Паэзія. — Мінск: Кнігазбор, 2016. — 232 с. — (Бібліятэчка часопіса “Дзеяслоў”; выпуск 19).
ISBN 978-985-7144-74-7.
Кніга “Камізэлька для месяца” — і пэўнае падсумаванне, і працяг шляху паэта, які запомніўся чытачам адметнай вобразнасцю, яскрава-нацыянальнай метафорыкай, пазбаўленай мудрагельства філасафічнасцю. “Паэтычнае мысленне Міхася Скоблы цэласнае, у ім не разарваныя зямля і неба, жыццё і смерць, карані і вецце; там усё жывое, і ўсё — адно ў адным” (У. Някляеў). Асобны раздзел склалі пераклады з польскай, украінскай і літоўскай паэзіі.
Міхась Скобла з «Камізэлькай для месяца» — ляўрэат "Глінянага Вялеса"Артыкул пра аўтара ў ВікіпэдыіУСЁ, ШТО ТРЭБА... (Прадмова) Паглядзець
Ад пачатку зразумела: калі я пішу прадмову да гэтай кнігі, значыць, тое, што піша яе аўтар, мне па гусце. І не толькі тое падабаецца, што ён піша, але й тое, што робіць. Да прыкладу, менавіта Міхась Скобла склаў анталогіі беларускай паэзіі ХХ стагоддзя “Краса і сіла” (2003) і сусветнай паэзіі ў беларускіх перакладах “Галасы з-за небакраю” (2008), зрабіўшы ўсё дзеля таго, каб гэтыя якасныя ва ўсіх адносінах кнігі былі выдадзеныя.
Але найбольш мне даспадобы, што ў вершах Міхася Скоблы няма таго, што мне ніколі не падабалася і што ў найноўшыя часы стала ледзьве не модай у вершаскладанні: нямашака ў яго сцёбу і ўяўнай глыбакадумнасці.
Што я маю на ўвазе? Ну вось чытаю ў... зрэшты, не важна, у каго: “Дарога, якая нікуды не вядзе, толькі называецца дарогай”. Добра, няхай так. Хоць можна было б, напрыклад, напісаць: “Толькі тое, што нікуды не вядзе, называецца дарогай”, — і было б тое самае. Няважна, што гэта ўзаемавыключэнні, — любое з іх можна падаць сёння як вершы. Але ні першае, ні другое вершамі (паэзіяй) не з’яўляюцца, бо ў іх прысутнічае рацыя, але адсутнічае эмоцыя. Тут няма энергіі, няма таго, што пераліваецца спачатку з радка ў радок, а пасля ад паэта да чытача, як кроў з вены ў вену. І гэткая сёння бальшыня вершаваных тэкстаў (пачалося на Захадзе і перакацілася да нас). Яны не пранізваюць, іх немагчыма адчуць, таму нельга нават сказаць, для чаго, для каго яны... Можна, вядома, фанабэрыста заявіць, што ні для каго і ні для чаго, самі для сябе, але й заява гэткая — таксама пустое.
У Міхася Скоблы няма гучных дэкларацый, заяў, ён проста жыве ў паэзіі так, як яе — і сябе ў ёй — адчувае. Вось у яго (амаль тое самае, што і ў працытаванай “дарозе”, па рытме таксама верлібр): “Рыба, губляючы срэбную луску, / Выпаўзла на чорны лёд”. Таму, хто не адчувае розніцу паміж гэтай рыбай і “дарогай”, без толку нешта тлумачыць. Я не кажу, што ў гэтай “рыбе” нешта геніяльнае, я кажу, што гэта не пустое. Не ўяўна глыбакадумнае, як у неназванага аўтара, якога не хапіла на тое, каб, скажам, напісаць: “Пустая дарога выпаўзла на чорны лёд”.
А вось прыклад насамрэч глыбокага. Ці высокага — як каму: “Кнопку з надпісам простым “неба” / Націскала яго рука”. Лішняе тут хіба слова “простым”, бо неба — гэта зусім не проста, але... Але яно не столькі пра неба, колькі пра таго, хто пад ім. Пра мастака. Пра Марка Шагала, які паміраў у ліфце. Падымаючыся... І яно глыбока (ці высока) і праз тое, што ўзнікае безліч вобразаў, лятучых шагалаўскіх людзей, што згадваюцца абрысы ўпісанага ў нябёсы Віцебска, Беларусі, і таму што напінаецца нітачка між душой і вышынёй...
Ці: “Аблокам і няўцям, / Што яны таксама — нябёсы”. Госпадзе, колькі перад маімі вачамі прайшло людзей, якія жылі як бы збоку ад жыцця, так, нібы яны ў свеце гэтым выпадковыя! Гэтак жылі, нібы перапрашаліся, што замінаюць жыць іншым, не выпадковым, некім ці нечым пазначаным, абраным. Тым, каму яны не роўня, бо яны — зямля. І пераважна гэта былі беларусы, рускіх ці палякаў такіх я амаль не сустракаў.
