Восем кітайскіх дэтэктыўных гісторый / Роберт ван Гулік ; пераклад з англійскай Ганны Янкуты. — Мінск : Кнігазбор, 2019. — 232 с. — (Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў “Кнігарня пісьменніка”; Бібліятэка часопіса “ПрайдзіСвет” “PostSriptum”).
ISBN 978-985-7207-53-4.
Пераклад зроблены паводле выдання:
Robert van Gulik. Judge Dee at Work: Eight Chinese Detective Stories. University of Chicago Press. 1992.Роберт ван Гулік — нідэрландскі пісьменнік і ўсходазнаўца, найбольш вядомы дзякуючы цыклу твораў пра суддзю Дзі, які разам са сваімі памочнікамі Ма Чжунам, Цяа Таем, радцам Хунам і былым махляром Таа Ганем расследуе загадкавыя злачынствы ў падуладных яму акругах. У апавяданнях са зборніка “Следства вядзе суддзя Дзі” аўтар выкарыстоўвае прыёмы, распрацаваныя кітайскай дэтэктыўнай літаратурай, у тым ліку паралельнае расследаванне некалькіх злачынстваў адначасова.
ЗМЕСТПяць шчаслівых аблокаў
Справа пра вельмі важную паперу
Ён прыходзіў з дажджом
Забойства на лотасавым ставе
Два жабракі
Не той меч
Імператарскія труны
Забойства напярэдадні Новага года
Пасляслоўе аўтара
ФРАГМЕНТ З КНІГІ Паглядзець
ПЯЦЬ ШЧАСЛІВЫХ АБЛОКАЎ
Гэтая гісторыя адбываецца ў 663 г. н. э.: на той час суддзя Дзі толькі тыдзень праслужыў на сваёй першай незалежнай пасадзе — у судзе ў Пэнлаі, аддаленай акрузе на паўночнай ускраіне Кітайскай імперыі. Адразу пасля прыбыцця на месца ён сутыкнуўся з трыма загадкавымі злачынствамі, апісанымі ў аповесці “Суддзя Дзі і золата Буды”, дзе згадваюцца росквіт суднабудаўнічай галіны ў Пэнлаі і пан І Пэн, багаты суднаўладальнік. Апавяданне “Пяць шчаслівых аблокаў” пачынаецца ў кабінеце суддзі Дзі, дзе чыноўнік разам з І Пэнам і іншымі толькі што скончыў доўгую спрэчку вакол прапановы ўсталяваць над суднабудаўніцтвам дзяржаўны кантроль.
— Што ж, панове, — з задаволенай усмешкай сказаў тром сваім гасцям суддзя Дзі, — думаю, пытанне вырашылася.
Абмеркаванне пачалося ў яго кабінеце каля другой гадзіны, а цяпер закончылася пятая. Тым не менш суддзя думаў, што час прайшоў недарэмна.
— Мы накідалі правілы, якія, здаецца, ахопліваюць усе магчымыя абставіны, — выразна зазначыў пан Хо. Гэты сціпла апрануты мужчына сярэдніх гадоў быў сакратаром міністра юстыцыі ў адстаўцы. Зірнуўшы на Хуа Міня, багатага суднаўладальніка, які сядзеў справа, ён дадаў: — Пане Хуа, вы згодны, што наш праект дазваляе справядліва ўлагодзіць непаразуменні паміж вамі і прысутным тут панам І Пэнам?
Хуа Мінь скрывіўся.
— Справядлівасць — добрае слова, — суха сказаў ён, — але як гандляр я аддаю перавагу слову “выгада”! Калі б мне далі магчымасць свабодна канкураваць з маім сябрам панам І, вынік справядлівым вы б, можа, і не назвалі... Але ён мог бы зрабіцца надзвычай выгадным — для мяне!
