Пераклад з іўрыту Сяргея Шупы. — Вільня: Logvino Literatūros namai, 2016. — 232 с.
У сваёй першай непразаічнай кнізе папулярны ізраільскі аўтар Этгар Керэт піша пра важныя для яго рэчы, што адбыліся за сем гадоў — ад нараджэньня сына да сьмерці бацькі. У гэтых сьмешна-сумных гісторыях гаворыцца ня толькі пра сям’ю і працу, перад чытачом паўстае панарама супярэчлівай сучаснасьці — у Ізраілі і ў сьвеце.ISBN 978-609-8147-55-1
© Керэт Этгар, 2016© Шупа Сяргей, пераклад на беларускую мову, 2016© Logvino Literatūros namai, 2016ЗЬМЕСТ Паглядзець
Ад аўтара
Год 1
I раптам зноў тое самае
Дарослае дзіця
Званок і адказ
Як мы ваюем
Год 2
Няшчыра ваш
Высока ў паветры
Яшчарка ў ложку
Народны абаронца
Рэквіем па сьне
Казкі на дабранач
Год 3
Запалкавая вайна
Ём-Кіпур па-швэдзку
Абстрактныя спрэчкі і канкрэтныя дзеці
Ідалапаклонства
Год 4
Пакуль ня падаюць бомбы
Таксі
Мая адплаканая сястра
Птушкі-тэрарысты
Год 5
Уяўная радзіма
Тоўстыя каты
Нуль па фізкультуры
Такі самы грэшнік
Маё першае апавяданьне
Амстэрдам
Хлопчыкі ня плачуць
Год 6
Ад падлогі
Ноч у музэі
Пра бацькоў і мышэй
Аварыя
Вусы для майго сына
Каханьне зь першага віскі
Год 7
У бацькавых чаравіках
Вузкі дом
Мяжа спагадлівасьці
Пастрама
АД АЎТАРА Паглядзець
Калі пісьменьнік кажа, што якая-небудзь ягоная кніга выключна для яго важная, ён ня кажа, па сутнасьці, нічога. Каб кніга зьявілася на сьвет, яна павінна быць выключна важнай хоць бы для аднаго чалавека. Калі пашанцуе, гэтым чалавекам акажацца які-небудзь чытач, але нават калі не, заўсёды застаецца аўтар, які радуецца новай кнізе, як гордыя бацькі — дзіцяці. Здаецца, мне спатрэбілася напісаць усяго нейкія чатыры кніжкі (ці нават менш), каб гэта зразумець, — і цяпер я ў гэтым не сумняваюся. Але ўсё ж тэкст, які вы цяпер чытаеце, выключна важны для мяне. Бо я пішу кнігі ўжо дваццаць пяць гадоў — але ўпершыню публікую non-fiction; бо сабраныя тут гісторыі распавядаюць пра людзей, якія мне даражэйшыя за ўсіх на сьвеце; бо гэтая кніга надае мне як пісьменьніку новую, незнаёмую ролю, у якой я адчуваю сябе аголеным і безабаронным. Гэтая новая роля так палохае мяне, што я вырашыў не выдаваць “Сем добрых гадоў” на сваёй роднай мове (іўрыце) у краіне, дзе я жыву (Ізраілі), а падзяліцца расказанымі тут гісторыямі толькі зь незнаёмцамі.
Колькі сябе памятаю, я падзяляў усе гісторыі на два тыпы: адны мне падабалася распавядаць блізкім сябрам ці суседзям, а другімі я пераважна дзяліўся з выпадковымі спадарожнікамі ў цягніках або самалётах. Тут гісторыі другога тыпу: гісторыі пра пытаньні, якія мне задаваў сын, і пра мае спробы на іх адказваць; гісторыі пра майго бацьку, які заўсёды спрабаваў мяне ўратаваць, калі мяне трэба было ратаваць, — і пра тое, як я ня змог уратаваць яго, калі ён захварэў; гісторыі пра вусы, якія я адгадаваў сабе пасярод твару падчас яго хваробы — проста каб людзі перасталі пытацца ў мяне: „Ну, як яно?”, бо ў мяне не было сілы на гэтае пытаньне; гісторыі пра ніколі ня споўненыя моцныя жаданьні, гісторыі пра бясконцую вайну, якая неўпрыкмет стала часткаю дэкарацый, у якіх працякала дзяцінства майго маленькага сына.
Яшчэ пару сотняў старонак мы з вамі правядзем у адным купэ. А калі вы даберацеся да апошняй старонкі, я выйду на наступнай станцыі і мы з вамі, магчыма, ніколі больш ня ўбачымся. Я спадзяюся, што нейкія эпізоды з гэтай сямігадовай паездкі, распачатай нараджэньнем майго сына і скончанай сьмерцю майго бацькі, стануць важнымі і для вас таксама.
I раптам зноў тое самае (фрагмэнт з кнігі) Паглядзець
“Я дык не люблю тэракты, — кажа худая мэдсястра старэйшай. — Хочаш жуйку?”
Старэйшая бярэ адну штучку і ківае. “А што рабіць? — кажа яна. — Я таксама не люблю неадкладныя выпадкі”.
“Я не пра неадкладныя, — настойвае худая. — Мне нічога, калі аварыі і ўсё такое. Але не тэракты. Я табе кажу. Ад іх аж усё апускаецца”.
