Пераклад з польскай Уладзіміра Маруціка. — Мінск: Медисонт, 2007. — 312 с.
ISBN 978-985-6530-61-9
У кнізе прафесараў Крысціны Хайніцкай і Гэнрыка Альшэўскага даецца агульны агляд развіцця палітычнай і праўнай думкі ад часоў Старажытнага Ўсходу да пачатку ХХІ ст.Крыстына Хайніцка — прафесар катэдры гісторыі палітычных і праўных тэорый факультэта права і кіравання Ягелонскага ўніверсітэта, а таксама Вышэйшай школы інфарматыкі і дзяржаўнага кіравання ў Жэшуве. Аўтарка больш як ста навуковых прац, прысвечаных гісторыі думкі, асабліва расійскай, такіх як “Асоба і справа Пятра Вялікага ў тэарэтычных спрэчках ХІХ стагоддзя пра месца і будучыню Расіі ў Эўропе” (1988), “Радавод расійскае інтэлігенцыі” (1992), “Народзіны расійскае дзяржаўнае тэорыі. Зоя Палеалог — паміж Бізантыяй, Рымам і Масквой” (2001).
Гэнрык Альшэўскі — прафесар звычайны факультэта права і кіравання ўніверсітэта імя Адама Міцкевіча з Пазнані, а таксама Вышэйшай школы гандлю і права імя Р. Лазарскага ў Варшаве, член-карэспандэнт Польскай Акадэміі навук. Аўтар больш як пяцісот навуковых працаў, прысвечаных гісторыі дзяржавы і права, грамадскай думкі і навукі, такіх як “Дзяржаўна-праўныя тэорыі саскіх часоў” (1961), “Сойм Рэчы Паспалітай эпохі алігархіі 1645—1763” (1966), “Заняпад гістарычнае навукі” (1982), “Zwischen Begeisterung und Widerstandt. Deutsche Hochschullehrer und der Nationalismus” (1990), “Сойм Рэчы Паспалітай. Дзяржаўны лад і ідэі” (2002).
ЗМЕСТ Паглядзець
Пра гісторыю палітычных і праўных тэорый
Развіццё гісторыі палітычных і праўных тэорый як навукі
Прадмет гісторыі палітычных і праўных тэорый
Месца гісторыі палітычных і праўных тэорый у праграме навучання
Частка І
Раздзел І. Старажытнасць
1. Манархічная думка старажытнага Ўсходу
2. Ад арыстакратычнае ідэі да пахвалы дэмакратыі
У калысцы эўрапейскае палітычнае культуры
Вобраз Грэцыі ў Гамэра
Сафісты: Пратагор
Прынцыпы атэнскае дэмакратыі
Крытыка дэмакратыі
3. Канцэпцыя ідэальнае дзяржавы: Плятон
4. Сінтэз элінскае думкі: Арыстотэль
5. Эліністычныя школы
Ідэя эліністычнага ўладара
Кінікі
Эпікурэйцы
Стоікі
Стоікі ў Рыме: Цыцэрон
6. Старажытнае хрысціянства
Ідэйныя крыніцы
Ідэалогія Новага Запавету: Паўла з Тарса
Развіццё хрысціянскае навукі
Палітычная тэалогія св. Аўгустына
Раздзел ІІ. Сярэднявечча
1. Ідэйны клімат эпохі
Каноны хрысціянскага светапогляду
Эвалюцыя ідэйных канфліктаў
2. Ранняе Сярэднявечча
Цэзарапапізм: імперская тэорыя Бізантыі
Фармаванне ідэалогіі ўлады ў “барбарскіх” дзяржавах
Імператарская ідэя і поступ царкоўнае навукі
3. Папскі ўніверсалізм
Папства і дзяржава ў Грыгорыя VII
Крыжацкая ідэя
Папізм
Гіеракратыя
Кананічнае і рымскае права на папскай службе
4. Імператарскі ўніверсалізм
5. Тэорыя нацыянальнае манархіі
Развіццё тэорыі суверэннасці дзяржавы
Тэорыя прадстаўніцтва
6. “Адкрыццё” Арыстотэля. Лацінскі авэраізм
