Паэзія і проза / Укладанне Міхася Скоблы. — Мінск : Кнігазбор, 2018. — 276 с. — (Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў “Кнігарня пісьменніка” ; выпуск 102).
ISBN 978-985-7180-71-4.
Творчасць Алега Мінкіна прагучала яшчэ ў 1980-я: яго першая кніга паэзіі “Сурма” сталася адной з найважнейшых з’яваў тагачаснай беларускай літаратуры, вярнуўшы ў лірыку класічнасць радка, прыгажосць і таямнічасць вобразнасці, тонкую эмоцыю, засяроджаную на метафізічным перажыванні.
Гэтая кніга віленскага беларуса Алега Мінкіна — збор найлепшых ягоных твораў у лірыцы, кароткай прозе і перакладах.
У 2018 годзе аўтара ўганаравалі Літаратурнаю прэміяй Міхася Стральцова, узнагарода ўвасобілася ў гэтую кнігу.
Алег Мінкін: Нашай літаратуры бракуе мэтафізыкі (Радыё Свабода, “Вольная студыя” зь Міхасём Скоблам)
«Я — за чысьціню мовы!» — новы сайт-слоўнік беларускага моўнага пурызму (Радыё Свабода, “Культура”)
Літанкета Свабоды: Алег Мінкін
ЗМЕСТ Паглядзець
Частка першая
На пагары (Вершы і балады)
І. Сурма
ІІ. Сон
ІІІ. Прысвячэнні
ІV. Гронкі каліны
V. Адысей і сірэны
VІ. Sta vіator
VІІ. Наследаванні Дантэ
VІІІ. Запавет
ІX. Лясное возера
X. Хата
XІ. Самотны
XІІ. Дуда
XІІІ. Дрэвы
XІV. Элегіі
XV. Вяснянкі
XVІ. Вадзянік
XVІІ. Бялун
XVІІІ. Мідас
XІX. Стары паэта
XX. Му
XXІ. Восень
XХІІ. Белабог
ХХІІІ. Пасланец Белабога
XXІV. Перамога
XXV. Партрэты
XXVІ. Кукабака і горцы
XXVІІ. Самота
XXVІІІ. Абуджэнне
XXІX. Адзін толькі крок
ХХХ. Гліна
XXXІ. Пырскі на твары
ХХХІІ. Рака
XXXІІІ. Вецер
XXХІV. Валун
XXXV. Цераз мрок напрасткі…
XXXVІ. Хмель
XXXVІІ. Скупое сонца
XXXVІІІ. Вяртанне
XXXІХ. Знянацку
XL. О, не запальвай, горад сонны…
XLІ. Блукалі мы ў цьмяным святле ліхтароў…
XLІІ. Подых
XLІІІ. Забыў я твой голас…
XLІV. Дык бывай…
XLV. Павуцінне
XLVІ. Усё, чым дыхаў я раней…
XLVІІ. Класіка
XLVІІІ. Марсіянін
ХLІХ. Эцюды
L. Балада пра чалавекаптаха
LІ. Балада пераўтварэння
LІІ. Балада досведу
LІІІ. Балада страху
LІV. Прэлюдыя
LV. У жорнах дзён
LVІ. Хуткая плынь
LVІІ. Нясвіжскія партрэты
LVІІІ. Жаўталіст
LІX. Суладнасць
LX. Кай
LХІ. Апошняе каханне
LXІІ. Гравюра
LXІІІ. Дзверы
LXІV. Вершаскладанне
LXV. Кукабака і бочка мёду
LXVІ. У шарым прыцемку
LXVІІ. Туман
LXVІІІ. Бэз
LXІX. Літаратурныя фрагменты
LXX. Марыянеткі
LXXІ. Інтэрнат
LXXІІ. Слата
LXXІІІ. Прымроіўся горад мне мёртвы…
LXXІV. Гарады
LXXV. Знаёмым бальшаком…
