Запісы Беларускага Інстытуту Навукі й Мастацтва. №36. —
Навукова-папулярны альманах аб беларускай эміграцыі. — Belarusan Institute of Arts and Sciences: New York—Mіensk, 2013. — 754 c.
Цэнтральная тэма новага нумару альманаху
“Беларусаведныя калекцыі” мае на мэце рэпрэзэнтаваць чытачам разнастайнасьць і разнаплянавасьць эміграцыйнай спадчыны. У тэкстах Натальлі Гардзіенкі й Лявона Карповіча ўпершыню робіцца спроба сыстэматызацыі зьвестак пра беларускія маркі, паштоўкі, значкі, капэрты, ідэнтыфікацыйныя дакумэнты, блянкі, пячаткі й г.д., што прадукаваліся й выкарыстоўваліся на Захадзе для своеасаблівага пазначэньня беларускай прасторы, для папулярызацыі беларусаў і Беларусі.
Унікальным дадаткам да тэкстаў выступае мультымэдыйнае выданьне “Беларускія эміграцыйныя калекцыі”, зьмешчанае на далучаным да альманаху дыску.
ЗЬМЕСТ Паглядзець
Ад рэдакцыі
Натальля ГАРДЗІЕНКА. Беларускае замежжа: сучасны стан, праблемы й пэрспэктывы
Вітаўт КІПЕЛЬ. Дасьледаваньне эміграцыі/іміграцыі як частка гісторыі нацыі й дзяржавы Беларусь
Тэма нумару: Беларусаведныя калекцыі
Тэксты
Натальля ГАРДЗІЕНКА. Матэрыяльная спадчына эміграцыі: асноўныя калекцыі
Лявон КАРПОВІЧ. Беларуская паштовая марка: ад вытокаў да эміграцыі
Архівы й архіваліі
Лявон ЮРЭВІЧ. Калекцыя здымкаў Луізы Бойд у Віскансійскім унівэрсытэце
Мікола ТРУС. З гісторыі роду Краскоўскіх
Мікола ТРУС. Старонкі жыцьця й архіўныя зборы Людмілы Краскоўскай
Людміла КРАСКОЎСКАЯ. З даўніх часоў (урывак з успамінаў)
З архіваў Людмілы Краскоўскай
Юры ГРЫБОЎСКІ, Эрык ЕКАБСОНС. Кастусь Езавітаў і ягоны “бэрлінскі” дзёньнік
Кастусь ЕЗАВІТАЎ. Дзёньнік (1944—1945)
Ігар ЛАБАЦЭВІЧ. Беларускія архівы ў штаце Мінэсота
Натальля ГАРДЗІЕНКА. Беларускія матэрыялы ў фондзе Аляксандра Даліна ў Гувэраўскім архіве
Сьвятлана БУЕЛЬ. Архіў Дзьмітрыя Касмовіча (1909—1991)
“Нутраная” рэцэнзія Станіслава Станкевіча
Будучыя кнігі
Тамаш ГРЫБ. Рэлігійная справа на Беларусі
Выданьні
“На чужыне”
Бібліяграфіі
Бібліяграфія Кастуся Езавітава
Публікацыі
Лявон ЮРЭВІЧ. Мястэчкавая аповесьць Юркі Віцьбіча
Лявон ЮРЭВІЧ. Рэцэпцыя творчасьці Ўладзімера Караткевіча: Станіслаў Станкевіч vs Арнольд Макмілін
Лявон ЮРЭВІЧ. Нэкралёг: вобраз Свайго
Угодкі
Сяргей ХАРЭЎСКІ. Летуценьнік з-пад Волмы (Хаім Суцін)
Да 110-годзьдзя Міколы Абрамчыка
Да 110-годзьдзя Лявона Рыдлеўскага (з архіўных тэчак БІНіМу)
Да 110-годзьдзя Вінцэнта Жук-Грышкевіча (з архіўных тэчак БІНіМу)
З архіваў Натальлі Арсеньневай (да 100-годзьдзя ад нараджэньня)
Лявон ЮРЭВІЧ. “Мугілёўскі мужычок” (да 100-годзьдзя Масея Сяднёва)
Кніжная паліца
Натальля ГАРДЗІЕНКА. Эміграцыя ў “Гісторыі Беларусі”
Натальля ГАРДЗІЕНКА. Пра складанасьці вывучэньня беларускага замежжа ў міжваенны пэрыяд
Макс ШЧУР. Беларусізацыя: паміж БНР і ГУЛАГам
Макс ШЧУР. Беларускае поле экспэрымэнтаў
Макс ШЧУР. У пошуках беларускай эканамічнай ідэнтычнасьці
Ціхан ЧАРНЯКЕВІЧ. Ліст да Лявона Юрэвіча
Ганна КІСЬЛІЦЫНА. Літаратуразнаўства як вандроўка
Вітаўт КІПЕЛЬ, Натальля ГАРДЗІЕНКА, Яна СЛАВІНА. Кніжны агляд
Натальля ГАРДЗІЕНКА. Эміграцыйная тэматыка ў неспэцыялізаваных выданьнях
Хроніка
Выставы, прысьвечаныя духоўнай і матэрыяльнай спадчыне эміграцыі, у Менску
Удзячнасьць Беларускага інстытуту навукі й мастацтва
Зьвесткі пра аўтараў
Summary
Кніга ў Запісах
Кастусь Езавітаў “Беларусы ў Латвіі й Літве”
Валер ГЕРАСІМАЎ. Дзьве кнігі Кастуся Езавітава
Кастусь ЕЗАВІТАЎ. Беларусы ў Латвіі
Кастусь ЕЗАВІТАЎ. Беларусы ў Літве
