Дзённікі і запісы. Выпуск 6. 1992–1993 / Укладанне, прадмова Наталлі Давыдзенка. — Мінск : Кнігазбор, 2019. — 286 с. [4] с. : іл. — (
Бібліятэка Бацькаўшчыны. Людзі Беларусі : кніга 3).
ISBN 978-985-7207-75-6.
Чарговы том (выпуск) «Дзённікаў і запісаў. 1992–1993» народнага паэта Беларусі Рыгора Барадуліна раскажа чытачам пра напружанае грамадскае жыццё творцы, новыя тэмы і накірункі ягонай паэзіі. У кнізе змешчаны болей за сто недрукаваных раней вершаў, накідаў, сяброўскіх эпіграм, віншаванняў і прысвячэнняў. Вялікая колькасць зносак на ўпамянутых асоб і творы паэта дапамогуць магчымым даследчыкам у вывучэнні жыцця і творчасці паэта.
© Барадулін Р., 2019© Давыдзенка Н., укладанне, прадмова, 2019© ЗБС «МГА “Бацькаўшчына”», 2019© ГА «Саюз беларускіх пісьменнікаў», 2019© Афармленне. ПУП «Кнігазбор», 2019ЗМЕСТАд укладальніка:
Наталля Давыдзенка1992
1993
ФРАГМЕНТ З КНІГІ Паглядзець
* * * * *
8 студзеня, серада
Дамініка ў нас яшчэ засталася.
Засядаў у Мінкультуры па гімну. Іллюкоў сын Вярцінскі адзін выступіў у абарону Краўцова і Тэраўскага3 («Мы выйдзем шчыльнымі радамі…»). А рэшта ад Роўды4 да так званых музыказнаўцаў і нейкае фіфы з міністэрства за тое, каб было лагодна, бо беларусы ціхамірныя. Бальшавіцкая зараза праехалася па ўсіх мазгах. І ў бальшыны рэчыва не шэрае, а чырвона-савецкае.
9 студзеня, чацвер
З раніцы званіў Васіль. Шукаў Еўтушонак (гэтак правільна, калі Яўтух хоча быць з беларусаў, альбо Еўтушок), каб наш ПЭН-цэнтр падтрымаў Незалежны саюз. Бо нашы Васі на чале з Вась-Васем Зуёнкам падпісалі сабе ўчора прысуд. Ім хочацца быць […] бондараўскага гатунку. Трэба некага ў Маскву для падпісання ўмовы ад імя ПЭН-цэнтра. Угаварыў Някляева.
Васіль дужа хворы, і па голасе па тэлефоне чуецца, што слабы. Божа літасцівы, зберажы для пакутнай і гаротнай нацыі нашай Васіля!
10 студзеня, пятніца
Хатнія клопаты. Званіў Васілю. Зноў сышліся на думцы, наколькі прадбачыў ўсё з Ельцыным і Расіяй Пазьняк.
Ад цэнаў, ад няўтульнасці апускаюцца рукі. Але ўнучка!… (канец фрагмэнту)
АД УКЛАДАЛЬНІКА Паглядзець
Чарговы том (выпуск) «Дзённікаў і запісаў. 1992–1993» народнага паэта Беларусі Рыгора Барадуліна ахоплівае два гады напружанага творчага, працоўнага і грамадскага жыцця паэта. Новы час — і новы статус краіны прынёс і пэўныя цяжкасці. Інфляцыя з’ядала заробкі, выдавецкая справа прабуксоўвала, уздым грамадскай актыўнасці прынёс новыя трывогі, хваляванні і спадзяванні. І паэт не заставаўся ўбаку ад бурлівай плыні жыцця: удзельнічаў у соймах БНФ, рупіўся пра ўладкаванне ПЭН-цэнтра. Ён, загадчык рэдакцыі збораў твораў і выбраных твораў, член Савета працоўнага калектыву і рэдкалегій выдавецкіх серый, не спыняў працу шараговага рэдактара, рупіўся пра памяць і выданне твораў рэпрэсаваных творцаў і пісьменнікаў старэйшага пакалення — Л. Геніюш, У. Дубоўкі, А. Звонака, І. Харыка, П. Панчанкі, Р. Рэлеса, У. Караткевіча, В. Быкава.
Прыпыніліся паездкі за межы рэспублікі, але ж не падала цікаўнасць і ўвага да самых розных падзей культурнага жыцця. Абмеркаванне выбару тэксту новага гімна, мерапрыемствы, прысвечаныя памяці ахвяр Мінскага гета, прыём у гонар міністра замежных спраў Ізраіля Ш. Перэса, ураджэнца Валожыншчыны, а таксама з’езд беларусаў свету. Сустрэчы і паездкі з беларусамі замежжа ў Хатынь і Курапаты. Адкрыццё помніка У. Караткевічу ў Оршы, надмагілля Л. Баразне ў Талачыне, помніка Я. Драздовічу ў Мінску, Дні М. Шагала і Міжнародная канферэнцыя, прысвечаная творчасці мастака, у Віцебску. Выставы беларускіх мастакоў. І з не меншай цікавасцю — паходы на тую ж Камароўку — гэты «мікрасвет з усімі ягонымі праблемамі і страсцямі», дзе віруе народнае жыццё.
