Замак Отранта : аповесць / Хорас Ўолпал ; пераклад з англійскай Ганны Янкуты ;
Франкенштайн, ці Сучасны Праметэй : раман / Мэры Шэлі ; пераклад з англійскай Марыны Дзергачовай ; прадмова Ганны Бутырчык. — Мінск : Кнігазбор, 2016. — 368 с. — (Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў “Кнігарня пісьменніка”; Бібліятэка часопіса “ПрайдзіСвет” “PostScriptum”).
ISBN 978-985-7144-49-5.
Кніга ўлучае два класічныя ангельскія творы — “Замак Отранта” Хораса Ўолпала (1717—1797), гатычную аповесць, што заклала асновы жанру, і “Франкенштайн, ці Сучасны Праметэй” Мэры Шэлі (1797—1851), адзін з найлепшых узораў готыкі і першы навукова-фантастычны раман. Абодва гэтыя творы ўводзяць чытача ў свет загадкавага і дзівоснага, аднак у кожнага з двух творцаў — свой арсенал сродкаў для стварэння вусцішнай атмасферы.
Артыкул пра Хораса Ўолпала ў ВікіпедыіАртыкул пра Мэры Шэлі ў ВікіпедыіЗМЕСТ Паглядзець
Гатычная традыцыя Хораса Ўолпала і Мэры Шэлі
Ганна Бутырчык
Хорас Ўолпал. Замак Отранта
З ангельскай мовы пераклала Ганна Янкута
Мэры Шэлі. Франкенштайн, ці Сучасны Праметэй
З ангельскай мовы пераклала Марына Дзергачова
Каментар
ФРАГМЕНТ З АПОВЕСЦІ “ЗАМАК ОТРАНТА” Паглядзець
Частка І
У Манфрэда, князя Отранцкага, былі сын і дачка, найпрыгажэйшая панна васямнаццаці гадоў на імя Матыльда. Яе брат Конрад, несамавіты і кволы юнак, быў на тры гады маладзейшы і асаблівых надзеяў не даваў. І ўсё ж бацькавым улюбёнцам быў менавіта ён: да Матыльды Манфрэд ніколі не выказваў ніякіх пачуццяў. Жаніцьба Конрада была справай вырашанай: юнак мусіў узяць шлюб з Ізабэлай, дачкой маркіза Вічэнцкага, якую апекуны ўжо даставілі Манфрэду, каб той адсвяткаваў вяселле, як толькі таго дазволіць слабае здароўе Конрада.
І сям’я, і суседзі бачылі, з якім нецярпеннем Манфрэд чакае вясельнае цырымоніі. Ведаючы, аднак, круты нораў князя, родныя не насмельвалася адкрыта абмяркоўваць такую паспешлівасць. Толькі жонка ўладара, Іпаліта, жанчына надзвычай добрая, час ад часу спрабавала пагаварыць з ім пра небяспеку такога ранняга шлюбу, спасылаючыся на юныя гады іх адзінага сына і яго пастаянную нямогласць, аднак у адказ чула толькі пра ўласную бясплоднасць, праз якую князь меў толькі аднаго спадчынніка. Слугі і васалы ў сваіх размовах былі не такія асцярожныя. Спешку з жаніцьбай яны тлумачылі тым, што князь баіцца старадаўняга прароцтва, паводле якога “цяперашні род страціць Отранта, калі яго ўладар зробіцца занадта вялікім, каб там жытлаваць”. Знайсці ў гэтым прароцтве сэнс было вельмі складана, яшчэ складаней — зразумець, якім чынам яно звязанае з вяселлем, аднак, нягледзячы на ўсе таямніцы і супярэчнасці, просты люд цвёрда трымаўся свайго меркавання.
Вянчанне прызначылі на дзень нараджэння юнага Конрада. У замкавай капліцы сабраліся госці, усё было гатовае да пачатку шлюбнае цырымоніі — і тут выявілася, што Конрад знік. Манфрэд не жадаў цярпець нават найменшае затрымкі і не бачыў, каб сын некуды сыходзіў, а таму выправіў аднаго з чаляднікаў паклікаць маладога. Пасля нядоўгай адсутнасці — за гэты час дайсці да пакояў Конрада было немагчыма — слуга ледзь дыхаючы прыбег назад, ашалелы, з вылупленымі вачыма і пенай ля рота. Ён нічога не казаў, а толькі паказваў на двор.
Гасцей ахапілі здзіўленне і жах. Княгіня, якая не разумела, у чым рэч, але турбавалася за лёс сына, страціла прытомнасць. Манфрэд, не так уражаны, як раз’ятраны чарговай затрымкай, а таксама дурасцю чалядніка, нецярпліва спытаў, што там здарылася. Слуга нічога не адказваў і толькі паказваў на двор, але калі пытанне паўтарылі некалькі разоў, урэшце выгукнуў: “Ох, шлем! Шлем!”