LXXVІ. Рака маленства…
LXXVІІ. Пенаты
LXXVІІІ. Шпак
LXXІX. Магілы
LXXX. Трыпутнік
LXXXІ. Мост
LXXXІІ. Краіна ночы
LXXXІІІ. Лаўка ў старым садзе
LXXXІV. Куфар
LXXXV. Бездань
LXXXVІ. Пустка
LXXXVІІ. Хаўтурнае шэсце
LXXXVІІІ. Човен Харона
LXXXІХ. Афрадыта
XC. Пара піць гарбату
XCІ. Родныя дзеці
ХCІІ. Кукабака і Жалезная Баба
XCІІІ. Дворнік
XCІV. Новая зямля
XCV. Паводле Амара Хаяма
XCVІ. Пахмелле
XCVІІ. Гастарбайт
XCVІІІ. Як дагарае свечка…
XCІХ. На пагары (Паводле Эдгара По)
С. Кукабака і люстра
Частка другая
Высокія дрэвы (Пераклады)
Эдгар По
Крумкач
Улялюм
Анабэль Лі
Дантэ Аліг’еры
Боская камедыя (Урывак)
Арцюр Рэмбо
П’яны карабель
Шарль Бадлер
Да чытача
Альбатрос
Гіём Апалінэр
Адначасовасці
Мідзьені
Ноч
Восень прыходзіць
З. Б.
Леаніда Лары
Гадзюка
Кентаўр
Томас Венцлава
Музей у Хабарце
* * * Абрыс дзвярэй, вядро, і крэсла, і замок…
Ян Бжэхва
Помста
Збігнеў Герберт
Каля брамы даліны
Стары Праметэй
Чэслаў Мiлаш
Каляды
Скарга паняў мінулага часу
Песенька пра парцаляну
Нататнік: Пенсільванія
Канстанты Ідэльфанс Галчынскі
Віленскія элегіі
Адам Міцкевіч
Смерць палкоўніка
Казімір Пшэрва-Тэтмаер
На Дзень Анёла
Юльян Тувім
Пра пана Тралялінскага
Цыпрыян Каміль Норвід
Вядомыя iсцiны
Прошласць
У Вероне
Пілігрым
Здань
Сталіца
Пурытанiзм (з лiста да М. С.)
Як…
Родная мова
Крыж і дзіця
Сэнс свету
Чаму
Крынiца
Нервы
Паведай ім, што дух стаміўся вечны
Акраса часу
Славянін
Баляслаў Лесьмян
Таямніца
Вусны і вочы
Дзяўчына
* * * Ў час, калі, мной цалаваная, ад асалоды…
Гад
Закляцце
Свідрыга і Мідрыга
Вятрак
Пчолы
Урсула Каханоўская
Шавец
Леапольд Стаф
Слота
Самотная віла
Хвіля
Кахаць і губляць…
Пчолы
Высокія дрэвы
Па абедзе ў бедную нядзелю
Напрадвесні
Непраўдападобнае мора
Мітынг
Фантан
Над светам…
Назаўтра
Васіль Стус
* * * Зноў згадка: вечар, вецер і туга…
* * * Твой боль як алкаголь агоній…
* * * Як добра, што я смерці не баюся…
Іван Франко
ХХІХ
ХХХ
ХХХІ
Мікола Зэраў
Санеты
Александрыйскія вершы
Частка трэцяя
Шарая гадзіна (Проза)
Стары дом (Спроба апавядання)
Карова
Шарая гадзіна (З нагоды 40-годдзя выхаду кнігі Хведара Ніцкі. Тэзісы)
Лаўка ў старым садзе (Школьнае сачыненне)
У татарскім палоне
Спробы ў новай міфалогіі
ФРАГМЕНТЫ З КНІГІ Паглядзець
ЧОВЕН ХАРОНА (верш)
І вось другі ўжо бераг шэры неўпрыцям…
Наталля Арсеннева
*
Я змантачыў усё абы-дзе, абы з кім, абы-як
І ў спацелай далоні апошні трымаю мядзяк.
