Беларуская цывілізацыя ў Амэрыцы : Пяцьдзясят гадоў Беларуска-Амэрыканскага Задзіночаньня (1949–1999). Падзеі. Дакумэнты. Успаміны. Персаналіі. = Źmicier Saŭka Belarusan Civilization in America : Fifty years of Belarusan American Association (1949–1999) / Зьміцер Саўка ; рэдактар Наталля Гардзiенка ; прадмова Лявон Юрэвiч. — Мiнск : Кнігазбор, 2019. — 604 с. : [12] с. іл. (Бібліятэка Бацькаўшчыны ; кніга 38).
ISBN 978-985-7207-69-5.
Кніга Зьмітра Саўкі (1965–2016) выходзіць на трэція ўгодкі ягонай заўчаснай смерці. Гэта 50-гадовая гісторыя Беларуска-Амерыканскага Задзіночання, а таксама ўспаміны сябраў гэтай арганізацыі. Складзеныя разам, тэксты адлюстроўваюць арганізацыйныя і персанальныя аспекты больш як паўвекавога існавання Беларускай Цывілізацыі ў Амерыцы.
ЗМЕСТ Паглядзець
Лявон Юрэвіч. Калі надыходзіць час
Пяцьдзясят гадоў Беларуска-Амэрыканскага Задзіночаньня 1949–1999
Ад аўтара
Натальля Арсеньнева «Вось, БАЗА, ўжо і твой чвэрцьвечны юбілей!..»
ПАДЗЕІ
ШТО ТАКОЕ БАЗА?
ЗА ГОДАМ ГОД
КАНГРЭСЫ БАЗА
НА КАПІТАЛІЙСКІМ ПАГОРКУ
АД АТЛЯНТЫКІ ДА ПАЦЫФІКУ
АФІЛЯВАНЫЯ й «СПАДАРОЖНЫЯ» АРГАНІЗАЦЫІ
БОЛЬШЫЯ АКЦЫІ ды ІМПРЭЗЫ
МЭДЫІ
АСЬВЕТА
ГАДАВЫ КАЛЯНДАР БАЗАЎЦА
ДАКУМЭНТЫ
СТАТУТ Беларуска-Амэрыканскага Задзiночаньня, Iнк. Паводле зьменаў, прынятых на Х, ХII, ХIII, ХVII, XVIII, ХIХ Кангрэсах БАЗА
ДАКУМЭНТЫ РОЗНЫХ ГАДОЎ
УСПАМІНЫ
Янка АЗАРКА
Францішак БАРТУЛЬ
Вера БАРТУЛЬ
Міхась БЕЛЯМУК
Кастусь КАЛОША
Юрка КАЛЯДА
Яніна КАХАНОЎСКАЯ
Вітаўт КІПЕЛЬ
Янка РАКОВІЧ
Васіль РУСАК
Галіна РУСАК
Нюра РУСАК
Уладзімер РУСАК
Вячка СТАНКЕВІЧ
Міхась СТРАПКО
Антон ШУКЕЛОЙЦЬ
Васіль ШЧЭЦЬКА
ПЭРСАНАЛІІ
Іменны паказьнік
З прадмовы Лявона Юрэвіча “Калі надыходзіць час” (фрагмэнт) Паглядзець
Мудрыя словы Эклезіяста: «Усё мае сваю пару, і гадзіна кожнае дзеі — пад небам. Ёсьць пара нарадзіцца, і пара памерці, пара насаджаць, і пара вырываць пасаджанае. Пара забойства, і пара гаеньня; пара разбураць, і пара будаваць; пара плачу, і пара весялосьці; пара бедаваць, і пара танцаваць; пара раскідаць камяні, і пара зьбіраць камяні; пара абдымаць, і пара ўхіляцца абдоймаў; пара шукаць, і пара губляць; пара ашчаджаць, і пара выкідаць; пара разьдзіраць, і пара зашываць; пара маўчаць, і пара прамаўляць; пара кахаць, і пара ненавідзець; пара вайне, і пара міру».
Можна зноў і зноў задаваць сабе пытаньне, чаму таленавіты і разумны — сыходзіць заўчасна, але адказ ведае толькі неба. Затое жывыя могуць зьбіраць — зьбіраць тую спадчыну, што засталася па чалавеку. Такі час сёньня для сяброў Зьмітра Саўкі.