АД РЭДАКЦЫІ Паглядзець
Цэнтральная тэма новага нумару альманаху “Беларусаведныя калекцыі” мае на мэце рэпрэзэнтаваць чытачам разнастайнасьць і разнаплянавасьць эміграцыйнай спадчыны. У тэкстах Натальлі Гардзіенкі й Лявона Карповіча ўпершыню робіцца спроба сыстэматызацыі зьвестак пра беларускія маркі, паштоўкі, значкі, капэрты, ідэнтыфікацыйныя дакумэнты, блянкі, пячаткі й г.д., што прадукаваліся й выкарыстоўваліся на Захадзе для своеасаблівага пазначэньня беларускай прасторы, для папулярызацыі беларусаў і Беларусі. Унікальным дадаткам да тэкстаў выступае мультымэдыйнае выданьне “Беларускія эміграцыйныя калекцыі”, зьмешчанае на далучаным да альманаху дыску. У складзенай на падставе збораў БІНіМу, Беларускай бібліятэкі імя Ф. Скарыны, а таксама беларускіх збораў у Бібліятэцы й архіве Канады базе зьвестак чытач знойдзе выявы й апісаньні 54 значкаў, 145 блянкаў, пячатак і штампаў, 72 ідэнтыфікацыйных дакументаў, 23 арыгінальных беларускіх капэртаў, 60 памятных картак, 68 марак і налепак, 51 значка, жэтона й мэдаля, 209 паштовак, 109 прыкладаў рэклямна-інфармацыйных і рэпрэзэнтацыйных матэрыялаў, 81 візітоўкі, 20 твораў мастацтва й 42 рэчаў і іншага. І хаця ў мультымэдыйным даведніку прадстаўленая далёка не ўся матэрыяльная спадчына беларускага замежжа, аналягаў такога выданьня на сёньня няма ня толькі ў эміграцыі, але і ў мэтраполіі.
Працягам тэмы нумару выступае рубрыка “Архівы й архіваліі”, надзвычай багатая сёлета. Тут прадстаўленыя агляды архіўных збораў зь беларускімі матэрыяламі ды некаторыя дакумэнты, што захоўваюцца ў розных інстытуцыях: Віскансійскім унівэрсытэце (калекцыя здымкаў Луізы Бойд), Інстытуце дасьледаваньняў гісторыі эміграцыі ў Мінэсоце (фонды эміграцыйных дзеячаў Раісы Жук-Грышкевіч, Вітаўта Кіпеля, Васіля Пунтуса, Вацлава Пануцэвіча), Гувэраўскім інстытуце Стэнфардзкага ўнівэрсытэту (архіў Кастуся Езавітава й беларускія матэрыялы ў фондзе Аляксандра Даліна), Згуртаваньні беларусаў сьвету “Бацькаўшчына” (архіў Дзьмітрыя Касмовіча), БІНіМ (рэцэнзія Станіслава Станкевіча). Таксама зьмешчаныя ў рубрыцы матэрыялы з архіву беларускай дасьледніцы ў Славакіі Людмілы Краскоўскай, частка якога захоўваецца ў прыватным зборы літаратуразнаўцы Міколы Труса. Тут можна знайсьці лісты Ўладзімера Жылкі, Міхася Каберца ды іншых, успаміны самой Людмілы пра яе бацькоў, а таксама рэдкія фотаздымкі.
Значная частка матэрыялаў нумару мае своеасаблівы юбілейны характар. Асобнымі тэкстамі ды архіўнымі матэрыяламі адзначаныя ўгодкі нараджэньня Хаіма Суціна, Міколы Абрамчыка, Лявона Рыдлеўскага, Вінцэнта Жук-Грышкевіча, Натальлі Арсеньневай, Масея Сяднёва. Але найбольш матэрыялаў зьвязана з 110-мі ўгодкамі нараджэньня вайсковага й грамадзкага дзеяча Кастуся Езавітава. У нумары публікуецца ўнікальны нядаўна знойдзены дзёньнік з апошніх месяцаў жыцьця дзеяча ў Нямеччыне, ягоная бібліяграфія, а таксама дзьве ці не найбольш значныя працы, якія можна лічыць аднымі зь першых эміграцыязнаўчых дасьледаваньняў “Беларусы ў Латвіі” й “Беларусы ў Літве”. Апошнія дзьве публікацыі запачаткавалі новую рубрыку “Кніга ў “Запісах”, дзе плянуецца зьмяшчаць важныя эміграцыйныя тэксты, якія пакуль з розных прычынаў немагчыма выдрукаваць асобнымі выданьнямі.
З асобай Кастуся Езавітава зьвязаны й матэрыял у рубрыцы “Выданьні”, дзе публікуецца аповед пра рэдкі часопіс “На чужыне” й асобныя тэксты зь яго, прысьвечаныя беларусам у Латвіі, Літве, