Анёлы, чэрці і кабеты : апавяданні / Зьбігнеў Уладзімеж Фрончак ; пераклад з польскай Паўла Ляхновіча. – Брэст : Альтернатива, 2017. – 224 с., [іл.] Цьвёрдая вокладка.
ISBN 978-985-521-593-7
Вы верыце, што заяц можа лётаць, анёл-ахоўнік ратаваць падапечную, пракладваючы сьляды па мінным полі? Што эвалюцыя папугая прывядзе да зьяўлення новых "гома сапіенс"? Што ў чарцей можа быць гонар і шляхетнасьць? Што жанчына здольная кахаць да скону? Або калекцыянаваць мужчын? Не? Так? Гэта няважна. Важна тое, што апавяданьні, уключаныя ў зборнік знакамітага польскага пісьменьніка Зьбігнева Уладзімежа Фрончка "Анёлы, чэрці і кабеты", ненавязліва прымушаюць чытача думаць. Пра хуткаплыннае жыцьцё, пра сваю місію ў ім, пра каханьне і нянавісьць, пра добрае і нядобрае. Напісаныя па-майстэрску, зь цёплым польскім гумарам, ад якога хочацца ўсьміхацца, а часам і плакаць.
ЗЬМЕСТ Паглядзець
Да беларускага чытача
Цёця Маня ляціць у Амерыку
Навошта грошы далакопу?
Немец плакаў
Антыгона з Краснагаставу
Гамлет зь Дзясятай
Монтэ-Хрыста з-пад Любліна
Жанчына, якая забівае
Прафесійны бандыт
Павешаны цыган
Вольга Кабылянска
Мамант у страсе
Польскія коні ў Беларусі
Сьпевакі, жартаўнікі і капялюшакрады
Некалькі рэфлексій зь Берліну
Граф, што граблі вырабляе
Памешчык з-пад Астроўца
Дзяцел
Паклон з турмы
Патанчыць у мядніцы
Пагарэлы цырк, пагарэлы пастарунак
Стрыптыз па-любельску
Мяне б’е жанчына
Збавеньне: агонь, вада і паветра
Адамавы жонкі
Тры мужчыны Эвы
Катамёт, каціная гармата, кацячая калыска
Лытка, язык, Львоў
Пастраляем
Голая кабета на стале, балконе і стадыёне
Актрыса, сьпявачка, танцорка
Амазонкі: Чорнае мора, дэльта Дунаю, паляна ў Рычыволе
Маеш, баба, шафу!
Чатыры ўвасабленьні Сафіі О
Два фільмы і адна мая прыгода
Тры падарункі: якар, гільза і сын
Тры ўздыхі, тры кабеты: лепідаптэралагічка, паэтка, мастачка
Дзёньнікі: Жаны, маёй бабулі, сябравай жонкі
На што здольныя жанчыны, або тры розныя выпадкі з жыцьця
Ястраб, заяц і мышалоў
Чортава насеньне
Хуткія вяртаньні
Прасіць ня шкодна
Першы матч праз два тыдні
Комплексы: Пітэра Пэна, шаўца, нястачы
Цытра
Чорт, немец і здань. Здарэньні цёткі Ганараты
Лілін, Літыня, Ліліна: тры чартоўкі зь Любліна
Закаханы чорт
Грошы беднякоў – толькі беднякам
Тры паселішчы і тры каханьні
Акраец хлеба
Манах. Птах ці анёл?
Дзьве сястры і адзін анёл
Сьвяты Мікола з Завіхосту
Калядная гісторыя, або як сьвятыя Юзаф з Марыяй па сьвеце хадзілі
Чалавечы голас каня
Сьмерць у чорным ходзе
Сьляды анёльскіх ног, анёльскія словы і ўчынкі
Як Бусел вучыў Зайца лётаць
Аднойчы пад Бялай
Да беларускага чытача (прадмова) Паглядзець
Мае тэксты ўжо некалькі гадоў зьяўляюцца ў беларускіх газетах.
Я рады, што цяпер на беларускі рынак трапляе зборнік маіх апавяданьняў "Анёлы, чэрці і кабеты".
Пра што я ахвотней за ўсё распавядаю?
Пра каханьне, злачынствы, Бога, анёлаў і чарцей. Пра радасьць і сьмерць, пра жанчын і зданяў, пра сяброў і адкрыцьці. Пра тое, што я ўведаў сам, што пачуў і прачытаў.
Я люблю старыя газеты, хронікі, часопісы...
Інфармацыя не памірае, бо дзеі людзей, памяць пра іх перакананьні і ўчынкі – вечныя.
Мне прыходзілася, разьбіраючы сьляды старажыт ных нататкаў, рэпартажы, анекдоты, дзёньнікавыя роздумы і старыя здарэньні, выстаўляць свае адзнакі, каментары і водгукі. Бывала, я станавіўся на недаацэнены або закінуты аўтарамі мінулых эпох сьлед і даходзіў да ашаламляльных падсумаваньняў. Сенсацыйную тэму або гісторыю шматгадовай даўніны, пра якія забытыя або невядомыя аўтары намякалі адным сказам, я зьвязваў з іншымі здарэньнямі, заўважаў дзівосныя аналогіі, ўсё гэта злучаў у пасьлядоўны, і – думаю – устойлівы твор.