Памёр ён 9 красавіка 2016 году. Было яму 50 гадоў.
Як сем гарадоў змагаліся за гонар быць прызнанымі месцам нараджэньня Гамэра, гэтак ня меншая колькасьць сфэраў айчыннай гуманітарыстыкі будзе клікаць Зьмітра Саўку сваім.
Зьміцер быў сапраўдным Universal man беларускага адраджэньня: працаваў стыльрэдактарам часопісу «Хрысьціянская Думка» й газэты «Свабода», займаўся перакладамі твораў Станіслава Лема і Ўладыслава Сыракомлі, кнігі пра сьв. Андрэя Баболю, «Хронікі Быхаўца». Дзякуючы яму ў беларускай мэмуарыстыцы зьявіліся «Эпізоды» Яўхіма Кіпеля, «Маё мястэчка» Васіля Стомы, «Чутае-бачанае-перажытае» Адама Варлыгі. Лексыкаграфія, нармалізацыя сучаснага беларускага правапісу — пра гэтыя й шматлікія іншыя дзялянкі мовазнаўства скажуць сваё слова спэцыялісты. Мы ж тут будзем гаварыць пра яшчэ адну галіну, дзе Зьміцер пакінуў свой сьлед: гісторыя беларускай эміграцыі, гісторыя беларускай прысутнасьці ў ЗША.
(канец фрагмэнту).
Успаміны. Янка Азарка (фрагмэнт) Паглядзець
У сям’і нас расло шасьцёра дзяцей, я найстарэйшы. Ратавала, што бацька быў кравец. Маці Ганна (з дому Амброжай) гаспадарку пільнавала, а бацька па людзях шыў — зарабляў грошы. У школу я пайшоў, меўшы 8 гадоў, і ў 14 гадоў скончыў 5 клясаў польскае школы ў вёсцы Ўцёс. Бацька ня меў грошай вучыць мяне далей, і я тры гады — з 1936 да прыходу саветаў — дапамагаў на гаспадарцы. Пра Беларусь мы ня чулі, пакуль саветы не прыйшлі. У Савецкім Саюзе, як мне тады здавалася, жылі рускія. Была прапаганда, што, як рускія прыйдуць, то падзеляць панскую зямлю. І бацька, і дзед чакалі рускіх. Самі мы сябе рускімі не лічылі й не называлі сябе ніяк.
Перад вайною ўсюды былі гутаркі: прыйдуць бальшавікі. Як бальшавікі былі ўжо ў Баранавічах, у нас людзі пайшлі на могілкі, зрэзалі вялікае дрэва, зрабілі зь яго тры крыжы й паставілі іх пры ўезьдзе ў сяло — бальшавікоў сустракаць. Людзі тады ня ведалі, што бальшавікі супраць Бога. Часалі тыя крыжы ў нас у хаце. Рабілі крыжы й баяліся, што можа польская паліцыя наскочыць ды пастраляць.
Людзі радаваліся, што Польшчу пабілі, што ёй канец. І бацька мой, і я сам былі рады, што прыйшлі бальшавікі: думалі, жыцьцё лепшае будзе. Праўда, некаторыя, трохі багатшыя, так ня думалі.
Да нас у сяло бальшавікі прыехалі павозкамі. Сталі вітацца, цалавацца, а тады зрабілі забаву, і салдаты танцавалі па-бальшавіцку: упрысядкі й па-ўсякаму (у нас упрысядкі танцавалі толькі кадрылю). А бальшавікі ўжо: «Давай, Ванька!» (мы іх усіх называлі ванькамі).
Адзін савецкі салдат зайшоў да нас у хату (па-беларуску гаварыў). Яму маці яец сьпякла, бацька чаркаю пачаставаў.
— У нас такога няма, — адкрыў ён сэрца, стаў наракаць на бальшавікоў: — Вы яшчэ добра жылі. Калі б вы пабачылі, якое ў нас там жыцьцё...
Да нас у вёску й палітрукі прыяжджалі, казалі, што ў Савецкім Саюзе добра, слабодна, там Сталін, Варашылаў. З нашай вёскі адзін палітруком стаў і зь імі прыяжджаў за калхозы агітаваць. Але яны бачылі, што людзі ня надта згаджаліся. У нас калхозы зачаліся перад самымі немцамі, і ў суседніх вёсках парабілі, а ў нашай не пасьпелі й зямлі падзяліць.
(канец франмэнту)
