Мовазнаўцы : нарысы па гісторыі беларускай лінгвістыкі / Дзмітры Дзятко, Павел Міхайлаў. – Мінск : А. М. Янушкевіч, 2017. – 496 с.: [32] с. іл.
ISBN 978-985-7165-18-6
Кніга складаецца з нарысаў пра тых вучоных-філолагаў, якія ў ХІХ−ХХІ стагоддзях распрацоўвалі разнастайныя праблемы ўсходнеславянскай лінгвістыкі. Падаюцца характарыстыкі асноўных прац, біяграфічная інфармацыя, факты навуковай і педагагічнай дзейнасці.
Выданне прызначана спецыялістам у галіне мовазнаўства, выкладчыкам і студэнтам вышэйшых навучальных устаноў, а таксама ўсім, хто цікавіцца гісторыяй нацыянальнай філалогіі.
ПРАДМОВА Паглядзець
Гэтая кніга пісалася некалькі дзясяткаў гадоў. Нарысы, з якіх яна складаецца, ствараліся ў розны час і ў розных абставінах, многія былі апублікаваны ў беларускім і замежным друку. Аднак ёсць важная агульная рыса, што аб’ядноўвае іх у адзінае выданне, – увага да творчай асобы.
Гісторыя мовазнаўства нярэдка па-традыцыі ўспрымаецца як эвалюцыя навуковых ідэй, паслядоўнасць метадалагічных канцэпцый, працэс выпрацоўкі пэўных раздзелаў навукі пра мову. На самой справе гісторыя любой галіны ведаў, у тым ліку лінгвістыкі, фарміруецца сукупнасцю поглядаў асобных вучоных у кантэксце тых грамадска-палітычных абставін, у якіх адбывалася іх станаўленне. Як пісаў вядомы славіст С. Бярнштэйн, «навука – гэта не абстракцыя, не ідэі, не гісторыя творчасці, гэта чалавек, рэальны чалавек, паяднаны многімі повязямі з мінулым і сучаснасцю»*. Зразумець і аб’ектыўна асэнсаваць гісторыю мовазнаўства можна толькі праз усведамленне ролі навуковага суб’ектывізму ў ёй.
Такім чынам, прапанаваная кніга ў многім суб’ектыўная.
Па-першае, пры адборы персаналій для нарысаў улічваліся розныя крытэрыі, але асноўнае месца сярод іх займала індывідуальная навуковая цікавасць да той або іншай асобы. Найперш увагу прыцягвалі вядомыя філолагі, якія шмат зрабілі для станаўлення мовазнаўства (І. Насовіч, Я. Карскі, А. Шахматаў, С. Буліч, М. Дурнаво, М. Байкоў, С. Бархудараў, Н. Вайтовіч, Р. Аванесаў і інш.). Важным падавалася адзначыць іх ролю ў развіцці беларускай навукі, падкрэсліць менавіта нацыянальны кампанент у жыцці і дзейнасці гэтых асоб. Шэраг нарысаў прысвечаны вучоным, жыццё і даследчыцкая праца якіх цалкам або часткова заставаліся terra incognita нават для вузкіх спецыялістаў па гісторыі мовазнаўства (Л. Більдзюкевіч, І. Волкаў, Я. Казановіч, А. Карзон, М. Карнеева-Петрулан, А. Круталевіч, А. Курыла, Л. Леўшчанка, І. Мацвеенка, М. Сулер, С. Рохкінд і г. д.). Героямі іншых нарысаў сталі лінгвісты, якія праз асабістае знаёмства, навуковыя або педагагічныя кантакты пэўным чынам паўплывалі на прафесійнае станаўленне аўтараў (М. Булахаў, М. Васілеўскі, Л. Выгонная, В. Вярэніч, І. Гайдукевіч, А. Зубаў, М. Кавалёва, А. Каўрус, Ф. Клімчук, А. Крывіцкі, Ю. Мацкевіч, К. Панюціч, Я. Рамановіч, П. Сцяцко, А. Чабярук, Ф. Янкоўскі, М. Яўневіч і інш.).
Па-другое, аб’ём інфармацыі пра розных вучоных у нарысах таксама розны. Падрабязнасць выкладу, паўната звестак залежаць ад навуковых задач нарыса, ступені «вядомасці» той або іншай асобы, а таксама ад захаванасці архіўных і бібліятэчных фондаў.