Некаторыя з прысутных кінуліся на двор, і адтуль пачуліся бязладныя крыкі жаху і здзіўлення. Манфрэд урэшце ўстрывожыўся адсутнасцю сына і таксама рушыў вонкі, каб самому разабрацца ў дзіўным замяшанні. Матыльда засталася на месцы, спрабуючы дапамагчы маці, для таго ж затрымалася ў капліцы і Ізабэла, якая не хацела паказацца нецярплівай у чаканні жаніха: прыхільнасці да яго, кажучы шчыра, яна мела няшмат.
Спачатку Манфрэд убачыў толькі натоўп слуг, якія спрабавалі падняць нешта падобнае да кучы чорнага пер’я. Князь глядзеў на гэтую карціну, не верачы вачам.
— Што вы тут робіце? — гнеўна крыкнуў Манфрэд. — Дзе мой сын?
— О Божа! О наш князю! Княжыч! Княжыч! Шлем! Шлем! — адказаў хор галасоў.
Агаломшаны гэтымі жалобнымі крыкамі і застрашаны сам яшчэ не ведаючы чым, князь падбег да грамады і — што за вусцішнае відовішча для бацькоўскіх вачэй! — убачыў сваё дзіця, расціснутае і амаль пахаванае пад велізарным шлемам, у сто разоў большым за любы чалавечы і ўвянчаным адпаведнай колькасцю чорнага пер’я…
ФРАГМЕНТ З РАМАНУ “ФРАНКЕНШТАЙН, ЦІ СУЧАСНЫ ПРАМЕТЭЙ” Паглядзець
Раздзел І
Я нарадзіўся ў Жэневе, і мая сям’я — адна з найбольш вядомых у рэспубліцы. Мае продкі шмат гадоў былі дарадцамі і сіндыкамі, а бацька з гонарам і годнасцю займаў некалькі грамадскіх пасадаў. Усе, хто яго ведаў, паважалі яго за непадкупнасць і неаслабную ўвагу да грамадскіх праблемаў. Ён правёў маладосць, займаючыся дзяржаўнымі справамі; збег абставінаў не даў яму ажаніцца рана, і мужам і бацькам ён зрабіўся ўжо ў сталыя гады.
Абставіны жаніцьбы шмат гавораць пра яго характар, таму я не магу на іх не спыніцца. Адзін з яго вельмі блізкіх сяброў быў негацыянтам, які пасля росквіту перажыў колькі няўдачаў і збяднеў. Гэты чалавек, на імя Бафор, быў рашучага і непахіснага нораву і не мог жыць у беднасці і забыцці ў тым жа краі, дзе быў калісьці вядомы высокім становішчам і багаццем. А таму, выплаціўшы пазыкі, ён годна перабраўся з дачкой у Люцэрн, дзе і жыў у невядомасці і галечы. Мой бацька любіў Бафора як сапраўднага сябра і глыбока перажываў праз яго ад’езд у такіх непрыемных абставінах. Ён вельмі шкадаваў пра марны гонар, які схіліў Бафора да ўчынку, што быў так мала варты іх узаемнае прыхільнасці, і тут жа пачаў шукаць сябра з надзеяй прымусіць яго прыняць падтрымку і дапамогу і пачаць жыццё спачатку.
Бафор вельмі стараўся, каб яго не знайшлі, і бацька аддаў пошукам дзесяць месяцаў. Шчаслівы, што ўрэшце знайшоў сябра, ён паспяшаўся да дома на беднай вулачцы ля ракі Ройс. Але калі ён туды ўвайшоў, яго прывіталі толькі гора і адчай. Бафор уратаваў зусім малую частку былога багацця, якой хапіла на некалькі месяцаў; сам ён тым часам спадзяваўся атрымаць прыстойную працу ў гандлёвым доме. Такім чынам, гэтыя месяцы прайшлі ў бяздзеянні; яго гора рабілася больш пакутлівым і глыбокім, калі ў яго быў час на развагі, і хутка яно так авалодала яго розумам, што праз тры месяцы ён ужо ляжаў у ложку хворы і не мог нічога рабіць.
Дачка надзвычай клапатліва даглядала яго, з адчаем назіраючы, як іх сціплы запас знікае, а іншых крыніц даходаў не прадбачылася. Але Караліна Бафор мела моцны характар, і ў яе хапіла мужнасці, каб падтрымаць у няшчасці. Яна занялася шыццём, пляла з саломы і рознымі сродкамі здолела зарабіць мізэрныя грошы, каб хоць неяк пракарміцца.
Так прайшло некалькі месяцаў. Яе бацьку рабілася горш, яго догляд забіраў у яе ўсё больш часу, і сродкаў на жыццё рабілася ўсё менш. На дзясяты месяц бацька памёр у яе на руках, пакінуўшы Караліну сіратой і жабрачкай. Гэты апошні ўдар знясіліў яе, і яна з горкімі слязамі ўкленчыла ля труны. У гэты момант у пакой зайшоў мой бацька. Ён зрабіўся анёлам-ахоўнікам беднае дзяўчыны, якая аддалася яго апецы, і пасля пахавання перавёз яе ў Жэневу, даверыўшы клопатам свае сваячкі. Праз два гады Караліна Бафор зрабілася яго жонкай…