7. Сінтэз палітычнае тэалогіі эпохі: Тамаш Аквінскі
8. Эпігоны і папярэднікі
Ідэі канца Сярэднявечча
Крытыка папізму: Окам
Манархія як свет міру: Дантэ Аліг’еры
Ідэя суверэннасці народа: Марсылій Падуанскі
Раздзел ІІІ. Адраджэнне
1. Гуманізм
Кірункі развіцця эпохі
Кірункі рэнесансавай дыскусіі
2. Выклад палітычнага рэалізму: Мак’явэлі
3. Тэорыя суверэннасці дзяржаўнае ўлады: Бадэн
4. Манархамахі
5. Палітычныя ідэі Рэфармацыі
Абсалютызм улады: Лютэр
Абсалютызм Бога: Кальвін
6. Рэнесансавая ўтопія
7. Польская палітычная думка “залатога веку”
На парозе польскага Адраджэння
Ідэалогія ўзмацнення каралеўскае ўлады
Праграма экзекуцыі законаў
Фрыч Маджэўскі
Рэгалістычна-сенацкая плынь
Ідэалогія шляхецкае дэмакратыі: Ажахоўскі
Раздзел IV. XVII стагоддзе
1. Эпоха і яе ідэйныя канфлікты
2. Ідэі класічнага абсалютызму: Рышэлье і Людовік XIV
3. Палітычная тэалогія Контррэфармацыі
4. Рацыяналістычная школа прыроджанага закону: Гроцыюс
5. Утылітарызм і дэмакратыя ў дзяржаўным ладзе: Спіноза
6. Эпігон тэорыі абсалютызму: Гобс
7. Палітычны лібералізм: Лок
8. Ідэалогія залатой вольнасці ў Польшчы
Раздзел V. Асветніцтва
1. Інтэлектуальны і ідэйны клімат
Кірункі развіцця
Тэмы ідэйнае дыскусіі
2. Паміж абсалютызмам і лібералізмам
Асвечаны абсалютызм
Праўніцкі гуманізм
Фізіякраты
3. Арыстакратычны лібералізм: Мантэск’е
4. Развіццё ліберальнае думкі
Асвечаны лібералізм: Вальтэр
Радыкальны лібералізм: Дыдро
Гаспадарчы лібералізм: Сміт
5. Камуністычная ўтопія: Мелье
6. Ідэолаг навачаснае дэмакратыі: Русо
7. Ідэі амэрыканскае рэвалюцыі: Джэфэрсан
8. Палітычныя тэорыі Вялікае Французскае рэвалюцыі
Прынцыпы 1789 г.: Сыес
Ідэалогія якабінцаў: Рабэсп’ер
Банапартызм
Частка ІІ
Раздзел VI. Кансэрватыўныя тэорыі
1. Разрахунак са спадчынай Асветніцтва
2. Французскія тэакраты
Бог як суверэн: Мэстр
Ерархія: Банальд
3. Палітычны рамантызм
Абаронца рацыяналістычных тэорый: Шатабрыян
Ідэя адраджэння дзяржавы і нацыі. Нямецкі рамантызм
Нацыя як маральны арганізм: Коўлрыдж
4. Нямецкая гістарычная школа
Права як вынік гісторыі: Савіньі
5. Папскі ультрамантанізм
Абаронца раялістычных тэорыяў: Шатабрыян
Крызіс Папскае дзяржавы: Грыгоры XVI
Непамыльнасць папы: Пій IX
Барацьба з мадэрнізмам: Пій X
6. Кансерватызм
Кансерватыўнае азначэнне нацыі: Бэрк
Кансерватызм імперскае Англіі: Дызраэлі, Солзбэры
Абарона цывілізацыі Касцёлу: Даноза Картэс
Абарона Сярэднявечча: Герке
Дэцыянізм: Шміт
Новы гуманізм: Бэбіт
Элітарызм: Эліёт
Польскія кансерватары
7. Нацыяналізм
Нацыя вышэй за дзяржаву: Гэрдэр
Чакаючы новага Адкрыцця: Мазіні
Нямецкі месіянізм: Фіхтэ
Абсалютная нацыянальная манархія: Марэс
8. “Апошняя сістэма”: Гэгель
9. Імперыялізм
Банапартаў імперыялізм
Развіццё расійскае імперскае тэорыі
Брытанскі імперыялізм
Імперыялізм у камуністычнай тэорыі
Нямецкі імперыялізм: ідэі 1914 г.
