Аповесць / Мастак Віталь Буйвід. — Мінск : Мастацкая літаратура, 2014. — 78 с.
ISBN 978-985-02-1441-6
Перад галоўным героем кнігі Ігнаськам Сокалам паўстала адразу шмат выпрабаванняў. Найбольш сур’ёзнае — самота. Ён суцяшаўся марамі. І мары ягоныя здзяйсняюцца — Ігнаська знаходзіць чароўны валун, з дапамогай якога можа пераўвасабляцца ў каго і ў што захоча. З кожным новым пераўвасабленнем Ігнаська трапляе ў цікавыя, але і небяспечныя прыгоды. У школе ўзнікае першае яго дзіцячае каханнепрыязь да аднакласніцы. Імкнучыся звярнуць на сябе ўвагу абранніцы, Ігнаська парушае запавет і губляе чароўныя магчымасці. Але не перастае марыць.
ФРАГМЕНТ З КНІГІ Паглядзець
Раздзел 1.
Валун на краі поля цёплы, што печ, і вялізны. Сапраўдная скала. Ігнаська распасцёрся ўгары. У сінім, без адзінай хмаркі небе кругамі плавае бусел. Усё вышэй і вышэй. Ігнатавы рукі раскінутыя ўшыркі, нерухомыя. Бусліныя крылы таксама нерухомыя.
“Бач ты! He махае і не падае. Нават падымаецца. Цікава, якая адтуль зямля? Вось бы ўзляцець, як гэты бусел… — думае Ігнаська і з усхліпам уздыхае.— Нават не як бусел, а як крумкач або ястраб. I згары — на Толіка. I дзюбай па галаве!..
He. Як бусел лепей. Раскінуў крылы і плывеш, плывеш... А Толіку і я добра надаваў! Аж заенчыў. Кусацца, вядома ж, не варта было, але што рабіць — схапіў за шыю, паваліў, наваліўся, што не ўздыхнуць. Даў рады! На два класы старэйшы! Ды яшчэ дручок ухапіў! — Памацаў вялікі сіняк на клубе.— Каб не той дручок, невядома чый бы верх быў”.
Валун, упадабаны Ігнасікам,— на краі поля, што ля Францішкоўскай гары. За полем — Навіны, вёсачка ў адну вуліцу, за ёй — Бесава балота, туды Ігнась не ходзіць, баіцца змеяў. Хоць ніводнага разу тых змеяў не бачыў.
Леваруч, за які кіламетр ад вёскі,— лес, а на ўскрайку лесу — хутар. Ігнаська з таго хутара. Сумна яму ў час вакацыяў, таму бегае да навінскіх дзяцей гуляцца. А тут гэты Толік з Мінска прыехаў, задавака. Ходзіць з малымі і здзекуецца. I тое яму не так, і гэта не гэтак. I размаўляеце вы няправільна, і апранаецеся, і паравоза баіцёся… Даўся яму гэты паравоз! Ніхто яго не баіцца, хоць і бачылі толькі ў кіно. А сам Толік? Каровы палохаецца, індыка таксама. Гусей. Елкі ад хвоі не адрознівае! Грака ад вароны!
“Вада не в студні, студень, эта еда такая, вада в калодцы!” — “Сам ты — калодка!” Вось і пабіліся…
СЛОВА АД АЎТАРА Паглядзець
Дзень добры, малады чалавек! Дазвольце лічыць цябе сваім сябрам. Чаму? Бо ты трымаеш у руках кніжку. Нават не важна, што гэтую кніжку напісаў я, Павел Ляхновіч. (Калі хочаце, можаце клікаць мяне дзядзька Павал. Дзядзька — таму, што я ўжо немалады. Хутчэй за ўсё твой дзядуля з’яўляецца — плюс-мінус некалькі гадоў — маім аднагодкам.) Важна тое, што ты чытаеш кніжкі. Бо сустракаў я хлопчыкаў і дзяўчынак, што не прачыталі яшчэ аніводнай. I не саромеючыся заяўлялі пра гэта. Маўляў, яны вельмі спрытна ўмеюць карыстацца рознымі электроннымі дрындушкамі, таму і кнігі ім не патрэбныя. Але ж ты так не лічыш, праўда? Калі так — я адчуваю да цябе вялікую прыязь і ўважаю за сябра.
