Эмігрант Францыск Скарына, ці Апалогія

14.10 BYN

Памер: 145x200 мм

Вага: 935 г

Purchase

Няма на складзе

Гісторыя Публіцыстыка Кнігазбор (выдавецтва)Навукова-папулярная літаратура Літаратуразнаўства Культуралёгія Рэлігія Сэрыя "Бібліятэка Бацькаўшчыны"Жыцьцяпісы Юрэвіч Лявон

Апісаньне

Прадмова і камэнтары Наталлі Гардзіенкі. — Мінск : Кнігазбор, 2015. — 624 с. — (Бібліятэка Бацькаўшчыны ; кніга 25).

ISBN 978-985-7119-59-2

Гэтая кніга беларускага архівіста з ЗША Лявона Юрэвіча “Эмігрант Францыск Скарына, ці Апалогія” адлюстроўвае разнастайнасць даследавання, рэпрэзентацыі і спадчыннасці справы беларускага першадрукара на эміграцыі. Пад адной вокладкай можна знайсці і скарыназнаўчыя тэксты беларусаў часоў міжваеннай Прагі ці паваеннай Нямеччыны, і змястоўнае ліставанне аднаго з найбольш значных эміграцыйных скарыназнаўцаў Вітаўта Тумаша, і аўтарскія аповеды пра рэдкія выданні, выдаўцоў, інстытуцыі, што працягвалі Скарынаву справу на Захадзе цягам ХХ-ХХІ стст.

Кніга гэтая — пра кніжнікаў, пісьменнікаў і паэтаў, стваральнікаў і выдаўцоў часопісаў, друкароў і пра самі друкі. Пра справу Скарынаву на эміграцыі.

ЗМЕСТ Паглядзець

Людзі кнігі (прадмова) Паглядзець

Францыск Скарына для беларускіх эмігрантаў быў знакавай постаццю ў розных аспектах. Асоба “першага эмігранта” ўспрымалася суродзічамі па-за метраполіяй з асаблівай цеплынёй праз усведамленне агульнасці выгнанніцкага лёсу і пэўнай уласнай місійнасці ў служэнні Бацькаўшчыне. Нездарма імя Скарыны стала бадай самым папулярным у назвах эміграцыйных суполак і арганізацый, а яго знакі і партрэты выкарыстоўваліся і публікаваліся найбольш з усіх беларускіх гістарычных дзеячаў (канкурэнцыю па папулярнасці складала, бадай, толькі Еўфрасіння Полацкая).

Сваім лічылі яго не толькі пражскія студэнты-беларусы, што мелі магчымасць рэальна хадзіць яго сцежкамі. Нашчадкамі Скарыны ўспрымалі сябе і беларускія навучэнцы гімназій у лагерах Ды-Пі ў паваеннай Нямеччыне, і студэнты ўніверсітэтаў у Лювене, Рыме, Лондане і інш. У моладзевых выданнях эмігрантаў пасля Другой сусветнай вайны, як і ў міжваенных пражскіх, першадрукар займае сваё больш як пачэснае месца.

Дзякуючы разнастайнасці сваёй дзейнасці Францыск Скарына быў блізкім і выдаўцам, і кніганошам, і лекарам, і перакладчыкам, і падарожнікам, і чытачам. З піетэтам ставіліся да яго асобы свецкія і духоўныя…

Постаць Францыска Скарыны звяртала на сябе асаблівую ўвагу эміграцыйных навукоўцаў сваім выразным “рэпрэзентацыйным” патэнцыялам. Асоба, што выдала першую кнігу ва Усходняй Еўропе, зрабіла адзін з першых перакладаў Бібліі на еўрапейскую мову, не магла не выклікаць павагі (а часам і зайздрасці, і спробаў прысабечыць першадрукара) з боку суседзяў. Скарынам беларусы на Захадзе адкрыта ганарыліся, яго дасягненні не выклікалі ні пытанняў, ні пярэчанняў. Папулярызуючы першадрукара эміграцыйныя навукоўцы і грамадскія дзеячы выконвалі тое ж заданне “паставіць Беларусь на сусветную мапу”, засведчыць еўрапейскасць беларускай культуры, нацыянальную адметнасць беларусаў.
Усё гэта было тым больш важна, што ў Савецкай Беларусі постаць Францыска Скарыны, якая не ўпісвалася ў ідэалагічныя каноны, вывучалася мала, выглядала непажаданай. Эміграцыйныя ж скарыназнаўцы, не звязаныя ідэйнымі абмежаваннямі, мелі яшчэ і большыя, чым метрапольныя, магчымасці пошуку і доступу да дакументаў дзейнасці першадрукара. Відаць, менавіта таму значныя адкрыцці скарыназнаўства былі зробленыя найперш беларускімі эмігрантамі. Так, яшчэ ў 1950 г. у “Зале сарака” Падуанскага ўніверсітэта лекар-эмігрант Баляслаў Грабінскі першы ўбачыў партрэт Францыска Скарыны. У 1960 г. скарыназнаўца Янка Садоўскі ў тых самых падуанскіх архівах адшукаў новы дакумент пра экзамены будучага першадрукара, што сведчыў пра яго сакратарства ў “караля Дацыі”. Айцец Аляксандр Надсан у 1972 г. паводле знойдзенага ў Капенгагене асобніка “Малой падарожнай кніжыцы” здолеў удакладніць час выдання першай Скарынавай кнігі ў Вільні, перасунуўшы яго з 1525 на 1522 год. Сітуацыю з паленнем кніг друкара ў Маскве, магчымым канфіскаваннем ва Уроцлаве і іншае даказаў ці не найбольшы беларускі эміграцыйны скарыназнаўца Вітаўт Тумаш. Працы апошняга, як і наогул дасягненні эміграцыйнай скарынаведы, у метраполіі або замоўчваліся, або проста выкарыстоўваліся без спасылак. Адэкватная ацэнка і эміграцыйнай, і метрапольнай скарыніяны яшчэ чакае свайго часу.

