Выбранае / Леў Акіншэвіч ; укладанне, падрыхтоўка тэкстаў, агульнае рэдагаванне, каментары, паказнік Наталлі Гардзіенкі, Лявона Юрэвіча. — Мінск : Кнігазбор, 2021. — 408 с. : [8] c. іл. — (Бібліятэка Бацькаўшчыны ; Спадчына: агледзіны ; кніга 42).
ISBN 978-985-883-012-0.
"Выбранае" Льва Акіншэвіча (1898–1980) — першае кніжнае выданне спадчыны гэтага беларуска-ўкраінскага гісторыка. У зборнік увайшлі навуковыя артыкулы, прысвечаныя цывілізацыйнай тэорыі, гісторыі беларускага казацтва і права, рэцэнзіі, успаміны, ліставанне, артыкулы пра дзеяча і яго працы, а таксама найпаўнейшая на сёння бібліяграфія даследчыка. Усё гэта складае беларускую частку навуковага, творчага і дакументальнага даробку Льва Акіншэвіча і вяртае яго імя з эміграцыі.
Старая гістарычная навука, што панавала ў старой школе, вельмі шкодна адбілася на ведах пра нацыянальную гісторыю Беларусі ды Ўкраіны. Захопленая ідэяй пра монізм гісторыі ўсіх усходнеславянскіх нацыянальнасьцяў, яна фактычна вучыла й выкладала, амаль не выключна, гісторыю расейскай нацыі. Гэткім спосабам забывалася пра вельмі важныя й цікавыя моманты з гісторыі іншых усходнеславянскіх народаў — яны не былі цікавыя для расейскай гісторыі. Але цяпер ясна, што гэта была памылка, гэтаму монізму цяпер, відавочна, не павінна быць месца. Нам трэба ствараць асобную гісторыю гэтых іншых народаў (у тым ліку і беларускую), трэба ажывіць у памяці патомкаў гістарычны шлях, які прайшла іхняя айчына, і яго найважнейшыя і найцікавейшыя этапы, пэрыяды, моманты.
Леў Акіншэвіч, 1927
Вялікі рух беларускага нацыянальнага адраджэньня другой паловы XІX і першай паловы XX стагодзьдзяў меў перад сабой ня толькі заданьне адрадзіць ці пабудаваць нацыянальную народна-беларускую культуру. Перад ім павінны былі паўстаць і іншыя заданьні, а сярод іх адно з найважнейшых — вызначэньне "цывілізацыйнай базы" для гэтае пабудовы.
Леў Акіншэвіч, 1953
АД УКЛАДАЛЬНІКАЎ паглядзець
Леў Акіншэвіч ёсць добрым прыкладам асобы, чыя спадчына адначасова належыць беларусам і ўкраінцам. Народжаны ад бацькі-беларуса, ён значную частку свайго жыцця правёў ва Украіне. Тут пачалася яго навуковая дзейнасць, з украінскай гісторыяй і правам звязана большасць яго публікацый. Не дзіва, што нашыя паўднёвыя суседзі ўспрымаюць Льва Акіншэвіча як свайго.
Аднак у жыцці гэтага навукоўца і яго працы важную ролю адыгрывала беларуская тэматыка, Беларусь. Гэтая частка амаль невядомая беларускім даследчыкам, не ўключаная ў нацыянальны гістарычны дыскурс. Менавіта выпраўленню згаданай несправядлівасці і мае паспрыяць гэты зборнік. Тут прадстаўлена пераважная большасць беларусацэнтрычных тэкстаў Льва Акіншэвіча: працы па гісторыі казацтва, права, цывілізацыйных асновах беларускай гісторыі (сярод іншага, упершыню друкуецца пераклад на беларускую мову англамоўнага артыкула пра гісторыю ўсходнееўрапейскай цывілізацыі ў працы Арнольда Тойнбі). Таксама ў выданне ўключаны шматлікія рэцэнзіі, што друкаваліся ў беларускіх метрапольных і эміграцыйных перыёдыках. Змешчана ў зборніку і звязаная з Беларуссю частка ўспамінаў Льва Акіншэвіча. Па-за выданнем засталіся некалькі артыкулаў з мюнхенскага "Беларускага зборніка", прысвечаныя савецкаму праву і савецкай гістарыяграфіі, а таксама англамоўная праца па гісторыі права ў Вялікім Княстве Літоўскім (гл. бібліяграфію напрыканцы кнігі).