Я б збяёдаў яго, ды пахмуры Харон не анёл:
Усё роўна — круці не круці — а спагоніць абол
За правоз у гаючую цішу, жаданы суцём
З дасканалага пекла, якое завецца жыццём.
**
Плыву я ў Харонавым чоўне ўцямне
Па чорнай роўнядзі спячай,
Гляджу на ваду, й непамысна мне,
Што твару свайго не бачу.
Ды ўсё ж, пакуль знізу плюскоча рака,
Я ў плынь узіраюся, быццам
Мне трапіць на вочы крыло матылька
Ці трэска з кропляй жывіцы.
***
Калі жыццё нашчэнт згалее,
Бы ўвосень голле ржавых крон,
Харон на чорнай шугалеі
Звязе мяне за Ахерон.
Ды, стаўшы ценем, у імгле я
На беразе расстайным зноў
Зляплю сабе з рачнога глея
Людзей, і птушак, і звяроў.
КАРОВА (апавяданне, пачатак)
Калі б нехта зазірнуў у гэтае незапавешанае акно, дык убачыў бы ў паўзмроку жалезны ложак і чалавека, які спіць на ім. Мужчына ў пакамечаным пільчаку ляжыць на спіне, і правая ягоная рука, ненатуральна вывернутая, звісае над падлогаю. Сон у мужчыны цяжкі і трывожны, спазмы сціскаюць горла, і ён стогне, мыляючы вуснамі, быццам яму бракуе паветра. І каб не гэтыя стогны, ягоны азызлы і зарослы рэдкаю шчэццю твар мог бы здацца тварам нябожчыка, які даўно памёр і застаўся, усімі забыты, ляжаць у той самай нязручнай паставе, у якой напаткала яго смерць.
У каламутна-жоўтым свячэнні, якое ціснецца праз шыбіну, бязгучнымі зданямі шныпараць пацукі. Адзін з іх спыняецца каля павіслай над падлогаю чалавечай рукі і ў немым здранцвенні глядзіць на агромністы бясформны кучмень, што ўзвышаецца на ложку. Хрыпата брынкае будзік, і пацук зрываецца з месца, растае ў цемрыве хаты.
Мужчына прачынаецца, ссоўвае з ложка разбухлыя, бы ў тапельца, ногі і заходзіцца астматычна-доўгім кашлем. З цяжкасцю нацягвае скарабачаныя боты, нацублівае на голаў зашмальцаваную кепурку. У сваім цесным катуху ён выглядае нібыта вялікая абмяклая лялька з ватнымі рукамі і нагамі. І, не раўнуючы, як тая лялька, ён няўклюдна ўстае і, хістаючыся, валюхае да стала. Бярэ ў абедзве рукі гарбатнік, п’е прагна, з булькаценнем, проста з піпця. Адставіўшы нарэшце гарбатнік, намацвае на стале счарсцвелы бохан, адломлівае ладны кавалак, запіхвае ў кішэню і выходзіць у сенцы.
Па нядоўгім часе мужчына коціць на ровары па чорным бруку, да якога туляцца цёмныя, акрытыя ржаваю бляхаю хаты. Панажы ровара тужліва рыпаюць у волкай цішыні, і ў цьмяным свячэнні, якое точыцца з-пад нізкіх рудых хмараў, нясклёпістая, згорбленая постаць седака нагадвае вялікі, разлезлы ва ўсе бакі жмут зрэб’я. На першы погляд здаецца, што чалавек едзе па вёсцы, аднак анідзе, як вокам кінуць, не відаць ніводнага дрэва ці хмыза. Хаты стаяць на чорнай, бы вугаль, роўнядзі, спярэшчанай глыбокімі расколінамі. Чорную гэтую пустку абступаюць даволі высокія, невядомага паходжання піраміды-качагоры.
Прамінуўшы вёску, ровар выкочваецца на шашу, якая сталёвым лязом разразае чорную пустку і губляецца сярод качагораў. На нерухомым твары мужчыны нельга прачытаць, пра што ён думае, аднак відавочна, што несамавіты выгляд мёртвай пусткі не раздражняе і не прыгнятае яго. Здаецца, ён зусім ні пра што не думае, а толькі слухае мернае рыпенне панажоў, уталопіўшыся ў мройна-шэрае палатно шашы.