Аўтар кнігі ў нечым і сам такі. Ці таму, што беларус, ці Бог ведае чаму. “Самы непрыкметны фініш / Папрашу я ў Бога”. Каб не прачытаў я ўсю кнігу (а гэтыя радкі ўжо з апошняга верша ў ёй, далей — пераклады), дык мог бы падумаць, што гэта гульня, поза. Але не... Праўда, не быў бы ён беларусам, каб пад канец не меў да Усявышняга маленькай просьбы: “Ты мяне завершы вершам, / Як стажок у лузе”.
Калі я скажу, што вобразная сістэма паэта Міхася Скоблы заземленая, дык менавіта ў гэтым сэнсе. Ён у мысленні сваім неадрыўны ад таго, што насамрэч адбываецца з чалавекам на зямлі паміж смерцю і жыццём. На крыжовых дарогах лёсу, з якіх не сысці і па-за лёсам. “Зніч айчынных крыжовых дарог / Зноў з-за свету душу маю верне”.
Тут варта сказаць не пра дыскрэтнае, уласцівае пакаленню, што сфармавалася ў кліпавым часе, а пра цэласнае, продкавае, “паганскае” мысленне аўтара гэтай кнігі. Толькі з гэтакім мысленнем, у якім не разарваныя зямля і неба, жыццё і смерць, карані і вецце, можна напісаць: “За пазухаю ў дуба, у дупле / Хаваюцца маланкі, як вужакі”.
Усё жывое, і ўсё — адно ў адным.
Нельга пакінуць па-за ўвагай яшчэ адну якасць паэзіі Міхася Скоблы, якая ёсць і якасцю ягонага характару і якую можна назваць: абарончасць. Прычым апантаная: ён апантана бароніць сваё. Сваю мову, гісторыю, зямлю... Усё, што Беларусь, — у яе мінуўшчыне і будучыні:
Там больш спагады і святла,
Там вокны — шыбінамі ў неба,
Там ёсць алтар і ёсць святар,
Там ёсць званар і ўсё, што трэба.
У кнізе выбранага Міхася Скоблы, як ва ўпарадкаванай беларускай хаце, гаспадар якой ведае, што і калі ў жыцці можа спатрэбіцца, сапраўды ёсць усё, што трэба. Ці амаль усё... І ўсё на сваім, асобным месцы. Як на сваім, асобным месцы ў сучаснай беларускай паэзіі і сам аўтар кнігі — паэт Міхась Скобла.
Уладзімір НЯКЛЯЕЎ
ФРАГМЕНТ З КНІГІ Паглядзець
Посцім ці аладкі ў мёд мачаем,
Ці ратуем песняю душу,
Божа, не карай мяне маўчаннем —
Аб адным заўжды Цябе прашу.
Даў ты мне дыханне, даў каханне
І ў чмяліным лузе сенажаць,
Веча вечароў і руны рання —
Як пра ўсё пра гэта прамаўчаць?
Прамаўчаць над срэбным вадаграем,
Поўным весялосці і журбы?
Прамаўчаць, як прагучыць над Краем
Голас арханёльскае трубы?
Кім названа золатам маўчанне?
Хто ён быў — філосаф, адвакат?
Ёсць маўчанне — як нямка мычанне,
Ёсць маўчанне — безуважны кат.
Ці дамоў вярнуся з падарожжа,
Ці ўдыхну ізноў чужыны дым,
Не карай маўчаннем мяне, Божа, —
Я маліцца буду аб адным.