Па-трэцяе, большасць матэрыялаў у кнізе вызначаюцца ацэначнасцю. Вывучэнне шматлікіх бібліяграфічных, гістарычных і дакументальных крыніц, навуковае супрацоўніцтва з некаторымі героямі кнігі дазволілі інтэрпрэтаваць факты гісторыі беларускага мовазнаўства, адыходзячы часам ад агульнапрынятых меркаванняў, выказваць свае ўласныя, альтэрнатыўныя погляды.
Трэба думаць, што ў выніку ўзаемадзеяння ўсіх суб’ектыўных фактараў чытачы атрымаюць аб’ектыўнае ўяўленне пра ролю канкрэтных лінгвістаў у развіцці нацыянальнай філалогіі. Лакуны, якія, магчыма, засталіся ў жыццяпісах вучоных, павінны ў перспектыве натхніць новыя пакаленні даследчыкаў на далейшыя пошукі.
Аўтарская работа размеркавана наступным чынам: Д. Дзятко падрыхтаваў нарысы пра М. Азбукіна, М. Байкова, С. Бархударава, Л. Більдзюкевіча, М. Булахава, А. Карзона, М. Карнееву-Петрулан, Я. Карскага, А. Каўруса, А. Круталевіча, Л. Леўшчанку, І. Мацвеенку, Л. Падгайскага, С. Рохкінд, К. Скурата, М. Сулера і іменны паказальнік, П. Міхайлаў – раздзелы пра Р. Аванесава, А. Аксамітава, Р. Барадуліна, А. Бардовіча, А. Баханькова, С. Буліча, Н. Вайтовіч, М. Васілеўскага, І. Волкава, Л. Выгонную, В. Вярэніча, І. Гайдукевіча, М. Дурнаво, А. Зубава, М. Кавалёву, Я. Казановіч, Ф. Клімчука, А. Крывіцкага, А. Курыла, Б. Лапава, Ю. Мацкевіч, І. Насовіча, К. Панюціч, Я. Рамановіч, М. Сакалова, П. Сцяцко, Т. Сцяшковіч, А. Чабярук, А. Шахматава, Ф. Янкоўскага, М. Яўневіча.
ЗМЕСТ Паглядзець
РАЗДЗЕЛ I.
Сяргей БУЛІЧ
Мікалай ДУРНАВО
Яўлалія КАЗАНОВІЧ
Яўхім КАРСКІ
Іван НАСОВІЧ
Мікалай САКАЛОЎ
Аляксей ШАХМАТАЎ
РАЗДЗЕЛ II.
Мікалай АЗБУКІН
Мікалай БАЙКОЎ
Ляонт БІЛЬДЗЮКЕВІЧ
Антон КАРЗОН
Аляксандр КРУТАЛЕВІЧ
Алена КУРЫЛА
Леанід ЛЕЎШЧАНКА
Соф’я РОХКІНД
РАЗДЗЕЛ III.
Рубен АВАНЕСАЎ
Анатоль АКСАМІТАЎ
Рыгор БАРАДУЛІН
Анатоль БАРДОВІЧ
Сцяпан БАРХУДАРАЎ
Арцём БАХАНЬКОЎ
Міхаіл БУЛАХАЎ
Ніна ВАЙТОВІЧ
Мікалай ВАСІЛЕЎСКІ
Іван ВОЛКАЎ
Лілія ВЫГОННАЯ
Вячаслаў ВЯРЭНІЧ
Іосіф ГАЙДУКЕВІЧ
Аляксандр ЗУБАЎ
Марыя КАВАЛЁВА
Марыя КАРНЕЕВА-ПЕТРУЛАН
Алесь КАЎРУС
Фёдар КЛІМЧУК
Аляксандр КРЫВІЦКІ
Барыс ЛАПАЎ
Іван МАЦВЕЕНКА
Юзэфа МАЦКЕВІЧ
Леанід ПАДГАЙСКІ
Клара ПАНЮЦІЧ
Яўгенія РАМАНОВІЧ
Кім СКУРАТ
Міхаіл СУЛЕР
Павел СЦЯЦКО
Таццяна СЦЯШКОВІЧ
Алена ЧАБЯРУК
Фёдар ЯНКОЎСКІ
Міхаіл ЯЎНЕВІЧ
ІМЕННЫ ПАКАЗАЛЬНІК