Шаша, дасягнуўшы першай ад вёскі «піраміды», пачынае паволі ўзнімацца ўгору. Цяпер бачна, што стромыя качагоры, якія грувасцяцца абапал шашы, гэта агромністыя груды шумецця, друзу, адкідаў, каторыя, нібыта сапраўдныя горы, цягнуцца да самага небакраю. Ад качагораў тхне дуротным смуродам, аднак чалавек на ровары не зважае на яго: відаць, што са смуродам ён таксама даўно звыкся. Панура ўвагнуўшы голаў, ён няспешна круціць панажы, і іхняе скрыгатанне рэжа загуслую над пірамідамі цішыню.
Бухматы ад прывідна-мярцвянага свячэння пацук шпарка перабягае дарогу. Мужчына перасмыкае плячыма ці то ад агіды, ці то ад халадэчы, прыўзнімае голаў і глядзіць некуды
наперад. Шаша ўпіраецца ў неба, і яму здаецца, што хоць ён і круціць панажы, ровар застаецца на месцы, як тое бывае ў сне. Яго і сапраўды хіліць на сон, ды раптам на імглістым даляглядзе вылынвае іскрыстая, падобная да дырыжабля спаруда. На пукатых баках спаруды скачуць вясёлкавыя полыскі, а з палубы, якая месціцца на ейнай спіне, чуюцца выбухі смеху, воклічы, дзынканне шкла, пасажы джазавай мелодыі. «Дырыжабаль» плыве па-над шашою, і гірлянды рознакаляровых агнёў на парэнчах палубы адкідваюць на вільготны асфальт зыркія адбіткі, якія рухаюцца насустрач ровару. І калі той апынаецца пад дырыжаблем, цераз парэнчу звешваецца, перагнуўшыся ледзь не напалам, аголеная да сыскоў жанчына з паголеным ілбом і жарымі, раскудлачанымі валасамі, з набеленым, а затым расфарбаваным тварам. Яна віскліва рагоча і шпурляе ў мужчыну пляшкаю ў серабрыстай абгортцы. Пляшка разбіваецца перад роварам і абдае седака пырскамі і ашкелкамі. Ды той толькі ніжэй нахіляецца над рулём і гэтаксама панура і няспешна націскае на скрыгатлівыя панажы.
Трохі не даехаўшы да таго месца, дзе шаша, пераламаўшыся, пачынае спускацца долу, мужчына крута бярэ направа і знікае ў сутонлівым прахоне паміж дзвюх смеццевых пірамідаў. Ён прабіраецца па ледзьве прыкметнай, аднаму яму вядомай сцяжыне ўсутыч з пірамідай, і цяпер нават у цемені бачныя пакарабачаныя рэшткі аўтамабіляў, скруткі дроту, пагнутыя
руры, шпулі ад кабелю, адломкі бетонных плітаў, россыпы бітага шкла. Почасту мужчына змушаны злазіць з ровара, каб перанесці яго цераз друз, які перакрывае сцежку.
Нарэшце ровар выязджае на невялікую, зарослую густою травою пляцоўку. Сярод пірамідаў-шуметнікаў лугавіна гэтая выглядае як таямнічая краіна Шамбала, схаваная за непрыступнымі для людзей гарамі. Мужчына злазіць з ровара, адвязвае ад багажніка брызентавы, згорнуты ў сувой мех і шкандыбае да вялікага валуна, што самотна бялеецца пасярод травяністай прагаліны. Да ровара падбягае пацук. Ён абнюхвае гумовую шыну і раптам замірае ад звонкага шоргату: гэта чалавек каля валуна пачынае мянташыць тонкую, з едзеную доўгім карыстаннем касу. Маленькія пацучыныя вочкі-пацеркі са здзівам назіраюць, як чалавек, паклаўшы мянташку на валун, глуха выдыхае і робіць першы пракос…
