Чыннасць беларускіх маладзёвых арганізацый у 2-й палове XIX— I-й палове XX ст. (да 1939г.) / Навуковы рэдактар Анатоль Сідарэвіч. — 2-е выданне, папраўленае і дапоўненае. — Смаленск: Інбелкульт, 2014. — 480 с.: [16] c. іл.
ISBN 978-5-00076-019-2
У манаграфіі, напісанай у форме навукова-папулярнага нарыса, разглядаецца грамадска-палітычная і культурна-асветная праца беларускіх маладзёвых суполак з другой паловы XIX ст. і да пачатку Другой сусветнай вайны ў агульным кантэксце развіцця нацыянальна-вызвольнага руху і станаўлення грамадзянскай супольнасці ў Беларусі. У кнізе робіцца спроба адлюстраваць ролю маладзёвага руху ў нацыятворчых працэсах і ў станаўленні беларускай дзяржаўнасці.
Праз гісторыю беларускага маладзёвага руху канца XIX — першай паловы XX стагоддзя (да 1939 г.) мы імкнемся адлюстраваць агульную гісторыю беларускага нацыянальнага руху, гісторыю антысавецкага супраціву, чыннасць нацыянальна-дэмакратычных арганізацый, галоўнай мэтай якіх было дасягненне палітычнай незалежнасці краіны і рэалізацыя дэмакратычных каштоўнасцяў. Праз гісторыю беларускага маладзёвага руху мы разглядаем пачатак станаўлення нацыянальнага школьніцтва, тэатру, музыкі, літаратуры, прэсы, кнігавыдавецтва ды іншых аспектаў грамадска-культурнае чыннасці. Наагул, без вывучэння гісторыі беларускага маладзёвага руху цяжка будзе да канца зразумець феномен станаўлення беларускай грамадзянскай супольнасці і сучаснай беларускай культуры. (З прадмовы.)
Частка I. А хто там ідзе? Пачатак беларускага пазітывізму Праявы беларускага патрыятызму ў краёўцаў у першай палове ХІХ ст. “Крывіцкі Вязок” і лёс яго стваральнікаў Даніла Баравік і “гоманаўцы” Пачатак грамадскай і навуковай чыннасці Мітрафана Доўнар-Запольскага Беларуская праца студэнтаў-краёўцаў у канцы 80-х — пачатку 90-х гадоў ХІХ ст. Ядвігін Ш. і беларускі сацыялістычны гурток у Маскве Першыя беларускія вучнёўскія гурткі ў Беларусі на мяжы ХІХ і ХХ стст. Мінскі маладзёвы асяродак паступовых “западноруссов” “Круг беларускай народнай прасветы” ў Санкт-Пецярбургу і яго роля ў стварэнні Беларускай Сацыялістычнай Грамады Беларускі маладзёвы рух у настаўніцкіх семінарыях падчас рэвалюцыі 1905—1907 гг. Стварэнне Беларускага настаўніцкага саюза Беларускі маладзёвы рух ва ўмовах сталыпінскай палітычнай рэакцыі Чыннасць беларускіх вучнёўскіх гурткоў у Беларусі напярэдадні Першай сусветнай вайны Іван Краскоўскі — пачынальнік беларускага футболу Беларускі сацыялістычны гурток у Капылі “Беларускі навукова-літаратурны гурток студэнтаў Пецярбургскага ўніверсітэта” Беларускія студэнцкія гурткі ў Нова-Александрыі (Пулавах) і Маскве Беларускія студэнты ў Варшаве Чыннасць беларускай студэнцкай арганізацыі ў Юр’еве (Тарту) Беларускі маладзёвы рух ва Украіне і ў Крыме Адраджэнскі рух сярод каталіцкіх клерыкаў у Вільні Беларускі гурток у каталіцкай мітрапалітарнай акадэміі ў Пецярбургу
Частка II. “Мы выйдзем шчыльнымі радамі”. Беларускі рух ва ўмовах глабальнага ваеннага канфлікту 1914—1921 У першыя гады “Вялікае вайны” (1914—1915) Ажыўленне чыннасці беларускіх маладзёвых арганізацый і суполак у 1916—1917 гг. У зоне нямецкай акупацыі Обер Ост Разгортванне беларускага маладзёвага руху пасля Лютаўскай рэвалюцыі Беларускі нацыянальны камісарыят у Маскве і лёс беларускіх маладзёвых суполак на абшарах Расіі ў 1918 г. Ва ўмовах “новай” нямецкай акупацыі і савецкай рэчаіснасці (1918 г. — першая палова 1919 г.) Падчас польска-савецкай вайны 1919—1921 гг. Грамада беларускай моладзі ў Горадні Слуцкі маладзёвы гарт за незалежнасць Беларусі