Я сяджу на лаве каля дзьвярэй у радзільнае аддзяленьне і думаю сам сабе, што нешта ў гэтым ёсьць. Я прыехаў сюды гадзіну таму ўвесь узрушаны — з жонкай, з таксістам, зацыкленым на чысьціні: калі ў жонкі адышлі воды, ён спалохаўся, што запэцкаецца сядзеньне. I вось я сяджу ў калідоры, са змрочнымі пачуцьцямі, і чакаю, пакуль лекары вернуцца з рэанімацыі. Няма нікога, апрача гэтых дзьвюх сёстраў, — усе пайшлі дапамагаць прымаць пацярпелых падчас тэракту. Болі ў жонкі таксама суцішыліся. Мо нават дзіця адчувае, што ўвесь гэты клопат з нараджэньнем можа й пачакаць. Па дарозе ў кафэтэрыю міма мяне правозяць некалькі параненых на рыпучых качалках. У таксі па дарозе ў шпіталь жонка крычала як рэзаная, а гэтыя людзі зусім ціхія.
“Вы Этгар Керэт? — пытаецца ў мяне нейкі тып у клятчастай кашулі. — Пісьменьнік?” Я мімаволі ківаю. “Ого!” — кажа ён і дастае з торбы маленькі дыктафончык. “Дзе вы былі, калі гэта здарылася?” — пытаецца ён. Я хвіліну вагаюся, і ён кажа спачувальна: “Не сьпяшайцеся. Не хвалюйцеся. Вы перажылі траўму”.
“Я ня бачыў тэракту, — тлумачу я. — Я тут сёньня выпадкова. У мяне жонка нараджае”.
“А, — кажа ён, не хаваючы расчараваньня, і выключае дыктафон. — Віншую”. Ён сядае побач са мной і запальвае цыгарэту.
“Можа, паспрабуйце пагаварыць зь некім іншым, — прапаную я, адганяючы ад твару дым ад “лакі страйку”. — Я бачыў, як хвіліну таму дваіх людзей павезьлі ў нэўралёгію”.
“Рускія, — уздыхае ён, — на іўрыце ні слова. Апрача таго, у нэўралёгію ўсё роўна не пускаюць. Гэта мой сёмы тэракт у гэтым шпіталі, і я ўжо ведаю ўсе іхныя штукі”. Хвіліну мы сядзім моўчкі. Ён гадоў на дзесяць за мяне маладзейшы, але ўжо пачынае лысець. Калі ён заўважае, што я на яго гляджу, то ўсьміхаецца й кажа: “Шкада, што вас там не было. Добра было б мець у артыкуле рэакцыю пісьменьніка. Нешта арыгінальнае, з фантазіяй. А так пасьля кожнага тэракту тыя самыя рэакцыі: “Раптам я пачуў нейкі выбух”; “Ня ведаю, што здарылася”; “Усё навокал было ў крыві”. Ну колькі ж можна!”
“Яны не вінаватыя, — кажу я. — Проста ўсе тэракты заўсёды аднолькавыя. Што арыгінальнага можна сказаць пра выбух і бессэнсоўную сьмерць?”
“Адкуль я ведаю, — паціскае ён плячыма. — Гэта ж вы пісьменьнік”.
3 рэанімацыі людзі ў белых халатах пачынаюць вяртацца ў радзільню. “Вы ж з Тэль-Авіву, — кажа мне журналіст. — Чаму вы ехалі нараджаць у такую глухмень?”
“Мы хацелі натуральный роды, а тутэйшае аддзяленьне…”
“Натуральныя? — перапыняе ён насьмешліва. — Што ж тут натуральнага: нейкі карузьлік, у якога з пупа вісіць шнур, выскоквае, як корак, з похвы вашай жонкі!” Я нават не спрабую адказаць. “Я сказаў жонцы, — адказвае ён, — калі ты будзеш нараджаць, дык толькі кесарава, як у Амэрыцы. Не хачу, каб нейкае дзіця ўсё табе там расьцягнула. Цяпер толькі ў такіх прымітыўных краінах, як наша, жанчыны нараджаюць, як жывёлы. Ладна, мне трэба працаваць”. Устаючы, ён спрабуе яшчэ раз: “Можа, у вас усё роўна ёсьць што сказаць пра тэракт? Для вас нешта зьмянілася? Ну, накшталт, як назваць дзіця, ці нешта такое, ня ведаю”. Я вінавата ўсьміхаюся. “Ды ладна, не хвалюйцеся, — падміргвае ён. — Спадзяюся, усё пройдзе гладка”.
Праз шэсьць гадзінаў карузьлік, у якога з пупа вісіць шнур, выскоквае, як корак, з похвы маёй жонкі і адразу пачынае плакаць. Я спрабую яго супакоіць, пераканаць, што няма чаго хвалявацца. Што да часу, калі ён вырасьце, усё тут, на Блізкім Усходзе, наладзіцца: настане мір, ня будзе болей ніякіх тэрарыстычных актаў, а калі раптам аднойчы нейкі і здарыцца, дык заўсёды знойдзецца нехта арыгінальны, у каго будзе трошкі фантазіі, і дасканала яго апіша. Ён на хвіліну супакойваецца і прадумвае наступны ход. Я спадзяюся на ягоную наіўнасьць — ён жа ж толькі што нарадзіўся, — але ён таксама ва ўсё гэта ня верыць і, хвіліну павагаўшыся і лёгка ікнуўшы, зноў пускаецца ў плач.