Раздзел VII. Лібералізм
1. Тэорыя свабоды
2. Каталіцкі лібералізм
Неабходнасць палітычнае прысутнасці Касцёлу: Лямнэ
Свабода як хрысціянская ідэя: Эктан
3. Абарона індывідуальнасці: Гумбальд [Мусіць быць Гумбальт]
4. Свабода сучаснікаў: Канстан
5. “Дактрынёры”
6. Палітычны і філасафічны радыкалізм: Бэнтам
7. Лібералізм проці дэмакратыі: Таквіль
8. Дэмалібералізм: Міл
9. Лібералізм другое паловы ХІХ стагоддзя
Кансерватыўны лібералізм
Пачаткі сацыяльнага лібералізму
10. Лібералізм на польскіх землях
Раздзел VIII. Дарогі і бездараж “навуковага светапогляду”
1. Палітычная і праўная думка як навука
2. Пазітывізм
Нарадзіны сацыялогіі: Конт
3. Праўніцкі пазітывізм
Аналітычная юрыспрудэнцыя: Остын
Мэта ў праве: Ерынг
Гарантыі выканання закону: Елінэк
4. Развіццё сацыялагічных тэорый
Тэорыя цыркуляцыі эліт: Парэта
Паміж грамадой і грамадствам: Цёніс
Грамадскі факт як рэч: Дзюркейм
Салідарызм: Дзюгі
Паняцце ідэальнага выбару: Вэбэр
5. “Навуковы сацыялізм”
Класікі: Маркс, Энгельс
6. Марксізм у расійскай рэвалюцыі: Ленін
7. Грамадскі дарвінізм
Эвалюцыянізм: Спэнсэр
Тэорыя заваёвы: Гумпловіч
8. Расізм
Няроўнасць людскіх расаў: Габіно
Абгрунтаванне нявольніцтва. Расізм у Паўночнай Амэрыцы
Пачаткі расісцкага антысемітызму: Чэмбэрлен
Раздзел IX. Ідэя грамадскае справядлівасці
1. Тэмы і спрэчкі
2. “Утапічны сацыялізм”
Індустрыяльны лад: Сэн-Сымон
Працоўныя грошы: Оўэн
Шлях да гармоніі: Фур’е
3. “Рэвізіянізм”
Рух — усё: Бэрнштайн
Новая гегемонія: Грамшы
4. Тэарэтыкі сацыялістычнага і камуністычнага руху
Памяркоўная рэфармістычная і радыкальная рэвалюцыйная плыні
Тэорыя змовы: Блянкі
Тэорыя перманентнае рэвалюцыі: Троцкі
Супраціўленне самаазначэнню нацый: Люксембург
Спрэчка з Леніным: Каўцкі
5. Расійскі сацыялізм
Адмаўленне Захаду: Герцэн
Няўхільнасць капіталізму ў Расіі: Пляханаў
6. Польскі сацыялізм
Адмаўленне класавае барацьбы: Ліманоўскі
Сацыялісты ў барацьбе за незалежнасць: Келес-Краўз
Работніцкі клас як абаронца нацыянальнае традыцыі: Бжазоўскі
Сацыялізм ІІ Рэчы Паспалітай: Дашыньскі
7. Анархізм
Пачатковая версія анархізму: Годўін
Анарха-індывідуалізм: Прудон
“Общинный” анархізм: Бакунін
Анарха-камунізм: Крапоткін
Анарха-сіндыкалізм: Сарэль
8. Грамадская навука Касцёлу
Работніцкае пытанне: Лявон XIII
Карпарацыяналізм: Пій XI
Раздзел X. Таталітарызм
1. Спрэчкі пра існасць
2. Асоба і масы
Крайні індывідуалізм: Штырнэр
Туга па надчалавеку: Ніцшэ
Культ героя: Карлайл
Тэорыя псіхалогіі натоўпу: Ле Бон
Бунт масаў: Артэга-і-Гасет
3. Фашызм і нацыянал-сацыялізм
4. Сталінізм
5. Аўтарытарызм
6. Крытыка таталітарызму
Крытыка запаняволенага грамадства: Попэр
Вытокі таталітарызму: Арэнд
Уцёкі ад свабоды: Фром
Частка III
Раздзел XI. Свет у пошуках новага шляху
1. Ідэйныя канфлікты ў гады халоднае вайны
2. Сацыял-дэмакратыя і паслясталінскі марксізм
3. Тэорыі “трэцяга шляху”
Тэорыя дзяржавы дабрабыту
Тэорыі канвергенцыі
Ордалібералізм
4. Адраджэнне класічнага лібералізму
Канстытуцыя свабоды: Гаек
Культ вольнага рынку: Мізэс, Фрыдман
Дзве канцэпцыі свабоды: Арон
Палітыка рэгулявання канфлікту: Дарэндорф
5. Кансерватызм па Другой сусветнай вайне
Грамадзянская лучнасць: Оўкшот
Лад гісторыі: Фогелін, Кэрк
Неакансерватызм
6. Паміж персаналізмам і экзістэнцыялізмам
Пій ХІІ (пантыфікат 1939—1958)
Aggiornamento: Ян ХХІІІ
7. Сучасныя спрэчкі пра істоту права
Раздзел ХІІ. Свет па 1968 годзе
1. Год пералому
2. Неамарксізм. Новыя левыя. Эўракамунізм
Прарок студэнцкіх бунтаў. Маркузэ і франкфурцкая школа
Тэорыя камунікацыйнага дзеяння: Габэрмас
Эўракамунізм
3. Тэорыі справядлівасці
Справядлівасць як бесстароннасць: Роўлз
Тэорыя роўнага выніку: Дворкін
4. Лібертарыянства і камунітарызм
Аб’ектывізм і эгаізм: Ранд
Тэорыя мінімальнае дзяржавы: Нозік
Спадчына цноты: Макінтайр
5. Саборны Касцёл
Радасць і надзея. Дакуманты Другога Ватыканскага Сабору
Поступ чалавецтва: Павал VI
Чалавек, сям’я, праца. Ян Павал ІІ
6. Фемінізм
7. Постмадэрнізм
Дадатковая літаратура па-беларуску
Паказальнік імёнаў