Мінск: Кнігазбор, 2015. — 134 с.: іл.
ISBN 978-985-7119-42-4
Пад вокладкай “Скарбаў…” — артыкулы пра беларускія скарбы эпохі вікінгаў IX—XI стагоддзяў (у тым ліку пра “Гараўлянскі скарб”, знойдзены на Глыбоччыне), раздзел пра так званы Пояс Вітаўта, нарысы пра “таямніцы сівых курганоў”, раскопы ў Браславе і Мядзелі, два артыкулы пра Язэпа Драздовіча і захапляльны аповед пра сярэднявечныя “фотаздымкі” — графіці.
Мікалай Плавінскі прэзентаваў у Віцебску кнігу пра скарбы і курганы (рэпартаж з прэзэнтацыі)Мікалай Плавінскі. Артыкул у ВікіпедыіЗМЕСТПрадмова
Дар багам
Скарб ювеліра
“Пояс Вітаўта”
Таямніцы полацкіх курганоў
Горад Брачыслава
Замак каралевы Боны
Язэп Драздовіч і мінская брама
Дзе знаходзіўся Трывеж?
Сярэднявечныя “фотаздымкі”
Адвечныя першапраходцы
Літаратура
Пра аўтараМікалай Плавінскі нарадзіўся ў Мінску ў 1981 годзе. Кандыдат гістарычных навук, аўтар і суаўтар 10 манаграфій і больш як 200 навуковых, навукова-папулярных і энцыклапедычных артыкулаў па археалогіі і гісторыі Беларусі сярэднявечнага перыяду. З 2004 года праводзіць раскопкі археалагічных помнікаў эпохі Сярэднявечча на паўночным захадзе Беларусі.
ПРАДМОВА Паглядзець
Напісаць навукова-папулярную кнігу — няпростая задача. Такая кніга павінна спалучаць у сабе дакладнасць і падрабязнасць інфармацыі, якія ўласцівыя навуковым працам, з захапляльнасцю не меншай, чым у белетрыстычных літаратурных творах. Таму асабіста для мяне навукова-папулярны жанр з’яўляецца самым складаным і адказным, але адначасова і самым прывабным, бо менавіта так можна данесці вынікі сваёй навуковай працы да максімальна шырокага кола чытачоў. Можна нават сказаць, што толькі выкладзеныя ў навукова-папулярным выглядзе, меркаванні прафесійнага гісторыка атрымліваюць завершаную і асэнсаваную форму, бо з гэтага часу, дасяжныя не толькі для нешматлікіх адмыслоўцаў, але і для “паспалітага” чытача, яны пачынаюць жыць сваім уласным, не залежным ад аўтара, жыццём.
Назва кнігі “Скарбы, курганы, замкі і іх даследчыкі” практычна цалкам адлюстроўвае яе змест. Яна складаецца з дзесяці нарысаў, якія прысвячаюцца як асобным унікальным знаходкам, кшталту скарбаў, ці пэўным аб’ектам (Замкавая гара ў Браславе і Мядзельскі замак), так і цэлым катэгорыям археалагічных помнікаў, у прыватнасці, курганам. Адразу два на-рысы звязаныя з асобай і творчасцю Язэпа Драздовіча, дакладней, з малавядомымі фактамі яго дзейнасці на ніве беларускай археалогіі. Што аб’ядноўвае гэтыя нарысы? Па-першае, усе яны грунтуюцца на выніках даследаванняў, якія праводзіліся аўтарам на працягу некалькіх апошніх гадоў і ўжо знайшлі сваё адлюстраванне ў навуковых артыкулах і манаграфіях. Па-другое, іх аб’ядноўвае жаданне аўтара данесці новыя факты і меркаванні да зацікаўленых беларускай мінуўшчынай чытачоў у папулярным выглядзе і ў якасна выкананай паліграфічнай форме.
Частка нарысаў, якія складаюць гэтую кнігу, ужо друкаваліся на старонках штотыднёвіка “Літаратура і мастацтва”. Уласна кажучы, сама ідэя новай кнігі з’явілася менавіта пасля публікацыі ў “ЛІМе” некалькіх эсэ на археалагічную тэматыку, якія, магчыма, ніколі не былі б напісаныя, каб не шаноўная спадарыня Марына Весялуха, якая такім чынам стала своеасаблівай “хроснай маці” гэтай працы, за што я ёй шчыра дзякую. Вельмі хацелася б падзякаваць таксама ўсім калегам-археолагам, нумізматам, музейным супрацоўнікам, хто так ці інакш дапамагаў мне ў працы, а таксама ўсім удзельнікам археалагічных экспедыцый, што ажыццяўляюцца пад маім кіраўніцтвам на працягу ўжо больш як дзесяці гадоў. Але пералічыць усіх гэтых людзей паіменна ў межах невялічкай па памеры прадмовы немагчыма, бо літаральна за кожным радком гэтай кнігі стаіць не толькі праца яе аўтара. Таму, хай кожны, хто адчувае сваю спрычыненасць да гэтай працы, ведае, што я прыношу яму сваю самую шчырую падзяку.
