Апавяданні / Прадмова Кацярыны Маціеўскай. — Мінск: Кнігазбор, 2014. — 344 с. — (
Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў “Кнігарня пісьменніка”;
Бібліятэка часопіса “ПрайдзіСвет” “PostScriptum”).
ISBN 978-985-7119-03-5.
Наклад кнігі цалкам прададзены.
“Прыгоды Шэрлака Холмса” — першы зборнік апавяданняў пра знакамітага дэтэктыва, надрукаваны ў 1892 годзе, пасля аповесцяў “Эцюд у пунсовым” (1887) і “Знак чатырох” (1890). Зборнік улучае 12 апавяданняў, сярод якіх шмат добра вядомых і пазнавальных твораў, напрыклад, “Скандал у Багеміі” ці “Стракатая стужка”, што неаднаразова экранізаваліся і пераасэнсоўваліся.
Нягледзячы на тое, што далёка не ва ўсіх гэтых апавяданнях расследуецца сапраўднае злачынства, зборнік даўно ўвайшоў у залаты фонд дэтэктыўнай літаратуры і адыграў вялікую ролю ў станаўленні жанру.
Шэрлаку Холмсу, гэтаму міфічнаму персанажу новага часу, які дагэтуль не дае спакою пісьменнікам, рэжысёрам і сцэнарыстам, не трэба нічога тлумачыць. Ён адразу бачыць, колькі ў вас дзяцей, што ў вас скралі і ці можна вас назваць шчаслівым. Не ва ўсіх гісторыях з гэтай кнігі расследуюцца заблытаныя злачынствы, але Шэрлак Холмс ведае: часам нават за простай справай стаіць сапраўдная таямніца, і разабрацца з ёй будзе не прасцей, чым з самым загадкавым забойствам.Артур Конан Дойл. Артыкул у ВікіпэдыіЗМЕСТ Паглядзець
Кацярына Маціеўская. Працяг непазбежны
Скандал у Багеміі. Пераклала Ганна Янкута
Саюз рудых. Пераклала Алена Казлова
Высвятленне асобы. Пераклала Кацярына Маціеўская
Таямніца Боскамскай даліны. Пераклала Ганна Янкута
Пяць апельсінавых зярнятак. Пераклала Ганна Янкута
Чалавек з выкручанай губой. Пераклала Алена Казлова
Стракатая стужка. Пераклала Ганна Янкута
Палец інжынера. Пераклалі Аляксей Арцёмаў і Ганна Янкута
Высакародны кавалер. Пераклала Алена Пятровіч
Берылавая дыядэма. Пераклала Ганна Янкута
Лясныя Букі. Пераклала Ганна Янкута
Каментар
ПРАЦЯГ НЕПАЗБЕЖНЫ (прадмова) Паглядзець
Агульнавядома, што Шэрлак Холмс свайму стваральніку надакучыў даволі хутка: напісаўшы два дзясяткі апавяданняў і дзве аповесці, Артур Конан Дойл вырашыў, што час заняцца сур’ёзнымі раманамі, зрабіцца другім Вальтэрам Скотам, а дрындушку, якая немаведама з чаго займела шалёную папулярнасць, прыгожа патапіць, напрыклад, у вадаспадзе на фоне швейцарскіх пейзажаў. Але было запозна: нешта не заладзілася ў Холмса з занадта чалавечай смяротнасцю, і ён выплыў, каб расследаваць яшчэ каля сарака справаў (гэта, безумоўна, толькі апісаных ягоным “асабістым Босуэлам”), сысці на спачынак гадаваць пчолаў, паставіць рэкорды па экранізацыях твораў пра сябе і ўвогуле зажыць спакойным і няспешным жыццём звычайнага міфа.
Можна, канечне, скінуць віну на ангельскую каралеву, якая, кажуць, за Холмса вельмі хвалявалася, намякала, што здагадваецца пра “хітры ход аўтара”, і — хто ведае — можа, нават пагражала рыцарскім званнем. Але як бы там ні было, варта прасякнуцца ўдзячнасцю да будучага сэра Артура: тое, што місія па забойстве нахабы невыканальная і ніякай “апошняй справы Холмса” ўжо ніколі не будзе, ён зразумеў з першага разу.