А каб і ты ставіўся да мяне па-сяброўску, апавяду крыху пра сябе. Я нарадзіўся ў найпрыгажэйшай краіне ў свеце. Краіну гэтую даўней называлі Літвою, а яе жыхароў — ліцвінамі, але ўжо шмат гадоў яна мае назву Беларусь, а Літвою сталі называць яе паўночную суседку. Так сталася. Будзеш чытаць кніжкі — даведаешся, чаму. I яшчэ даведаешся шмат чаго цікавага і карыснага.
Малога мяне бацькі часта перавозілі з месца на месца, і ўпершыню больш-менш працяглы час я пражыў на лясным хутары, пабудаваным некалі маім дзедам, непадалёк ад крышталёвай ракі Іслач. Гэта калі ад’ехаць ад Мінска ў заходнім кірунку, ракаўскай шашою, кіламетраў трыццаць. Там жывуць мае сваякі, там ляжаць на цвінтарах мае продкі.
3 самых малых гадоў карцела шмат ведаць і шмат умець. Зразумеў потым, што ўсяго не ўведаеш і ўсяму не навучышся, але прагі гэтай не здолеў пазбыцца і да сёння. Жыць іначай мне нецікава. Вось зусім нядаўна пачаў асвойваць дрымбу. Што за “дрымба”? Паспрабуй даведацца сам. Дзеля гэтага раю звярнуцца да камп’ютара і сеціва. Я зусім не супраць электронных прыладаў, толькі яны не могуць і не мусяць замяніць табе кніжку.
Чытаць і плаваць навучыўся ў пяць гадоў без нічыёй дапамогі. Коўзацца на каньках і ездзіць на лыжах — у сем. Канькі і хакей былі потым улюбёным спосабам бавіць вольны час (калі не лічыць кніжак) усе школьныя зімы.
Даваць нырца, затрымліваючы дыханне, пачаў у дзевяць. Там, пад паверхняй вады зусім інакшы свет, і ён цудоўны!
Фізкультурай і спортам займаўся колькі сябе памятаю. Гуляў у футбол за школьную зборную, скакаў увышыню і штурхаў ядро на раённых спаборніцтвах школьнікаў Неяк набыў кніжачку “Таямніца сілы”, і, паводле методык, з яе качаў цягліцы. Паважаў прыгожых, фізічна развітых людзей. Любіў школу і любіў вучыцца. Пазней мой першы трэнер па боксе, светлай памяці, Язэп Ісаакавіч Арбітман, так сфармуляваў тое, што я адчуваў інстынктыўна: “Разумная галава мусіць размяшчацца на моцным і прыгожым целе”.
Школу скончыў паспяхова, без троек. Цяга пабачыць і ўведаць новае прывяла мяне ў Вышэйшую ваенна-марскую вучэльню ў сталіцы Азербайджана Баку. Якія гэта былі пяць гадоў! Цяжкія, але ж і страшэнна цікавыя! Вывучэнне шматлікіх марскіх навук, практыка на караблях, марскія паходы, наведванне далёкіх краінаў, сябры, з якімі не пакідаю зносінаў, бо яны як браты. Заняткі боксам і неблагія поспехі. Быў чэмпіёнам Азербайджана, быў другім на першынстве ВНУ Міністэрства абароны СССР.
Калі быў узведзены ў афіцэры, папрасіўся служыць на Поўнач, па атамны ракетны падводны крэйсер. У Арктыцы правёў дзесяць незабыўных па напружанасці і цікавасці гадоў.
Прайшоў пад вадою не адну сотню тысяч марскіх міль. Знайшоў у экіпажы сапраўдных сяброў. Успамінаю тыя гады з цеплынёю, узгадаванаю арктычнаю халадэчай.
Заканчваў службу на Радзіме, у Беларусі, у Пінску. Тут і жыву цяпер. Нырцую за самамі і язямі ў воды Стыры і Прыпяці, тапчу палеткі і балоты Палесся са стрэльбай за плячыма. Вучу хлопчыкаў кулачнаму бою, бо разумная галава мусіць быць на моцным целе. Вечарамі пішу апавяданні і граю на дрындзе.
Ты трымаеш у руках кніжку, цудоўна аформленую таленавітым мастаком з Горадні Віталем Буйвідам. Няхай яна будзе тваім сябрам на ўсё жыццё! Хай тваё жыццё будзе цікавым, мой сябра!
Твой Павел Ляхновіч/