Сёлетні год можна лічыць умоўна юбілейным. Праз невядомасць дакладнай даты сёння больш шырока выкарыстоўваецца ў айчыннай літаратуры 1490 год як год нараджэння Францыска Скарыны. Цалкам заканамерна, што на 525-я ўгодкі першадрукара выходзіць прысвечаная яму кніга. Пададзеныя ў ёй тэксты адлюстроўваюць розныя аспекты стаўлення да Францыска Скарыны, яго справы, яго спадчыны на эміграцыі. Скарыназнаўчыя артыкулы розных часоў, ліставанне, аповеды пра кнігі і кніжнікаў даюць уяўленне пра адметную кніжную культуру, створаную паслядоўнікамі першадрукара на Захадзе. Дый сам аўтар кнігі, апантаны даследчык-эмігрант, выступае, хутчэй, як адзін з яе герояў, таксама нашчадак Скарыны і яго справы, што даказвае і гэтае выданне.

Францыск Скарына стаўся для беларусаў пачынальнікам кніжнай культуры, якая да традыцыйных сацыяльных, рэлігійных ды іншых падзелаў грамадства на групы, саслоўі, класы дадала яшчэ адзін — на людзей "кніжных" і "някніжных". Кніга Лявона Юрэвіча менавіта пра першых, пра тых, для каго пісанне, выданне, збіранне, чытанне кніг былі неад’емнай часткай жыцця.
У часе аднаго са спатканняў з айцом Аляксандрам Надсанам прагучала вызначэнне: "Добры беларус, але не кніжны". Для дырэктара лонданскай Беларускай бібліятэкі імя Францыска Скарыны стаўленне да кнігі было пэўным каштоўнасным маркерам. Яго сяброўска-бацькоўскія адносіны, яго цікавасць, нават блаславенне даследчай эміграцыязнаўчай працы стала важным фактарам нашай супольнай дзейнасці. Таму і аўтар, і рэдактар разам прысвячаюць гэтую кнігу памяці айца Аляксандра Надсана.

Наталля Гардзіенка

Фрагмент з кнігі Паглядзець

Водгукі

Неабходны Лагін або Рэгістрацыя, каб напісаць водгук.

Раім паглядзець

Катынь, 1940 год

Урбан Томас

Катынская трагедыя пазбавіла жыцця тысячы польскіх афіцэраў і прадстаўнікоў інтэлігенцыі. У той час як іх сем’і марна шукалі сляды загінулых, Савецкі Саюз і нацысцкая Германія пачалі прапагандысцкую вайну, абвінавачваючы адзін другога. Томас Урбан рэканструюе падзеі Катынскага злачынства і спробы схаваць яго сляды, а таксама распавядае гісторыю пасляваенных і сучасных міждзяржаўных дачыненняў, у якіх Катынь па-ранейшаму адыгрывае вялікую ролю.

Гісторыя Расіі

Трусаў Алег, Баршчэўскі Лявон, Хадыка Аляксей

Гісторыя Расіі нязменна выклікала цікавасць еўрапейскіх народаў, а найперш суседзяў. Гэтая кніга ўяўляе сабой спробу даць сінтэтычнае асэнсаванне расійскай гісторыі ад Сярэднявечча да нашых дзён, з беларускага гледзішча і на беларускай мове. У аснову кнігі пакладзеныя вынікі даследаванняў як расійскіх гісторыкаў і археолагаў, так і іх калег з розных краін Еўропы. Выданне забяспечана грунтоўнай бібліяграфіяй на 12 мовах свету. У кнізе таксама змешчана вялікая колькасць ілюстрацый, частка якіх ніколі не публікавалася.

Затушаваныя краявіды

Полак Марцін

Кніга аўстрыйскага пісьменніка і рэпарцёра Марціна Полака прысвечана праблемным аспектам культуры памяці ў грамадствах Усходняй і Цэнтральнай Еўропы. У Беларусі, Украіне, Славеніі, Польшчы, Аўстрыі і іншых краінах існуе бясконцая колькасць масавых пахаванняў, не ўшанаваных як след. Больш за тое, многія масавыя магілы, дзе ляжаць целы ахвяр, забітых без суда і следства камуністычнымі або нацысцкімі катамі, нават не пазначаныя ў публічнай прасторы. Прыгожыя краявіды гэтых краін хаваюць у сабе сляды масавых забойстваў, якія выпадкова можна выявіць нават і сёння.