадалетэ 19 ліпеня 711 года войска мусульман перамагло візіготаў караля Радрыга. Канец жа караля дагэтуль выклікае сумневы і спрэчкі. Хоць найболей рэлістычны – гэта смерць у бітве. Аднак, рэалізм – гэта нудна і маркотна. Таму канец апошняга візігоцкага караля Іспаніі, дзякуючы вялікай колькасці рамансэра і легендаў, ахутаны змрокам таямніцы. Нібыта адданыя людзі ўратавалі караля і завезлі смяротна параненага Радрыга ў партугальскі гарадок Візэу, дзе яго і пахавалі. Там дагэтуль ёсць надмагільны камень з надпісам «Hic requiescit Rodericus ultimus Rex Gothorum» – «Тут спачывае Радэрыкус, апошні кароль готаў». Існуе і страшнейшая, але, з гледзішча народа, больш справядлівая версія гібелі караля-гвалтаўніка. Нібыта паранены кароль, гнаны згрызотамі сумлення, зайшоў далёка ў горы і там знайшоў прытулак у нейкага святога пустэльніка. Той выслухаў пакаянне і параіў каралю легчы ў яму са змеямі, каб заплаціць поўны кошт за свае правіны і пазбавіцца ад смяротных пакутаў. Кароль паслухаўся і лёг у яму з двухгаловым змеем...
(канец фрагменту)
ПЕСНЯ ПЕРШАЯ. ВЫГНАННЕ (ФРАГМЕНТ) разгарнуць
1. Апошняе «бывай!» роднаму дому.
Слёзы з вачэй паліліся, Мой Сід заплакаў
І позірк назад кінуў свой развітальны:
Расчыніліся дзверы й вароты ў за́мку,
На жэрдках ні сукняў няма, ані футраў ніякіх,
Ні сокалаў лоўчых не бачна,
Ні ястрабаў шызых таксама.
Прамовіў Мой Сід, як заўсёды, разумна й разважна:
«Айцец наш Нябесны, Табе хвала й слава!
Ад ліхадзеяў усё на мяне наляцела-напала!»
2. Прадвесці па дарозе ў Бургас.
Прыспешылі рыцары коней, наўзгалоп памчалі.
Справа крумкач узляцеў, калі Біва́р пакідалі,
А перад Бу́ргасам – злева ўзнік нечакана;
паціснуў плячыма Мой Сід, галавой патрос жвава:
«Глядзі весялей, А́львар мой Фа́ньес, хоць нас выганяюць,
Ды вернемся ў родныя землі мы з гонарам і пашанай».
3. Мой Сід у Бургасе.
У Бу́ргас Кампеадор Сід Руй Ды́яс прыехаў,
З ім рыцараў было шэсць разоў па дзесяць.
Выйшлі насустрач яму мужчыны, жанчыны і дзеці.
З вакон і балконаў людзі глядзелі й рыдалі,
Бо выгнанніку Ваяру моцна спачувалі.
І вусны іх у адзін лад шапталі:
«Васал у такога злога сеньёра выдатны…»
(каней фрагменту)