Важную частку выдання складаюць эпісталярыі. Нізкі выбранага ліставання Льва Акіншэвіча тут пададзены паводле храналогіі асноўнай часткі лістоў у кожнай групе. Арыгіналы захоўваюцца ў фондзе БІНіМа ў БДАМЛМ, у архіве а. Льва Гарошкі ў Беларускай бібліятэцы імя Ф. Скарыны ў Лондане, у фондзе Міколы Сільвановіча ў Бібліятэцы і архіве Канады ў Атаве, а таксама ў архіве Навуковага таварыства імя Шаўчэнкі ў Нью-Ёрку. За доступ да апошніх падзяка належыць Аксане Юрковай (Інстытут гісторыі Украіны Нацыянальнай акадэміі навук Украіны), якая скапіявала матэрыялы ў зборах НТШ і пераслала іх да выкарыстання ўкладальнікам гэтага тома.
У асобны раздзел вылучаныя тэксты пра Льва Акіншэвіча і яго працы. Зацемкі пра чытаныя гісторыкам рэфераты для беларускай і ўкраінскай публікі ў Нью-Ёрку, іх абмеркаванне, а таксама рэцэнзіі на яго беларусазнаўчыя працы і некралог добра адлюстроўваюць стаўленне да даследчыка ў эміграцыйнай грамадзе.
Завяршаецца выданне найпаўнейшай на сёння бібліяграфіяй Льва Акіншэвіча. Яна заснавана на складзеным яшчэ самім аўтарам варыянце, копія якога захоўвалася ў БІНіМе (цяпер у БДАМЛМ). Менавіта на гэтай аўтарскай бібліяграфіі была заснавана публікацыя Яраслава Падаха 1985 г., нязначна дапоўненая некаторымі новавыяўленымі тэкстамі. Прадстаўлены ў нашым выданні варыянт дапоўнены звесткамі пра рэцэнзіі на працы Льва Акіншэвіча, перадрукі яго прац, зробленыя цягам апошніх 35 гадоў, а таксама ўкладзеным упершыню раздзелам публікацый пра самога навукоўца. Абноўленая бібліяграфія як найпаўней адлюстроўвае разнамоўную навукова-творчую спадчыну Льва Акіншэвіча.
За дапамогу ў збіранні матэрыялаў і падрыхтоўцы выдання ўкладальнікі выказваюць падзяку: Аксане Юрковай (Нацыянальная акадэмія навук Украіны, Кіеў), Аляксею Ясю (Нацыянальная акадэмія навук Украіны, Кіеў), Святлане Кучарэнка (Дабрачынны фонд Івана і Юрыя Ліпаў, Адэса), Вользе Зубко (Вінніцкі абласны цэнтр культуры "Шчэдрык"), Таццяне Гошка (Украінскі каталіцкі ўніверсітэт, Львоў), Людміле Шпілэвой (Нью-Ёркская публічная бібліятэка), Валянціне Мятліцкай (Гомельскі дзяржаўны ўніверсітэт), Алесю Пашкевічу (часопіс "АРХЭ", Мінск), Вячаславу Мартысюку (Брэст) і ўсім тым, хто спрыяў укладанню і друку гэтай кнігі.
