Не адчайваемся / Васіль Грынь. – Мінск : Кнігазбор, 2021. — 248 с.
ISBN 978-985-883-019-9.
Васіль Грынь. Родам з Маладэчна, займаецца турыстычнымі паслугамі. Купіў хутар Засцянак Скрыплеў на Валожыншчыне, дзе і займеў цудоўнага суседа, адметнага сваёй дасціпнасцю і непасрэднасцю. Размовы з Браніславычам, замалёўкі з мясцовага жыцця, а яшчэ крыху ўспамінаў з дзяцінства і дарослае іх усведамленне — вось што складае гэтую кнігу. Адметна, што напісана яна каларытнай гаворкай.
ПРАДМОВА Паглядзець
Перад тым як вы будзеце чытаць гэтую кнігу (а пачынаць можна з любой старонкі), не падуймайце, што я вар’ят, — я і сам такога не чакаўшы. Лічыў і лічу сябе маладзечанскім правінцыйным інтэлігентам, нават з невялічкай навуковай ступенню магістра адукацыі ў галіне гісторыі. Аспірантуру мусіў кінуць, бо рана ажаніўся, з’явілася першае дзіця — а зубы на паліцы. Метамарфоза. Спартыўныя захапленні сталі работай, а навука гісторыя трансфармавалася ў захапленні краязнаўствам — так было кавалак часу, пакуль з горных лыжаў (доўга працаваў у галіне гарналыжных тураў) пабудаваў дом пад Менскам і стала лягчэй. Потым саскочыў з лыжнай тэмы і купіў лодкі — стаў адзін з першых "пускаць караблікі" па нашых рэчках для турыстаў. Пачаў шукаць месца, каб было прама на рацэ… І знайшоў. Здаецца, што гістарычная спіраль біяграфіі замкнулася ў кропцы, недалёка, дзе я нарадзіўся, — у тых жа кутах. Купіў зарослы кінуты хутар і вярнуў яго да жыцця.
Як стаў высякаць хмызняк — з яго вылез сталы чалавек з блакітнымі вачыма, залатым зубам, з дзвюма шапкамі на галаве і сказаў мне: "Ха-ха! Здрасца вам! Добры дзень! Што та вы тутыка надумаўшы парабляць? Чый вы сын?" Гэта быў Станіслаў Браніслававіч Сергіевіч, апошні з карэнных жыхароў хутара Засцянак Скрыплеў, які на мапах ужо адзначаўся як "нежылое"… І пайшло… Мова, ці такі вось беларускі дыялект, якім гаварылі мае старыя, мой бацька, вярнулася мне ў вушы акурат у тэй момант, калі я быў адзін. І пачаў занатоўваць. Стаў запісваць разважанні шляхетнага бабыля Браніславыча, людзей з суседніх вёсак і хутароў, якія жывуць на зямлі. І вот гэтыя запісы, гэтыя назіранні і сталі зместам гэтай кнігі. А дзе-нідзе і свае разважанні.
Мова. Звяртаюся да граматыкаў і крытыкаў наконт правільнасці мовы. Я стараўся перадаць як мог каларыт і мясцовыя дыялектызмы. Пісаў, як бы сказаць, транскрыпцыяй. Можа, недзе не надта добра атрымалася, таму падвяргаць гэтыя тэксты граматычнаму аналізу з пункту гледжання сучасных правілаў ці "тарашкевіцы" — гэта бессэнсоўна. Больш таго, усю адказнасць у напісанні я бяру на сябе, і мая шаноўная рэдактарка тут ні пры чым, гэта свядомыя "памылкі", з аднэй мэтай — максімальна паспрабаваць перадаць фанетыку і сказаўтварэнні мясцовых.
Скажу шчыра — я з гэтага вельмі шчаслівы, з такіх жартаў і мудрасцяў, назіранняў, гісторый і баек. Шчаслівы з прыроды, з той работы, якой я займаюся. Шчаслівы, што сям’я мяне разумее, а людзі штогод вяртаюцца, нашы беларусы, але і не толькі. Я давольны, што работа па вяртанню жыцця на хутар на падставе майго прафесійнага вопыту мае вынікі — і некалі нежылое паселішча Засцянак Скрыплеў за 8 гадоў стала вядомае на кантынентах праз нашых гасцей! Вот табе і Беларусь — будзем любіць свой край, будзем ганарыцца яго гісторыяй і культурай, паважаць адзін аднэга — толькі тады ўсё зменіцца на лепшае.
Вырашыў дадаць яшчэ пару ўспамінаў са свайго дзяцінства, яны нібыта і вырываюцца з кантэксту хутарскіх баек, але хацелася б падзяліцца з вамі сваімі дзіцячымі пачуццямі і дарослым іх усведамленнем.
Ну і я не быў бы я, каб не ўставіў рэкламу сваёй прафесійнай дзейнасці — экатурызм і агратурызм, дзіцячы турызм. Звяртайцеся, прыязджайце на госці. Будзем радыя!
Маю вялікую ўдзячнасць да майго сябра Генадзя Канойкі і нашых агульных сяброў, якія, чытаючы нататкі ў фэйсбуку, настаялі, каб я гэта зрабіў.
Удзячны рэдактарцы Юліі Літвінавай за работу з тэкстамі і разуменне тэмы.
Удзячны кампаніі "Будзьма", якая фактычна завяршыла гэтую работу па стварэнні кнігі.
Наогул, першая рэдакцыя і макет былі амаль гатовыя на люты 2019 года, але потым чарада падзей, звязаных з пандэміяй і трагічнымі палітычнымі падзеямі ў краіне, навяла мяне на сумневы — каму гэта патрэбна. Але перакананні маіх сяброў, што гэта трэба выдаць, змабілізавалі, і вот аддаю вам на суд. Больш таго. У такія складаныя часы для нашай Радзімы назва гэтай кнігі, а яна ёсць частай прымаўкай майго дарагога суседа, якую ён любіць паўтараць сабе і астатнім, як ні на ёсць актуальная! Не адчайваемся!
Дай усім Божа!
ФРАГМЕНТ З КНІГІ Паглядзець
Корба і рэхвы
— Ну што, зрабіў?
— Ну, вот.
— Э-э-э, доўга пароўся?
— А, бляха, два дні!
— Ого! Два дні?! Ну, хваліся!
— Палянь за хатаю.
— О-о-о! Капітальнійша! Ого! І корба новая?
— Новая.
— А рэхвы?
— Са старой корбы.
— Ну-у, я віджу… Рэхвачкі даўнейшыя… Алі ці
дасі рады ўзьняць удвох?
— Дзе ты! Сьмяесься?
— Ну, бляха, важкая канструкцыя выйшла!
Ішчэ ж шчыты дабавяцца.
— Дык што? Табе ні падабаецца?
— Ну, хто яго зная?..
— Ну дык тады адвярні вока!
— Не, ну, можа, і добра, алі ж стокі ладняга мацірыялу пайшло! Ммм…
— Дык што — з гаўна было рабіць?
— З гаўна, канешне, ніжылацільна.