ЗМЕСТ Паглядзець
Усё, што трэба... Уладзімір Някляеў
З кнігі “Вечны Зніч” (1990)
“Зорных шаляў, віхор, не вагай…”
“Бацька прыйшоў…”
“Я прамаўляю слова Бог…”
“На пласе знямелай рабіны…”
За імгненне да вяртання ў гэты свет
“Я хацеў бы памерці у сне…”
Камяні
Душа
Вечар
Вочы савы
“Сузор’і замярзалі…”
Мост
Вяртанне ветру
У музеі
З кнігі “Вочы савы” (1994)
“Душы дрэваў глыбока ў зямлі…”
“У прыполе роднай хаты…”
“Паслухайце, чалавекі…”
Паэты
Стол Аляксея Пысіна
Узнясенне Шагала
Вайдэлотка
Ваўкалак
Бурштынінка
Дрэвы
Балада пра стайню
Готыка Рыгі
Круглая плошча
З кнігі “Нашэсце поўні” (2001)
“Мова ўдыхнутая ў нас, як душа…”
Звон
Рэквіем сябравай кнізе
Аблокі
Тры імгненні Свіцязі
Дождж
“Цягнік адсопся, рушыў да сталіцы…”
“Хай навальніца не прыстане ліцца…”
“А мне? А мне, як кажуць, Бог не даў…”
“З балкона ў неба вядзе лаз такі…”
Свіцязь
На Браслаўскім замчышчы
Памяці дуба Адама Міцкевіча ў Шчорсах
Міцкевіч у Кракаве
Каска Апалінэра
“Ні слязой, ні абрыдлай звягой…”
Чатыры паклоны лесу
Вежа
Назіркам
“Кастрычнік. Дажджоў аблога…”
Слуцкая шаша
Зэльвенскі капеж
Горад
Раніцай
“Вуліцы места маўчаць без’языка…”
Кудзеля зімы
Наўздагон снегападу
Палёт
Віры
Красавік па дарозе ў Заслаўе
“Варожыць ноч на месячным акрайцы…”
Нашэсце поўні
Начныя Строчыцы
З кнігі “Акно для матылькоў” (2009)
Хрысціянства
“Мастакі — кватарантамі ў Бога…”
“Бярозаў табун на скаку…”
“Нябёсаў выпераны шэры ток…”
Дзве касы
Дождж, адажыа. Друзгенікі
“Два дыханні: у суме — душа…”
Хрышчэнне
“Зноў мы ў лясах над Ясельдай і Шчарай…”
“Дождж да мора бег наўскасы…”
“Зіма. Галчынскі на стале…”
Більярд
У дождж
Палетак лета
Восень светлая
Вечар перад Калядамі
Тры слязы
Над Вяллёй
Сэрцы
Гарадок над Гарынню
Цішыня
Меч
“Край стаіўся ў пятлі насцярожаных межаў…”
На ад’езд з Лунінца
Ода лазні
Ода баразне
Ода шлагбаўму
З новых вершаў (2013-2016)
Крывінка
Птушачкі
“Пастуквае жаўна па накавальні…”
Брат
Снег
Данеччына, лета 2015
Званар
“Божая кароўка заблыталася ў павуціну…”
“А лівень схлынуў і збег за рэчку…”
“Дружылі — не разлі вада…”
“Падлічыўшы ўсе гузы…”
“Насалелая выдма лысее…”
Залатыя Пяскі
Разгадка пірамідаў
“Турэцкі бераг. Шарая гадзіна…”
“Застаўся ў сагах, хто масты паліў…”
Жаданні
Менскае метро
На радзіме Стральцова
Калыска
Дуда
Нёман нябесны
“Сын сабраўся да мамы Куліны…”
Барталамееўка
Пяты
“Над Крошынам ізноў пагрымвае…”
“З пасланнем ад продкаў — бяроста…”
Асуджаныя
“Запавуцініць восень скронь…”
Яблыня
Параза
Як трапіць у рай
На экскурсіі, альбо Тапаміміка з грымасамі
Склеп
Кадаўбешкі
Адказ кардынала
“Посцім ці аладкі ў мёд мачаем…”
Просьба
Выбранае ў другіх. Пераклады
Канстанты Ідэльфанс Галчынскі
Месяц
“Надзену чорныя порткі…”
Сціпласць
Ахвяры свірэпы
У леснічоўцы
Ліна Кастэнка
“Маё каханне! Я перад табою…”
Васіль Стус
“Прастую шлях — па вымерлай пустыні…”
“У шэрані стылай аслепла акно…”
Чытаючы Ясунары Кавабату
Васіль Герасімюк
“Прыйшлі ўначы. “Твой, дзеду, сын памёр…”
“Мы на камень паклалі мячы…”
“Не зло, не зламанае ў пушчы крыло…”
Іван Малковіч
Лубок
Іван Андрусяк
Цэркаўка з чароту
“Умее спяваць і ціша…”
Калыханка для Ісуса
Сяргей Панцюк
Балада пра параненага херувіма
Украінскія жахліўчыкі
Віктар Варашыльскі
На смерць ксяндза Папялушкі
Тадэй Карабовіч
У маёй паэзіі
“Прыпыніся побач начы…”
“У малітоўнасці ранку…”
Алеся Мамчыч
“Надарыцца вечар святы…”
“Вечар чырванаваты…”
Сяргей Аверынцаў
Пагоня
Ёнас Ліняўскас
Драбніцы жыцця
Буслы
Фантан
Русудан Каішауры
Жанчына-стол
Мацоні
Радзіма
Вясной адбываецца
Самазабойца
Януш Вуйцік
Вослік
З кнігі для дзяцей “Камень-перунок” (1998)
Крыжадзюбы-шышкалюбы
Пеўнік-будзіч
Сумны сом
Нёманскі кіт
Кажаны
Сабака Дзік
Зязюлька-жывулька
Чаго хочацца рысі
Што любіць вярблюд
Шкадлівыя зубры
Мядзведзеў сон
Баязлівы леў
Малпа-свавольніца
Даскакаўся
Жырафа ў звярынцы
Слонік хоча ў Слонім
Камень-перунок
Калядоўшчыкі
Як восень усіх апранула
Як драч у вырай хадзіў
Як грыбы на вайну збіраліся
