Вершы. — Мінск: Логвінаў, 2013. — 60 с.
ISBN 978-985-562-025-0
“Прысак і пожня” – кніга паэзіі ад Вольгі Гапеевай, дзе можна знайсьці сур’ёзныя разважаньні і занатоўкі, быццам зробленыя дзіцячай рукой. Тут удумлівасьць і наіўнасьць не супярэчаць адна адной, а ўзаемадапаўняюцца, ствараючы непаўторны сьвет вобразаў, куды хочацца зьбегчы разам з аўтаркай і чакаць там зьяўленьня новых вершаў. Для аматараў выбітнай і інтэлектуальнай паэзіі.
Больш за тое, ёсьць унікальная магчымасьць — пачуць вершы ў выкананьні самой аўтаркі, да кнігі прыкладаецца кампакт-дыск, дзе размешчаныя выбраныя вершы і пяць музычна-паэтычных трэкаў, выкананых сумесна з музыкам Уладам Бубнам.
Пра аўтарку ў ВікіпедыіПра аўтарку на сайце BYBOOKSСтаронка кнігі ў FacebookЗМЕСТ Паглядзець
пожня
дарогаю быць цяжка
я цалую вецер з разьбегу
ты дзесьці далёка
паэма “мэтро”
схаваная пад кронай твайго сэрца
і ты крычыш і я крычу
я ўхапілася за струны чужой душы
калі будзеш стаяць на прыпынку боль свой
паэма “фінскае гета”
вось так а палове на першую
Няправільны Ліст
горад, куды я так не хацела ехаць
after-мосэкэ
я — воля
і панядзелак, i мора
бясконцыя карцінкі ў галаве
прысак
бярлог твайго цела адшукаць давялося запозна
ёсьць такія краіны
калі б я жыла ў годзе 1908
п’еса „The Portrait of the Artist as a Young Bitch”
што было зроблена прынесла праклён мне
ў табе як у забытым фотаатэлье
толькі што скошанай травой
казка пра эстонскую дзяўчынку
ваўком прабягаю па вуліцах гэтага гораду
параўнальны аналіз траекторыі падзеньня лісьця...
маналёг адной кніжкі
два сабакі
напэўна гэта зялёны колер тваёй курткі
словы якіх няма
так
плуг мой застраг
часам здараецца
CD
вершы
1. дарогаю быць цяжка
2. я цалую вецер з разьбегу
3. паэма “мэтро”
4. я ўхапілася за струны чужой душы
5. вось так а палове на першую
6. горад, куды так не хацелася ехаць
7. я — воля
8. i панядзелак, i мора
9. бясконцыя карцінкі ў галаве
10. бярлог твайго цела адшукаць давялося запозна
11. ёсьць такія краіны
12. калі б я жыла ў годзе 1908
13. п’еса „The Portrait of the Artist as a Young Bitch”
14. словы якіх няма
15. плуг мой застраг
16. часам здараецца
музычныя трэкі (альбом “buben vs hapeyeva”; музыка — Улад Бубен)
17. мэтро i вагоны (05:48)
18. там жанчыны маўчаць свае вершы (07:03)
19. батэрфляем (07:03)
20. плюсквампэрфэкт (07:15)
21. плуг (05:25)
Фрагмэнты з кнігі Паглядзець
* * * * *
я цалую вецер з разьбегу
на дэсэрт замаўляю дзень з карамельлю
ну і што што зьбіралася ўзяцца шлюбам я зь ценем
мне i ценю твайго было б дастаткова
проста мова твая
ня мела формаў у будучым часе
так я i засталася
у нейкім там плюсквампэрфэкце
словы якіх няма
ёсьць словы якіх няма
няма даўно і як яны гучаць ніхто ня можа ўзгадаць
яны былі калісь абавязкова
цяпер — маўклівы стогн
расьцягнуты на дроце вечнасьці
і да магілы не прыйсьці
і я тужліва абдымаю голаў
іх сёстры, праўнучкі, стрыечныя браты
хаваюць у сабе танклявасьць рысаў
якія разгадаць няможна ўслых
ускосныя вятры кранаюць шэптам вуха
іх мову мне не разабраць
як ім не зразумець жалобы позірк
пасьпешліва схаваны ў слоўнік
дзе на старонках размаітасьць слоў падмане
не мяне
я ведаю кагосьці не стае сярод тых літар
тых слоў якіх няма
але якія ёсьць
Лія Кісялёва. Слоўнік самоты (рэцэнзія на кнігу Вольгі Гапеевай “Прысак і пожня”) Паглядзець
Калі чытаеш гэтую кнігу, найперш думаеш пра мора, яго тут вельмі шмат, але яно тут — міраж, мроіва, увасабленьне фрустрацыі. Яшчэ думаеш, што, калі б гэтая кніга была ежай, гэта быў бы круасан: крохкі, бязважкі звонку, усярэдзіне крыху лёгкай, няліпкай слодычы. Калі б гэтая кніга была зьверам — не, зьверам наўрад ці; можа, птушкай — маленькай, не стракатай і не крыклівай. Калі б гэта была расьліна, то — сьвятаяньнік: дробныя жаўтлявыя кветачкі, якія адганяюць злых духаў, лякуюць раны (у тым ліку душэўныя), у вялікіх дозах — атрута. Калі б гэтая кніга была сымптомам хваробы, гэта мог бы быць трывожны нэўроз (бубонная чума задушлівых перанаселеных гарадоў бяз выхаду да мора): крыху фобіяў, трошкі дэпэрсаналізацыі, апантанасьць інтраспэкцыяй (я люблю гэтае слова, яно прыўкраснае, і да таго ж яго ня ўсе ведаюць).