Нарэшце, хочацца падзякаваць шаноўным чытачам, якія не пашкадавалі свайго часу на тое, каб пазнаёміцца з гэтай кнігай. Спадзяюся, што для вас вандроўка ў мінуўшчыну стане адначасова і карыснай, і захапляльнай, а выдаткаваны на чытанне час не будзе змарнаваны дарма.
ЛІТАРАТУРА Паглядзець
ДАР БАГАМ
Еремеев И. И. Волок “с верха Днепра до Ловати” и варяги // Археологические вести. № 12. СПб., 2005.
Иов О. В., Рябцевич В. Н. Клад конца IX в. с Брилевского поля // Клады: состав, хронология, интерпретация. СПб., 2002. С.164-165.
Лебедев Г. С. Эпоха викингов в Северной Европе. Историкоархеологические очерки. Л., 1985.
Петерсен Я. Норвежские мечи эпохи викингов: топохронологическое изучение оружия эпохи викингов. СПб., 2005.
Плавінскі М. А. Нарысы гісторыі клінковай зброі ІХ-ХІІІ стагоддзяў на Беларусі. Мн., 2009.
Рабцэвіч В. Н., Плавінскі М. А., Іоў А. В. Брылёўскі скарб. Мн., 2011.
СКАРБ ЮВЕЛІРА
Добровольский И. Г., Дубов И. В., Кузьменко Ю. К. Граффити на восточных монетах: Древняя Русь и сопредельные страны. Л., 1991.
Кулешов Вяч. С., Гомзин А. А., Плавинский Н. А. Новые материалы к истории древнейшей русской геральдики: восточноевропейские граффити с “молотками Тора” // Семинар “Геральдика — историческая дисциплина”. Заседание 18 января 2012 года. СПб., 2012.
Кулешов Вяч. С., Плавинский Н. А., Сидорович В. М. Горовлянские клады или Горовлянский клад? // Семнадцатая всероссийская нумизматическая конференция. Москва — Пущино, 22-26 апреля 2013 года. Тезисы докладов и сообщений. М., 2013.
Рабцэвіч В. Н. Гараўлянскія манетна-рэчавыя скарбы // Археалогія і нумізматыка Беларусі: Энцыклапедыя. Мн., 1993.
Рябцевич В. Н. Нумизматика Беларуси. Мн., 1995.
“ПОЯС ВІТАЎТА”
Варонін Васіль. Да пытання аб часе і абставінах ухавання грашова-рэчавага скарбу каля вёскі Літва Маладзечанскага раёна Мінскай вобласці // Studia Numismatica Albaruthenica. Vol. I. Мн., 2011.
Крамароўскі Марк. Новая знаходка на Беларусі (грашова-рэчавы скарб XV ст.) // Беларускі гістарычны часопіс. № 3. 1996.
Рябцевич В. Н. Нумизматика Беларуси. Мн., 1995.
ТАЯМНІЦЫ СІВЫХ КУРГАНОЎ
Дучыц Л. У. Браслаўскае Паазер’е ў IX-XIV стст. Гісторыка-археалагічны нарыс. Мн., 1991.
Енуков В. В. Ранние этапы формирования смоленско-полоцких кривичей (по археологическим данным). М., 1990.
Заяц Ю. А. Заславль X-XVIII веков. Мн., 1987.
Лысенко П. Ф. Дреговичи. Мн., 1991.
Плавінскі М. А., Дучыц Л. У., Плавінскі А. М., Шадыра В. І. Курганныя могільнікі захаду Браслаўскага Паазер’я (матэрыя-лы даследаванняў 1978-2010 гадоў). Мн., 2014.
Штыхаў Г. В. Крывічы: Па матэрыялах раскопак курганоў у Паўночнай Беларусі. Мн., 1992.
ГОРАД БРАЧЫСЛАВА
Алексеев Л. В. Раскопки древнего Браслава // Краткие сообщения института археологии. Вып. 81. М., 1960.
Алексеев Л. В. Полоцкая земля: Очерки истории Северной Белоруссии в IX-XIII вв. М., 1966.
Алексеев Л. В. Западные земли домонгольской Руси: очерки истории, археологии, культуры. Книга 1. М., 2006.