Паэт, па-сапраўднаму чалавек веруючы, марыў пабачыць Іерусалім: «Адзінае вандраванне, куды імкнецца душа мая». І паездка нарэшце спраўдзілася ў чэрвені 1993 г. Яна сталася ці не самай важкай і важнай у ягоным жыцці. І там ён сустракаўся з землякамі і роднымі М. Кульбака, І. Платнера, А. Скіра. І не мог не заўважыць спачувальна сум іх вачэй.
У верасні 1992 г. Рыгору Барадуліну было нададзена званне народнага паэта. І шчырая ягоная заўвага: «Нейкая трывога і адчуванне сораму. Я ўсё той жа ўшацкі малец, які баяўся ісці вуліцай пад позіркамі местачкоўцаў». І Паэт не пераставаў прыслухоўвацца да сябе і чужых ацэнак і меркаванняў і сталых творцаў, і зусім маладых. «Мне цікава, каму прыемна маё пісанне. Ці не ў паветра страляў усё жыццё?»
Пабачылі свет зборнік новых вершаў «Міласэрнасць плахі» (1992), «Трэба дома бываць часцей…: Выбраныя старонкі лірыкі» (1993) і «Беларусь мяне збеларушвае»(1993) — зборнік вершаў 77-мі (!) паэтаў свету пра Беларусь у перакладзе Р. Барадуліна. Па просьбе Купалаўскага тэатра ён перакладае п’есы Мальера і К. Гоццы. Але самы важкі паэтычны набытак — гэта вялікія і без перабольшання геніяльныя цыклы вершаў, якія ўвабралі ў сябе дух, мудрасць і векапомнасць Бібліі: «Следам Эклезіяста», «Следам Прыпавесцяў Саламонавых», «Следам Апостала Паўла» і «Стане Віфліемам сэрца…»
Паэт не шкадуе часу і на ўвагу да творчасці сяброў і калег па пяру: уважліва перачытвае зборнікі, каб напісаць прадмову, артыкул, і паступова распачынае ўспаміны. І не быў бы то Рыгор Барадулін, каб ён забыўся на свой улюбёны гарэзлівы жанр — сатыру і гумар, прыдумляючы і новыя паджанры: катастрофы, дурноты, цвялілкі. Да сяброўскіх шаржаў Ф. Варанецкага піша эпіграмы на актораў. Сумесная праца была выдадзена Купалаўскім тэатрам асобнай кніжачкай пад назвай «Неакадэмічная калода» (1993). А яшчэ ён з асалодай, чуйна прыслухоўваючыся, назірае за любай унучкай, як яна ўваходзіць у свет роднага беларускага слова. «Гэта апошні вузялок, які звязвае мяне з днямі наступнымі. Гэта ўцеха мая, чыстая радасць, святое шчасце».
У гэтыя гады Рыгор Іванавіч уцягваецца ў новую творчую галіну — працу над дакументальнымі фільмамі. Не пералічыць усіх мясцін Беларусі, якія ён аб’ездзіў са здымачнай групай відэацэнтра. З яго ўдзелам ці па яго сцэнарыях ствараюцца стужкі: «Белая вежа — цемра густая» (пра паляванні ў Белавежскай пушчы кіроўчых асоб розных часоў), «Ушацкія вяселлі», «Ой, ляцела шэра перапёлка…» (пра родзічку Марыю Рыгораўну і народныя песні ў яе выкананні), «Ля берага човен чакае мяне…» (пра У. Дубоўку), «У чым жа існасць існавання», «Дзівосная Дзвіна», «Зялёны ўспамін» (пра Налібоцкую пушчу). І канечне, у том увайшлі болей за сто новых тэкстаў — вершаў, якія не друкаваліся ў ягоных зборніках, а таксама сяброўскіх эпіграм, прысвячэнняў, віншаванняў. Тэксты, якія не былі змешчаны ў томе, упамінаюцца наступным чынам: падаецца назва і першы радок з пазнакай: [у блакноце; ці: у дзённіку]. Ці, напрыклад, сатырычныя цыклы: «Катастрофы. Строфы ката: Да гаспадыні; Да кошкі; Да мышкі. Строфы кáта: Да пятлі; Да сякеры; Да плахі» [у дзённіку]. Дадатковыя запісы з дакладнай датай пазначаны адной зорачкай, толькі годам — трыма ці з дадаткам «Без даты». Курсівам выдзелены назвы гарадоў і вёсак, дзе пабываў паэт.
Праца над наступнымі тамамі дзённікаў плённа працягваецца.
Наталля ДАВЫДЗЕНКА
