Пераклад з польскай Яўгена Салейчука. — Вільня : Логвінаў, 2016. — 348 с.
ISBN 978-609-8147-60-5.
Кніга пра афрыканскі космас, усё яшчэ не дарэшты зведаны і зразумелы еўрапейцам. Там велічная прыгажосць прыроды суседнічае з дзікунскім убоствам чалавечага жыцця. Цень і вада каштоўнейшыя за ўсе скарбы свету. І расавыя забабоны мацнейшыя чым дзе.
Народжаны ў беларускім Пінску, Рышард Капусцінскі — легенда польскай рэпартажнай журналістыкі, вандраўнік і пісьменнік, вядомы ва ўсім свеце. Час, апісаны ў гэтай кнізе, — пераломны для асэнсавання свайго шляху і ўласнага месца ў жыцці чалавецтва. Кніга пра крывавыя рэвалюцыі, выпадковыя перамогі і паразы, расавы антаганізм, голад, эпідэміі, карупцыя, галеча. І пра невымоўную прагу жыцця.
Артыкул пра аўтара ў ВікіпэдыіУ Афрыцы я жыў шмат гадоў. Першы раз я паехаў туды ў 1957-м. Потым наступныя сорак гадоў я вяртаўся, як толькі здаралася нагода. Багата падарожнічаў. Пазбягаў афіцыйных шляхоў, палацаў, важных асоб і вялікай палітыкі. Замест гэтага я любіў ездзіць на выпадковых грузавіках, вандраваць з качэўнікамі па пустыні, гасцяваць у сялян трапічнай саваны. Іх жыццё — гэта цяжкая праца, пакута, якую, аднак, яны пераносяць з вартай здзіўлення стойкасцю і спакоем.Гэтая кніга не пра Афрыку, яна пра некаторых людзей адтуль, пра спатканні з імі, пра супольна праведзены час. Гэты кантынент занадта вялікі, каб апісаць яго. Гэта сапраўдны акіян, асобная планета, разнародны, вельмі багаты космас. Мы толькі вельмі спрошчана, дзеля зручнасці гаворым “Афрыка”. У сапраўднасці, акрамя геаграфічнай назвы, Афрыкі не існуе.АўтарЗМЕСТ Паглядзець
Пачатак, сутыкненне, Гана’58
Дарога да Кумасі
Структура клана
Я, белы
Сэрца кобры
Усярэдзіне айсберга
Доктар Дойль
Занзібар
Анатомія дзяржаўнага перавароту
Мой завулак — 67
Салім
Лалібэла’75
Амін
Пастка
Будзе свята
Лекцыя пра Руанду
Чорныя крышталі ночы
Дзе яны, тыя людзі?
Студня
Дзень у вёсцы Абдала Вало
Падхапіцца ў цемры
Пекла астывае
Лянівая рака
Мадам Дзюф вяртаецца дахаты
Соль і золата
Вось, Гасподзь сядзіць на воблаку лёгкім
Яма ў Анічы
Эрытрэйскія замалёўкі
У цені дрэва, у Афрыцы
Пачатак, сутыкненне, Гана’58
Найперш у вочы кідаецца святло. Паўсюль — святло. Паўсюль — ясна. Паўсюль — сонца. Яшчэ ўчора восеньскі Лондан, які мокне пад дажджом. Самалёт, які мокне пад дажджом. Халодны вецер і цемра. А тут з самага ранку ўвесь аэрадром у сонцы, мы ўсе — у сонцы.
Раней, калі людзі вандравалі па свеце пешшу, ехалі верхам ці плылі на караблях, падчас падарожжа яны прызвычайваліся да пераменаў. Зямныя карціны праходзілі перад іх вачыма павольна, сцэна свету ледзь паварочвалася. Падарожжа цягнулася тыднямі, месяцамі. У чалавека быў час на тое, каб зжыцца з іншым атачэннем, з новым краявідам. Клімат таксама мяняўся паэтапна, паступова. Перш чым падарожнік дабіраўся з халоднай Еўропы да распаленага экватара, ён ужо меў за сабой прыемную цеплыню Лас-Пальмас, гарачыню Эль-Магары і пекла Зялёнага Мысу.
Сёння ад гэтай паступовасці нічога не засталося! Самалёт імкліва вырывае нас са снегу і марозу і таго ж самага дня кідае ў распаленую адхлань тропікаў. Раптоўна, не паспеўшы працерці вочы, мы ўжо знаходзімся ў сярэдзіне вільготнага пекла. Адразу пачынаем пацець. Калі мы прыляцелі з Еўропы зімой, то скідаем паліто, здымаем швэдры. Гэта першы абрад ініцыяцыі людзей Поўначы па прыбыцці ў Афрыку.
Людзі Поўначы. Ці задумваліся мы, што людзі Поўначы складаюць на нашай планеце выразную меншасць? Канадцы і палякі, летувісы і скандынавы, частка амерыканцаў і немцаў, расейцы і шатландцы, лапландцы і эскімосы, эвенкі і якуты — спіс не такі ўжо і доўгі. Не ведаю, ці ўключае ён увогуле каля пяцісот мільёнаў людзей — менш за дзесяць адсоткаў жыхароў планеты. Тады як значная большасць людзей жыве ў цяпле, усё жыццё грэецца на сонцы. Зрэшты, чалавек нарадзіўся пад сонцам, самыя старыя сляды чалавека знойдзеныя ў цёплых краях. Які клімат панаваў у біблейскім раі? Панавала вечная цеплыня, проста гарачыня, так што Ева і Адам маглі хадзіць голымі і нават у цені дрэва не адчувалі холаду.
Ужо на трапе самалёта нас сустракае яшчэ адна навіна: пах тропікаў. Навіна? Але ж гэта той самы пах, які напаўняў невялічкую краму пана Канцмана “Каланіяльныя і іншыя тавары” на вуліцы Пэрэца ў Пінску. Міндаль, гваздзікі, фінікі, какава. Ваніль, лаўровае лісце; апельсіны і бананы ад штукі, кардамон і шафран на вагу. А Драгобыч? Памяшканні цынамонавых крамаў Шульца? Гэта іх “слаба асветленыя, цёмныя і ўрачыстыя памяшканні духмяніліся насычаным пахам фарбаў, сургучу, ладану, водарам далёкіх краінаў і рэдкіх матэрыялаў!” Аднак пах тропікаў крыху іншы. Хутка мы адчуем яго цяжар, яго ліпкую матэрыяльнасць. Гэты пах адразу паведаміць нам, што мы знаходзімся ў тым пункце зямлі, дзе багатая і нястомная біялогія няспынна працуе, нараджае, распаўсюджваецца і квітнее і адначасова хварэе, распадаецца, парахнее і гніе.
Гэта пах разагрэтага цела і сушанай рыбы, сапсаванага мяса і печанай касавы, свежых кветак і гнілых водарасцяў, адным словам — усяго таго, што адначасова падабаецца і раздражняе, прыцягвае і адштурхоўвае, вабіць ці выклікае агіду. Гэты пах будзе даносіцца да нас з бліжэйшых пальмавых гаёў, выходзіць з распаленай зямлі, уздымаецца над затхлымі сцёкавымі канавамі горада. Ён не пакіне нас, ён частка тропікаў…