Плавінскі М. А. Да рэканструкцыі сістэмы рассялення стара-жытнарускага часу ў Браслаўскім Паазер’і // Віцебскія старажытнасці: матэрыялы навуковай канферэнцыі. Мн., 2010.
Семянчук Г. М. Гарадзішча «Замкавая гара» ў Браславе // Гісторыя Беларусі: жалезны век і сярэднявечча. Мн., 1997.
Хроника Быховца. М., 1966.
Шыдлоўскі К. Браслаўшчына на старонках летапісаў. Даку-ментальныя крыніцы XV-XVII ст. // Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Браслаўскага раёна. Мн., 1998.
ЗАМАК КАРАЛЕВЫ БОНЫ
Спірыдонаў М. Ф. Тры Мядзелы // Памяць. Мядзельскі раён. Мн., 1998.
Ткачоў М. А. Мядзельскі замак // Памяць. Мядзельскі раён. Мн., 1998.
Ткачоў М. А. Абарончыя збудаванні заходніх зямель Беларусі ХШ-XVin стст. Мн., 1978.
Чарняўскі М. М. Археалагічныя вандроўкі па старадаўнім Мя-дзеле // Памяць. Мядзельскі раён. Мн., 1998.
ЯЗЭП ДРАЗДОВІЧ І МІНСКАЯ БРАМА
Загорульский Э. М. Древний Минск. Мн., 1963.
Загорульский Э. М. Возникновение Минска. Мн., 1982.
Заяц Ю. А. Оборонительные сооружения Менска XI-XIII вв. Мн., 1996.
Ліс Арсень. Вечны вандроўнік. Мн., 1984.
Ляхоўскі Уладзімір. Мінскі перыяд жыцця Язэпа Драздовіча (1919-1921) у адлюстраванні новых архіўных дакументаў // Знакамітыя і мінчане ХІХ-ХХ стст. Мн., 2010. С. 92-101.
Язэп Драздовіч. Альбом-манаграфія. Мн., 2002.
ДЗЕ ЗНАХОДЗІЎСЯ ТРЫВЕЖ?
Драздовіч Язэп. Дзённік // Маладосць. 1991. №№ 5, 7-11; 1992. №№ 1-2.
Зайкоўскі Эдвард, Дучыц Людміла. Язэп Драздовіч - археолаг // Голас Радзімы. № 48 (1826). 1 снежня 1983.
Ткачоў М. А. Абарончыя збудаванні заходніх зямель Беларусі ХIII-XVIII стст. Мн., 1978.
Цітоў А. К. Геральдыка Беларусі. Мн., 2007.
Чэмер Андрэй. Наваградзкая беларуская гімназія. Вільнюс, 1997.
Gurtler R. Roboty konserwatorskie na Górze Zamkowej w Nowogródku (sprawozdanie ogólne) // Ochrona zabytków sztuki. Zesz. 1-4. Część pierwsza. Warszawa, 1930-1931.
СЯРЭДНЯВЕЧНЫЯ “ФОТАЗДЫМКІ”
История и археология Полоцка и Полоцкой земли: материалы VI Международной научной конференции. Ч. 2. Спасо-Преображенская церковь в Полоцке: История. Архитектура. Живопись. Полоцк, 2013.
Калечыц І. Л. Эпіграфіка Беларусі Х-XIV стст. Мн., 2011.
Мельникова Е. А. Скандинавские рунические надписи: Новые находки и интерпретации. Тексты, перевод, комментарий. М., 2001.
Нікалаеў М. В. Кніжная культура Вялікага Княства Літоўскага / Гісторыя беларускай кнігі. В 2 т. Т. 1. Мн., 2009.
Плавинский Н. А. Древнерусские граффити как источник по истории вооружения: к постановке вопроса // Археология и история Пскова и Псковской земли. Семинар имени академика В.В. Седова: Материалы 58-го заседания. М. -Псков, 2013.
Плавинский Н. А. Миниатюры Радзивиловской летописи как источник по истории древнерусского оружия: к постановке вопроса // Археология и история Пскова и Псковской земли. Семинар имени академика В.В. Седова: Материал 59-го заседания. М.-СПб., 2014.
Селицкий А. А. Живопись Полоцкой земли ХІ-ХІІ вв. Мн., 1992.
АДВЕЧНЫЯ ПЕРШАПРАХОДЦЫ (Замест заключэння)
Стругацкие А. и Б. Понедельник начинается в субботу. Повесть-сказка для научных работников младшего возраста. Мн., 1986.
Чарняўскі Міхась. Ілюстраваная гісторыя старадаўняй Беларусі: Першабытны перыяд. Мн., 2003.