Частка III. “Усходні фронт” змагання за вольную Беларусь. Чыннасць беларускіх маладзёвых арганізацый ва ўмовах бальшавіцкага рэжыму ў 20—30-я гады XX ст. Беларускі маладзёвы рух на Міншчыне “Лістападаўская справа” 1925 г. Беларускае культурнае жыццё ў Мінскім белпедтэхнікуме і Белдзяржуніверсітэце Беларускі маладзёвы рух на ўсходнебеларускіх землях у 1919—1929 гг. Беларускія нацдэмаўскія студэнцкія зямляцтвы ў Савецкай Расіі ды іншых савецкіх рэспубліках Чыннасць “пралетарскіх” студэнцкіх зямляцтваў Расправа з актывістамі беларускага маладзёвага руху ў 1930-я гады
Частка IV. Пад знакам Пагоні. Грамадска-палітычная і культурна-асветная чыннасць беларускіх маладзёвых арганізацый у Заходняй Беларусі і Усходняй Латгаліі Ва ўмовах польскага панавання: паміж камуністамі і хадэкамі Чыннасць вучнёўскіх гурткоў у заходнебеларускіх гімназіях Вучнёўскія арганізацыі ў Віленскай беларускай гімназіі Школьнае жыццё ў сценах Наваградскай, Радашковіцкай і Нясвіжска-Клецкай беларускіх гімназій Кароткі агляд гісторыі Беларускага студэнцкага саюза і іншых арганізацый беларусаў-студэнтаў Віленскага ўніверсітэта Стэфана Баторыя ў 1920—1939 гг. Таварыства прыяцеляў беларусаведы Спробы расколу БСС і дзейнасць раўналежных арганізацый студэнтаў-беларусаў у Вільні Наконадні Другой сусветнай вайны Дзейнасць беларускіх вучнёўскіх гурткоў ва Усходняй Латгаліі
Частка V. За кардонам… Беларусі студэнцкі рух у эміграцыі “Беларускае студэнцкае кола” ў Кракаве і чыннасць іншых беларускіх арганізацыяў у аўстрыйскай і нямецкай Польшчы Беларускі і чэшскі нацыянальныя рухі ў пачатку ХХ ст.: першыя кантакты і праявы салідарнасці “Ruská pomocná akce” ўраду ЧСР і яе значэнне для беларускай эміграцыі Агульная характарыстыка беларускай эміграцыі ў Чэхаславаччыне ў 1920-я гады Беларускія студэнты ў Чэхаславаччыне: палітычны і сацыяльны партрэт Студэнцкія суполкі, гурткі і палітычныя плыні беларускай эміграцыі ў ЧСР у 1920-я — пачатку 1930-х гг. Прасавецкая групоўка ў асяродку беларускага студэнцтва ў Чэхіі і спробы далейшага расколу эміграцыі Таварыства “Адзінства рускай культуры” — “заходнярускі” выклік беларускай эміграцыі Спробы стварэння адзінага цэнтру беларускай эміграцыі ў ЧСР Культурна-асветнае і рэлігійнае жыццё беларускай эміграцыі ў Чэхіі Чыннасць беларускіх студэнцкіх хаўрусаў у Еўропе ў міжваенны час. Стварэнне аб’яднанага каардынацыйнага цэнтру беларускага студэнцтва за кардонам
Заключэнне Бібліяграфічны спіс асноўных архіўных і літаратурных крыніц Паказьнік імёнаў
Нумар прысьвечаны эпісталярнай спадчыне эміграцыі — часам лісты ёсьць адзінай крыніцай у вывучэньні тых ці іншых праяваў. “Эпісталярыі, як дэталізаваны адбітак адносінаў паміж аўтарам і адрасатам, шмат даюць для разуменьня часу і спэцыфікі эміграцыйнага жыцьця, тых ці іншых учынкаў у яго кантэксьце”.
Кніга складаецца з найважнейшых даследчых працаў эміграцыйнага навукоўца, шматгадовага старшыні Беларускага інстытута навукі і мастацтва (Нью-Ёрк) Вітаўта Тумаша (1910–1998). Артыкулы прысвечаныя пытанням этнагенэзу і культурнага развіцця беларусаў, жыццю і дзейнасці Францыска Скарыны ды кніжнай культуры Беларусі. Сваімі скарыназнаўчымі працамі Вітаўт Тумаш шмат у чым апярэджваў метрапольных даследчыкаў.
Аўтары нумару: Ігар Скачыляс (Ігор Скочиляс), Дзмітрый Віцько, Яўген Анішчанка, Наталля Анофранка, Мічыхіра Ясуі (Michihiro Yasui), Тамаш Камусэла (Tomasz Kamusella), Святлана Куль-Сяльверстава, Алесь Смалянчук, Генадзь Сагановіч, Андрэй Чарнякевіч, Зміцер Дрозд, Аляксей Братачкін, Ніна Здановіч, Уладзімір Падалінскі, Сяргей Грунтоў, Аляксандр Цымбал, Андрэй Унучак, Віктар Адзіночанка.
Чыннасць беларускіх маладзёвых арганізацый у 2-й палове XIX— I-й палове XX ст. (да 1939г.) / Навуковы рэдактар Анатоль Сідарэвіч. — 2-е выданне, папраўленае і дапоўненае. — Смаленск: Інбелкульт, 2014. — 480 с.: [16] c. іл.