Міфы цалкам натуральна пачуваюцца, існуючы ў безлічы версіяў, і Холмс не адстае. Знакамітыя словы пра гарышча мазгоў, на якім варта захоўваць толькі неабходнае, а таму не ведае ён, Холмс, што Зямля круціцца вакол сонца, абвяргаюцца яшчэ да канца аповесці, у якой прагучалі: раптам аказваецца, што тыпус з нулявымі, паводле рэестру доктара Ўотсана, ведамі ў літаратуры і філасофіі разумее лацінскія выразы без перакладу, вольна цытуе Шэкспіра, Гётэ, Флабэра (побач з “Я раманаў не чытаю”), ды і Хафіза з Гарацыем не забывае. Меркаванне пра неабходнасць ведаў па ўсіх астатніх астраноміях Холмс мяняе як Галілей — пра цэнтр Сусвету, толькі добраахвотна. Да таго ж гэты “здольны выканаўца і кампазітар немалога таленту” (“Саюз рудых”) аднойчы расчысціў гарышча мазгоў аж для “старажытнай корнскай мовы” (“Д’яблава нага”), але ці ж нам ведаць, што можа спатрэбіцца дэтэктыву ў расследаванні заблытаных і таямнічых злачынстваў? Слухаем Холмса: “Злачынствы здараюцца часта. Логіка сустракаецца рэдка” (“Лясныя Букі”), — і спакойна чытаем далей: так і задумана.
Не кожнае даследаванне зможа ахапіць усё, што напісалі, намалявалі і знялі па слядах Шэрлака Холмса, які ў гэтых пераасэнсаваннях шмат разоў мяняў аблічча, пол, біялагічны від, характар і эпоху. Ды што там казаць, нават геніяльнасцю мяняўся з Ўотсанам (глядзі фільм “Без адзінага доказу” з Майклам Кейнам і Бэнам Кінгслі) і нават гэта перажыў. Які Райхенбах? Гэтага і постмадэрнізм не бярэ.
Вечны супергерой велізарнай шэрлакіяны высілкамі многіх дзясяткаў стваральнікаў атрымаўся абсалютна антыбронзавым, пазбегнуўшы небяспекі, якая так часта пагражае героям і класікам. 3 Холмсам можна рабіць што заманецца, а міфу гэта толькі на карысць пойдзе. Хіба што спыніць ці стрымаць нельга.
Увогуле, для інтэрактыўнай гульні з чытачом-гледачом усё ёсць ужо ў Дойла: гэтая блытаніна з ведамі, здольнасцямі, уменнямі і нават самім холмсаўскім метадам, які, здаецца, і дэдукцыя, але, можа быць, індукцыя, а можа быць, абдукцыя... Прыняўшы Ўотсана за ненадзейнага апавядальніка, можна — выкарыстоўваючы хоць дэдукцыю, хоць індукцыю з абдукцыяй, а хоць спірытызм, так любімы бацькам Шэрлака Холмса, — доўга і радасна ламаць галаву, спрабуючы зразумець, як жа ўсё было насамрэч і што гэты доктар недагаворвае.
У апошнім (на сёння) фільме Гая Рычы пра Холмса “Гульня ценяў” гэты самы Холмс пасля словаў “The End” ставіць у рукапісе доктара Ўотсана шматабяцальны пытальнік. У далёкім ад Холмса 2014 годзе ў Лондане адкрываецца выстава пад назвай “Чалавек, што ніколі не жыў і ніколі не памрэ”. Холмсу і яго храністу ставяцца помнікі ў Англіі, Расіі, Швейцарыі і хто ведае дзе яшчэ. Кожны пяты брытанец думае, што Шэрлак Холмс насамрэч жыў калісьці на Бэйкер-стрыт, 2216. Возьмем на сябе смеласць сцвярджаць: астатнія чатыры пятыя ўпэўненыя, што жыве і цяпер.
Кацярына Маціеўская