ЗМЕСТ Паглядзець
Ад укладальнікаў
Лявон Юрэвіч. "Людзі родзяцца роўнымі"
Валянціна Мятліцкая. Леў Акіншэвіч аб цывілізацыйнай парадыгме гісторыі Беларусі
Генадзь Сагановіч. Леў Акіншэвіч як даследчык беларускага казацтва
АГУЛЬНАЯ ГІСТОРЫЯ
Да праблемаў беларускае гісторыі
Гісторыя цывілізацыі Ўсходняй Эўропы ў працы Арнольда Тойнбі
Пра "Цывілізацыйныя Асновы" беларускага гістарычнага працэсу
ДА ГІСТОРЫІ БЕЛАРУСКАГА ПРАВА
Парлямэнт беларускай зямлі
Да пытаньня пра беларускую юрыдычную тэрміналёгію
ДА ГІСТОРЫІ БЕЛАРУСКАГА КАЗАЦТВА
Казацтва на Беларусі (Гістарычна-юрыдычны нарыс)
Беларускае казацтва ў украінскай гістарыяграфіі
Казацка-сялянскія войны на Беларусі ў XVІІ сталецьці ў характарыстыцы акадэміка Міхайла Грушэўскага
Крывіцкае казацтва ў XVІІ ст. (Рэфэрат, чытаны на паседжаньні Крывіцкага Навуковага
Таварыства Праньціша Скарыны)
РЭЦЭНЗІІ І РЭФЛЕКСІІ
Фэдэрацыя альбо вунія? На артыкул В. Д. Дружчыца "Палажэньне Літоўска-Беларускай дзяржавы пасьля Люблінскае вуніі" (Працы Бел. Дзярж. Унівэрсытэту, 1925 г., № 6–7, с. 216–251)
М. Чубатий. Державно-правне становище українських земель литовскоі держави під кінець XІV в. Записки Наукового Товариства ім. Шевченка у Львові, т. CXXXІV–CXXXV, с. 19–65
Праф. М. Ф. Владимирський-Буданов. Рада Великого Князівства Литовського. Записки Соціяльно-Економічного Відділу Укр. Академії Наук, Т. ІV, с. 204–237
Т. Шэўчэнка ў сваім дзёньніку
Академик А. Кримський. Дещо про білорусофільство в Росії. Розвідки, статті та замітки. Київ, 1928, с. 193–196
Сьцежкі-дарожкі (Адносна раману М. Зарэцкага)
Jan Adamus. Z zagadneń prawa Lіtewskіego. Pamіętnіk hіstoryczno-prawny. T. ІІ. Zesz. 3. Lwów, 1926, с. 56
Праф. Ростислав Лащенко. Копні суди на Украïні, іх походженя, компетенція і устрій. Збірник правничноï комісіï Наукового Товариства ім. Шевченка у Львові, т. І, с. 1–67, т. ІІ, с. 1–87. 1926, 1927 гг.
Всеукраïнська академія наук. Список прац академіï наук, виданых за 10 літ існувания (1918–1928). К., 1929, 18 с.
Oscar Haleckі: The lіmіts and dіvіsіons of European hіstory. New York, 1950, 242 p.
Mykhaylo Drahomanov. A symposіum and selected wrіtіngs. Publіshed by the Ukraіnіan Academy of Arts and Scіences іn the USA, Іnc. New York, 1952, 225 p.
Pіtіrіm A. Sorokіn: Socіal Phіlosophіe of an Age of Crіsіs. Boston, 1951, 345 p.
Галіна Родзька-Русак. Барбара Радзівілянка. Віці, № 1, Нью Ёрк, 1952, бачыны 11–16
Г. П. Федотов. Новый Град. Сборник статей. Нью-Йорк, 1952, 377 бач.
Забытая кніга
П. Б. Струве. Социальная и экономическая история России с древнейших времен до нашего, в связи с развитием русской культуры и ростом российской государственности. Париж, 1952, 387 с.
Ю. И. Жюгжда. Историческое значение присоединения Литвы к России в конце XVІІІ — начале XІX в. "Исторические Записки", т. 46 (1954 г.), с. 198–229
Новыя працы з гісторыі Беларусі
БЕЛЕТРЫСТЫКА
Пракляты стэп (Фрагмэнт з аповесьці)
УСПАМІНЫ
Балонкі з успамінаў
ЭПІСТАЛЯРЫЙ
Лісты Льва Акіншэвіча да Міколы Сільвановіча
Лісты Янкі Станкевіча
Ліставаньне Льва Акіншэвіча з айцом Львом Гарошкам
Лісты Станіслава Станкевіча
Ліст Міколы Абрамчыка
Ліставанне Льва Акіншэвіча з Антонам Адамовічам
Ліставанне Льва Акіншэвіча з Вітаўтам Тумашам
ПОСТАЦЬ І ПРАЦЫ ЛЬВА АКІНШЭВІЧА Ў БЕЛАРУСКІМ ЭМІГРАЦЫЙНЫМ КАНТЭКСЦЕ
Я. Я. Гісторык Тойнбі аб Усходняй Эўропе
Рэфэрат праф. Льва Акіншэвіча
Брачыслаў Скарыніч.Да праблемы беларускага казацтва (З рэфэрату, чытанага 17.X.1953 у Крывіцкім Навуковым Т-ве Пр. Скарыны ў Нью Ёрку)
Р. М. The Law of the Grand Duchy of Lіthuanіa:Background and Bіblіography by Leo Okіnshevіch. Research Program on the USSR. New York, 1953, 53 p.
Вітаўт Кіпель. Праф. Леў Акіншэвіч (1898–1980)
БІБЛІЯГРАФІЯ
ПАКАЗНІК АСОБАЎ