Адносіны каталіцкай царквы да ўкраінскага і беларускага пытання ў Польшчы ў 1918—1925 г. / Пераклад з польскай Яна Зэліньскага; Навук. рэд. Г. Сагановіч. — Мінск: Медысонт, 2009. — 304 с. — (Бібліятэка часопіса “Беларускі Гістарычны Агляд”).
ІSBN 978-985-6887-41-6
У кнізе ўпершыню ўсебакова дасьледуюцца складаныя нацыянальна-рэлігійныя праблемы ўсходняга памежжа адроджанай польскай дзяржавы — абшару сутыкненьня і ўзаемапранікненьня розных культураў, веравызнаньняў і нацыянальных традыцыяў, на якім яшчэ захоўвалася памяць пра супольнае жыцьцё народаў даўняй Рэчы Паспалітай. Аўтар выкарыстаў малавядомыя дакумэнты і матэрыялы як з польскіх, так і з замежных архіўных збораў.
Пераклад зроблены паводле выданьня Maciej Mróz. Katolicyzm na pograniczu, Kościół katolicki wobec kwestii ukraińskiej i białoruskiej w Polsce w latach 1918—1925. (Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2003.)
I. Каталіцкая царква ля вытокаў ІІ Рэчы Паспалітай 1 Юрыдычна-арганізацыйнае становішча Каталіцкай царквы ў Польшчы 2. Погляды рымска-каталіцкіх ерархаў на вырашэнне тэрытарыяльных праблем на Ўсходзе 3. Адносіны польскіх біскупаў да барацьбы за Львоў і польска-савецкай вайны 4. Адносіны Польскага епіскапату да Рыжскага дагавора 5. Пазіцыя біскупа віленскага Ежы Матулевіча па праблеме дзяржаўнай прыналежнасці Віленшчыны
ІІ. Адносіны Ватыкана да палітычных і рэлігійных зменаў у Цэнтральнай і Ўсходняй Еўропе ў 1918—1925 гадах 1. Усходнія планы Бенядыкта XV у 1917—1922 гадах 2. Дзейнасць Ахілеса Рацці ў якасці апостальскага візітатара і нунцыя ў Польшчы 3. Дзейнасць А. Рацці ў якасці апостальскага візітатара для Расіі і тэрыторый былой Расійскай імперыі 4. Усходняя праблематыка ў першыя гады пантыфікату Пія ХІ (1922—1925)
ІІІ. Рымска-каталіцкая царква і Грэка-каталіцкая царква ў Польшчы ў 1918—1925 гадах 1. Арганізацыйнае становішча і ўнутраныя плыні ў Грэка-каталіцкай царкве 2. Пазіцыя Грэка-каталіцкай царквы па нацыянальным пытанні і праблеме незалежнасці Ўкраіны 3. Украінска-польскія спрэчкі адносна праблемы каталізацыі Расіі 4. Справа аднаўлення дзейнасці уніяцкіх дыяцэзій у Холме і Луцку 5. Канфлікты на рэлігійным фоне і спробы ўзаемапаразумення епіскапату і духавенства абедзвюх канфесій 6. Праекты новага размежавання Львоўскай архідыяцэзіі лацінскага абраду
ІV. Праблемы нацыянальнай і касцельнай эмансіпацыі беларусаў-каталікоў у Польшчы ў 1918—1925 гадах 1. Генезіс польска-беларускіх канфліктаў у Каталіцкай царкве на паўднёва-ўсходнім памежжы 2. Адносіны біскупа Ю. Матулевіча да эмансіпацыйных памкненняў беларусаў-каталікоў 3. Праблема беларускай мовы ў Каталіцкай царкве 4. Праект стварэння Беларускага біскупства ў Мінску 5. Нацыянальныя аспекты ў дыскусіі аб новым размежаванні Віленскай дыяцэзіі 6. Справа адклікання біскупа Ю. Матулевіча з Вільні
V. Рымска-Каталіцкая царква і Праваслаўная царква ў Польшчы ў 1918—1925 гадах 1. Арганізацыйна-прававое становішча і ўнутраныя плыні ў Праваслаўнай царкве 2. Справа аб прыналежнасці былой маёмасці Каталіцкай царквы і Уніяцкай царквы 3. Справа вяртання былых каталіцкіх святыняў 4. Адносіны Праваслаўнай царквы да вяртання святыняў. Канфлікты з-за храмаў і могілак 5. Першыя місіі лацінскага абраду ў праваслаўным асяроддзі 6. Генезіс новай уніі ў Польшчы 7. Пачаткі новай уніі ў Падляшскай дыяцэзіі 8. Далейшае развіццё новай уніі на тэрыторыях прыгранічных дыяцэзій 9. Роля ордэна езуітаў у развіцці ўсходнеславянскага абраду 10. Адносіны Праваслаўнай царквы да новай уніі ў Польшчы 11. Праблема ўкраінізацыі і беларусізацыі ўсходнеславянскага абраду 12. Палеміка вакол новай уніі ў Польшчы
VІ. Канкардат і праблема каталіцкіх украінскай і беларускай нацыянальных меншасцяў
Заканчэнне Спіс скарачэнняў Бібліяграфія І. Першакрыніцы A. Архіўныя B. Друкаваныя C. Публікацыі ў перыядычным друку II. Асноўная літаратура Індэкс прозвішчаў
У кнізе на аснове шырокага кола крыніц падрабязна даследуюцца беларуска-літоўскія адносіны як падчас барацьбы за стварэнне незалежнай Літвы і Беларусі, так і ў міжваенны перыяд, калі беларусы заставаліся бездзяржаўнай нацыяй, а літоўцам удалося адстаяць сваю дзяржаву. Шмат увагі прысвечана вайсковаму супрацоўніцтву Літвы і Беларускай Народнай Рэспублікі, а таксама кнігавыданню на беларускай мове ды грамадскаму жыццю беларусаў у міжваеннай Літве.
Гэта змястоўны твор пра ксяндза Адама Станкевіча, пра ягоную самаахвярную працу на карысць Беларусі, пра яго пакуты ў астрозе… Адам Станкевіч — рэлігійны мысляр, пісьменнік, палітык, гісторык, а перш за ўсё наш нацыянальны дзеяч, які марыў пра такую незалежную беларускую дзяржаву, якая адпавядала б узору заходнееўрапейскай дэмакратыі.
У кнізе ўспамінаў “Жыць і дзеіць” адзін зь вядучых дзеячоў беларускай эміграцыі доктар Вітаўт Кіпель прыгадвае сваё дзяцінства ў Менску і ў расейскай высылцы, юнацтва ў акупаваным Менску, маладосьць у Нямеччыне і Бэльгіі і сталае жыцьцё ў Злучаных Штатах — амаль стагодзьдзе беларускай гісторыі, дзе аўтар, чалавек незвычайнага лёсу, быў у гушчы падзеяў палітычнага, грамадзкага і культурнага жыцьця.
Адносіны каталіцкай царквы да ўкраінскага і беларускага пытання ў Польшчы ў 1918—1925 г. / Пераклад з польскай Яна Зэліньскага; Навук. рэд. Г. Сагановіч. — Мінск: Медысонт, 2009. — 304 с. — (Бібліятэка часопіса “Беларускі Гістарычны Агляд”).