У Польшчы – як і паўсюль у сьвеце – здарылася шмат дзівосных гісторый. У шматлікіх польскіх паселішчах кажуць: ёсьць шмат чаго, што і ня сьнілася ўладальнікам каней. Я запомню гэта, бо гэта – гумарыстычны парафраз вядомага выразу Шэксьпіра.
А я ў сваёй прозе люблю спалучаць выпадкі і асобы польскай правінцыі з постацямі, вядомымі па падручніках гісторыі, нашумелых фільмах і літаратурных творах, люблю зьвяртацца да вядомых выслоўяў, сказаў і вершаў. Вось таму і зьяўляюцца ў гэтай кніжцы польская Жана д’Арк на Вепжы, Монтэ-Хрыста з-пад Любліна і Гамлет зь Дзясятай.
Люблю папесьціць чытача пацешнымі асацыяцыямі, абагульненьнямі, дастаўляе мне задавальненьне як задуменнасць, так і усьмешка на яго твары. Я вельмі цаню гумар, хоць часам у маіх творах гэта сьмех скрозь сьлёзы.
Я закаханы ў кніжкі, і гэтую любоў да пісанага слова падкрэсьліваю пры любой магчымасьці. З кніжкамі зношуся зь дзяцінства. Добрымі лічу тыя, дзе ёсьць пасланьне. Пасланьне для мяне – гэта думка, парада, навука. Якое пасланьне выцякае з маёй кніжкі?
Я выразіў яго ў апошняй фразе кніжкі, і гучыць яно: "Майце адвагу быць шчасьлівымі".
Для шчасьця трэба адвага?
Вялікая адвага.
Самымі цяжкімі зьяўляюцца простыя рэчы: казаць праўду, шанаваць людзей, усьміхацца ім, не пазьбягаць працы, пакланяцца Богу. Гэтаму вучыў мяне дзядуля Аляксандр, ужо шмат гадоў нябожчык, а я з кожным годам адкрываю і зазнаю, што яго навучаньні – незвычайныя. Неяк пад уплывам дзядулі Аляксандра я напісаў, што ў барацьбе дабра са злом перамагае толькі дабро. Праз шмат гадоў я пачуў, як наш улюбёны Папа, Папа-славянін, Ян Павал ІІ казаў: "Перамагай зло дабром". Як жа гэта блізка да таго, што вызнаваў мой дзядуля Аляксандр!
Я шчасьлівы, ды і горды, што на сваім шляху спатыкаў добразычлівых і проста добрых людзей.
Я карыстаюся словам, працую ў слове, зьвяртаюся за словам.
Я імкнуся не прычыняць словам прыкрасьці, словам стараюся сеяць дабрыню, узаемны давер. І пра гэта таксама нагадвае мая кніжка, часам у жартоўнай форме, часам у сур’ёзнай, бо гэткае ж і жыцьцё, гэткія каханьне і сьмерць.
Я дзякую перакладчыку, пану Паўлу Ляхновічу, чалавеку мудраму і адчувальнаму да шматлікіх фарбаў жыцьця, які разумее ўсе значэньні слоў: каханьне, павага, сяброўства.
Зьбігнеў Уладзімеж Фрончак
АПАВЯДАННЕ З КНІГІ Паглядзець
Навошта грошы далакопу?
Некалькі гадоў таму паехаў я з Радаўца ў Грэцыю празь Люблін, Варшаву, Будапешт... Знайшоў у Салоніках працу на могілках. У Радаўцы на гэтай працы завіхаўся кульгавы Караль Гвузьдзь, але і ў Салоніках трэба было хаваць памерлых. Плацілі някепска, так што за цьвінтарны пост я трымаўся, хоць не прывязваўся ні да месцаў, ні да людзей. У Польшчы пакінуў ВНУ і двух нявест...
Неяк балбатаў з адным у піўнушцы ля гары Афон, адкуль шмат вякоў назад, – калі верыць мітам, – Язон выправіўся за залатым руном.
– Вывез дзьве тысячы мерцьвякоў, – спавядаўся той перада мной.
Нямала. Гэта столькі, лічы, ва ўсім Радаўцы, дзе я вырас.
– У ложку аднаго зь нябожчыкаў знайшоў мяшэчак паўнюткі драхмаў. Трымаў на далоні, і тут – сястра памерлага зьявілася. Была такой няшчаснай і засмучанай, і ня радавалі яе спадкі па браце. Так што мяшэчак грошай аддаў ёй. На халеру далакопу грошы? – спытаўся хутчэй сябе, ніж мяне.
Каб умацаваць яго ў перакананьні, што не памыляецца, заплаціў я за два півы, што ён са мной выпіў.
