Рыга: ІБГіК, 2014. — 288.: іл.
ISBN 978-9984-897-11-0
Кніга Іллі Копыла ў 2009 г. публікавалася асобнымі выпускамі ў газеце “Народная воля”. Яна выклікала вялікую цікавасць у чытачоў, а таксама моцную незадаволенасць сярод той часткі нашага грамадства, якая працягвае стаяць на платформе савецкай ідэалогіі.
Новы варыянт кнігі значна павялічаны за кошт 3-й часткі (“Рэзананс”), якая адсутнічала ў папярэднім выданні. У ёй аўтар падрабязна разгледзеў зласлівыя выбрыкі сваіх апанентаў і даў вычарпальныя адказы на іх паклёпніцкія выдумкі.
ЗМЕСТ Паглядзець
“Замест птушыных песень…”
Прадмова аўтара
Частка 1. Успаміны
1. Перад вайной
2. Пачатак вайны
3. Новы паварот у вайне
4. Роспуск калгаса
5. Першая сустрэча з немцамі
6. Хрышчэнне
7. Першы раз у першы клас
8. Прымакі
9. Наша вёска ва ўмовах акупацыі
10. Начны візіт
11. Аперацыя “Мост”
12. Першая ахвяра вайны
13. Зноў партызаны
14. Запылалі вёскі
15. Стараста
16. Аперацыя “Котбус”
17. Смерць партызана
18. Малыя дзеткі — малыя бедкі?!
19. Трагедыя ў вёсцы
20. Канец блакады
21. У Нямеччыне
22. Радзіёнаўцы
23. У нашу сям’ю прыйшла бяда
24. Зноў блакада
25. Вызваленне
26. Вяртанне дадому
27. Мой бацька пайшоў на фронт
28. Выпадковыя ахвяры
29. Я адмовіўся помсціць
30. Жыццё працягваецца
31. Другі раз у першы клас
32. Хвароба за хваробай
33. Чакаем Сяргея
34. Дзень Перамогі
35. Я трапляю ў лагер
36. Нам будуюць хату
37. Гуманітарка
38. Весці з Манджурыі
Частка 2. Разважанні
1. Беларусы ў Другой сусветнай вайне
2. Міты пра партызанскі рух у Беларусі
3. Расклад сіл на акупаванай тэрыторыі Беларусі
4. Структуры грамадзянскай адміністрацыі ва ўмовах акупацыі
5. Страты Беларусі ў Другой сусветнай вайне
6. Ці дачакаемся мы праўды?
7. Рэха вайны (30 год пасля…)
Частка 3. Рэзананс
Кніга выйшла з друку
Прэзентацыя
Публікацыя кнігі ў “Народнай Волі”
Два інтэрв’ю ў “Белгазеце”
Водгукі на пікет ветэранаў
Пасляслоўе
Коратка пра аўтара
Прадмова аўтара Паглядзець
Пра Другую сусветную вайну і Вялікую Айчынную як яе частку напісана вельмі шмат, але, па-мойму, аднабакова, скажона і хлусліва, у асноўным пра гераічнае. Пачынаючы з 60-х гадоў мінулага стагоддзя ўбачылі свет шматлікія мемуары генералаў і маршалаў — удзельнікаў вайны. Потым мемуары сталі пісаць усе, аж да радавога.
З дзясятак тых успамінаў прачытаў і я, але хутка зразумеў, што ўсе яны, як блізняты-браты. Гэта голая статыстыка — пералік ваюючых армій з абодвух бакоў і іх камандуючых, колькасць самалётаў і бранятэхнікі, колькасць гармат на адзін кіламетр фронту. Панікёрскае бегства Чырвонай Арміі ў першыя два гады вайны падаецца як запланаваны адыход. У мемуарах я не знайшоў звестак пра колькасць чырвонаармейцаў, што апынуліся ў нямецкім палоне. Такое ўражанне, што ў палоне быў толькі адзін генерал Карбышаў, які гераічна загінуў. У мемуарах не паказаны лёс асобнага чалавека, простага салдата. Людзі для генералаў былі гарматным мясам. Толькі мемуары генерала Гарбатава заслугоўваюць увагі. Ён адзіны, хто рызыкнуў расказаць нам пра сталінскія рэпрэсіі, пра катаванні людзей, пра ГУЛАГ.
Памятаю, як у сярэдзіне 70-х мінулага стагоддзя мемуары генерала Гарбатава былі забароненыя. У бібліятэку вайсковай часці, дзе я служыў, прыбылі прадстаўнікі Асобага аддзела і ўсе асобнікі кнігі канфіскавалі.
У сваіх нататках я запісаў тыя падзеі ваеннага ліхалецця, якія адбываліся побач са мной, у нашай вёсцы і вакол яе, і тое, што я пачуў ад свайго бацькі і ад аднавяскоўцаў. Я тады быў падлеткам, усім цікавіўся, запамінаў, упітваў у сябе навіны, як губка. Усё, аб чым пішу, — праўда, пабачаная на свае вочы.
Пра аўтара Паглядзець
Ілля Копыл нарадзіўся 2 жніўня 1934 г. у вёсцы Нябышына Бягомльскага раёна Мінскай вобласці (зараз Докшыцкі раён Віцебскай вобласці).
Бацька Піліп Гіляравіч Копыл да ліпеня 1941 г. працаваў старшынём мясцовага калгаса. Маці Копыл Еўдакія Кузьмінічна працавала ў калгасе на розных работах. У сям’і, акрамя Іллі, было тры сыны. Мікалай (1922 г. н.) загінуў у сакавіку ў партызанскім атрадзе. Сяргей (1926 г. н.) памёр у блакадным Ленінградзе. Андрэй (1929 г. н.) трагічна загінуў на працы 04.02.1984 г.
У 1944 г. Ілля паступіў у 1-ы клас Нябышынскай сямігадовай школы, якую скончыў у 1951 г. У 1954 г. закончыў Бягомльскую сярэднюю школу і паступіў у Мінскае артылерыйска-мінамётнае вучылішча. З 1957 да 1961 гг. служыў у артылерыі Прыволжскай ваеннай акругі (у Саратаўскай вобласці). З 1961 да 1981 гг. праходзіў службу ў Ракетных войсках стратэгічнага прызначэння — РВСН. У 1965—1970 гг. вучыўся ў Растоўскім вышэйшым камандна-інжынерным вучылішчы. У снежні 1981 г. звольнены ў запас па выслузе і узросту (47 год).
З 1983 да 1997 гг. працаваў на інжынерных пасадах у Ваенным прадстаўніцтве Мінскага электра-механічнага завода. У студзені 1990 г. быў вылучаны калектывам цэха №8 завода кандыдатам у дэпутаты Мінгарсавета. Перадвыбарчую агітацыю правёў пад бел-чырвона-белым сцягам. Заняў 3-е месца з 6. 1 чэрвеня 1990 г. выйшаў з шэрагаў КПСС за 15 месяцаў да ГКЧП).
Мае двух сыноў. Жонка Ніна Міхайлаўна памерла ў 2003 г.
Ілля Копыл друкаваўся ў газетах “Свабода”, “Навіны”, “Народная Воля”. Пісаў на розныя тэмы, мае больш за 50 артыкулаў. Больш за 100 лістоў адаслаў на радыё “Свабода”.