— Ад будаўніцтва суднаў залежыць наша берагавая абарона, — строга сказаў суддзя Дзі, — а таму ўлады імперыі манаполіі не дазволяць. Мы ўвесь дзень прасядзелі над праблемай і дзякуючы каштоўным парадам пана Хо выпрацавалі ўрэшце дакумент, што дакладна вызначае правілы, якімі мусяць кіравацца суднаўладальнікі. Цяпер я чакаю, што вы абодва будзеце іх прытрымлівацца.
Пан І Пэн марудна кіўнуў. Суддзю падабаўся гэты кемлівы, але шчыры дзялок. Да пана Хуа
ён ставіўся горш, бо ведаў, што той не цураецца сумнеўных угодаў і часта трапляе ў непрыемныя гісторыі з жанчынамі. Суддзя Дзі падаў аднаму з пісараў знак напоўніць кубкі чаем і адкінуўся на крэсле. Дзень быў гарачы, але цяпер з мора падзьмуў прахалодны брыз, які прынёс у маленькі пакой водар расквітнелай пад акном магноліі.
Пан І паставіў кубак і запытальным поглядам абвёў Хо і Хуа Міня. Самы час разыходзіцца. Раптам дзверы адчыніліся, і ўвайшоў радца Хун, даўняя давераная асоба суддзі Дзі. Ён наблізіўся да стала і сказаў:
— Пана суддзю чакаюць з тэрміновай навіной.
Суддзя Дзі злавіў яго погляд…
— Прашу мне прабачыць, — сказаў ён тром гасцям і разам з радцам пакінуў пакой.
Калі яны апынуліся ў калідоры, Хун ціхім голасам сказаў:
— Прыйшоў аканом пана Хо, каб паведаміць гаспадару, што пані Хо здзейсніла самагубства...
(канец фрагменту)
ПАСЛЯСЛОЎЕ АЎТАРА Паглядзець
Суддзя Дзі — гістарычная асоба. Яго поўнае імя — Дзі Жэньцзэ, і жыў ён у 630—700 гг. н. э. У пазнейшы перыяд сваёй кар’еры ён зрабіўся дзяржаўным міністрам, і яго мудрыя суджэнні станоўча ўплывалі на ўнутраную і замежную палітыку імперыі Тан. Аднак яго імя дагэтуль жыве ў Кітаі пераважна дзякуючы расследаванню злачынстваў, з якімі ён сутыкнуўся падчас службы акруговым суддзём. У Кітаі ён лічыцца вялікім дэтэктывам і мае не меншую папулярнасць, чым у нас — Шэрлак Холмс.
Хаця ўсе гісторыі з гэтага зборніка цалкам выдуманыя, я выкарыстаў некаторыя звесткі са старадаўніх кітайскіх дэтэктыўных твораў і асабліва з дапаможніка па юрыспрудэнцыі і вядзенні расследавання, напісанага ў трынаццатым стагоддзі, — дзесяць гадоў таму я апублікаваў свой пераклад гэтай працы на англійскую мову (1956). Апошні дыялог з апавядання “Забойства на лотасавым ставе” мне падказалі занатаваныя ў гэтай кнізе Справы 33А і В, а спосаб узважвання саркафагаў, апісаны ў “Імператарскіх трунах”, — заўвага да Справы 35В. Мадэль гадзінніка-курыльніцы ў “Пяці шчаслівых аблоках” я пазычыў з тэматычнага выдання 1878 года — дарэчы, адтуль жа я ўзяў план лабірынта, які з’яўляецца ў рамане “Забойства ў кітайскім лабірынце”.
Варта звярнуць увагу, што ў Кітаі прозвішча папярэднічае імені, а таксама што ў часы суддзі Дзі кітайцы не насілі тонкіх касічак — гэтая традыцыя была навязаная ім у 1644 годзе маньчжурскімі заваёўнікамі. Мужчыны завязвалі доўгія валасы ў вузел на макаўцы і насілі шапкі як у памяшканнях, так і па-за імі. Таксама ў тыя часы яны не курылі — тытунь і опій з’явіліся ў Кітаі на шмат стагоддзяў пазней.
Токіа, 1967