Вользе Гапеевай таксама вядома шмат словаў, якія ня ўсе ведаюць. Нават назва ейнай кнігі, мякка кажучы, ня кожнаму па зубох. Гапеева наогул любіць словы — і пародзістыя, калекцыйныя, і беспародныя, шэра-паласатыя, і свае, і прыблудлыя — песьціць іх, шкадуе, бавіцца зь імі. Нават падлічвае, каб ніводнае не згубілася (гл. верш “ваўком прабягаю па вуліцах гэтага гораду…” — ясная справа, такія падлікі выдае кампутар, але чамусьці ўсё адно здаецца, што тут гэта рабілася ўручную).
І словы наўзаем любяць і шкадуюць Вольгу Гапееву. І адкрываюць ёй свой галоўны сакрэт: што яны — толькі словы, і калі доўга-доўга бавіцца зь імі, яны расслабляюцца й скідаюць зь сябе ўсю мішуру, усё, што называецца сэнсамі й значэньнямі, і яны паўстаюць тым, чым ёсьць, — род, лік, склон, ну ці, напрыклад, спражэньне. І гэткая магічная апэрацыя — лепшы за святаяньнік сродак ад злых духаў і трывожных нэўрозаў: названы, праскланяны, праспраганы — значыцца, абясшкоджаны. Таму ў гэтай кнізе (прынамсі, у першай ейнай частцы, якая называецца “Пожня”) такое мноства, так бы мовіць, лінгвістычных мэтафараў, калі існае й няіснае застывае на паперы філялягічнымі тэрмінамі: займеньнікі раўнуюць адзін да аднаго, непрыкаянасьць вымяраецца граматычным родам, а боль — формаю дзеяслоўнага часу. Гэтак у першай частцы кнігі. А ў другой, якая называецца «Прысак», больш мэтафараў, якія можна азначыць як цялесныя. Як і ў першай частцы, дзе Гапеева раз-пораз вызваляе словы ад усяго непатрэбнага, лішняга, тут яна таксама не задавальняецца тым, што ў целе напаказ, звонку, — і тым, што ўважаецца за значэньні й сэнсы целу. Тут пераважаюць косьці, вантробы й нешта накшталт пухлінаў. Праўда, тут яшчэ багата валосься, кілямэтры, кіляграмы валасоў. Чаму для іх робіцца выключэньне й яны гасьцінна прымаюцца ў кумпанію касьцей і вантробаў, гіпатэтычна можна зразумець, але пэрспэктыва дадумваць гэтую думку да канца выклікае асабіста ў мяне штосьці накшталт трывожнага нэўрозу. Зрэшты, косьці, вантробы, валасы — гэта толькі словы… І, калі словы ў Гапеевай вельмі цялесныя, матэрыяльныя, то целы — бясплоцевыя, эфэмэрныя, фантомныя. Яны замкнёныя самі на сабе, амаль ня здатныя ўзаемадзейнічаць зь іншымі целамі. Значна лягчэй ім, як усім фантомам, самім ператварыцца ў іншае цела — гэта можа быць цела ваўка (гл. верш “ваўком прабягаю…”, мядзьведзя (гл. “бярлог твайго цела адшукаць давялося запозна…”), сабакі (гл. п’есу “The Portrait of the Artist as a Young Bitch”) і нават цела кнігі (гл. “маналёг адной кніжкі”).
Цела кнігі “Прысак і пожня” мае такую ж зьменлівую, няпэўную, ваўкалакавую прыроду. На першы, павярхоўны, погляд, гэтыя тэксты хочуць здавацца — у тым ліку інтанацыйна, рытмічна й нават архітэктанічна — гранічна шчырай, месцамі надрыўнай споведзьдзю. Яны напускаюць на сябе падманлівую вонкавую форму чагосьці вінтажнага, а-ля Confessional Poetry, Сыльвія Плат, Эн Сэкстан… Але ўжо на другі павярхоўны погляд становіцца відавочна, што гэта аптычная ілюзія, міраж. І чыстасардэчнае прызнаньне перакідаецца ў адстароненасьць, адчужанасьць, замкнёнасьць. Вядома, ня толькі таму, што шчырасьць як высьветлілася ня робіць нікога шчасьлівай яна робіць цябе шчырай і праз тое слабой… Ня толькі таму, а перадусім таму, што словы адкрылі Гапеевай свой галоўны сакрэт. І ёй вядома, што яны — ня толькі надзейны прытулак, утульная схованка, але й вязьніца.
Таму ў гэтай кнізе прачытваецца ня столькі парыў штосьці выказаць і ня прага быць пачутай і зразумелай, а нешта накшталт канстатацыі прынцыповай праблематычнасьці паразуменьня ўвогуле. І таму ў рэшце рэшт гэтая кніга — накіды да слоўніка самоты.
P. S. Калі мне прапанавалі напісаць штосьці пра гэтую кнігу, я сказала: “Паспрабую паспрабаваць”, але падумала — нічога не атрымаецца, бо, калі б гэтая кніга была падобная да мяне, я была б зусім іншая. Аднак мы з гэтай кнігай папрыглядаліся адна да адной, і вось, напісалася — 745 словаў,
але гэта
толькі словы і можна зь імі рабіць што заўгодна
крыўдзіцца
радавацца
не заўважаць
ці вывучыць іх на памяць
і калі ты чытаеш — я ёсьць толькі словы
за якімі стаіць ня нейкі сэнс
а ўсяго толькі
адзін
звычайны чалавек
якіх болей няма
і якіх так шмат
Трэкі з дыску
"бярлог твайго цела адшукаць давялося запозна (аўтарскае чытаньне)" і
"там жанчыны маўчаць свае вершы (трэк ад Улада Бубна)" можна праслухаць ніжэй:
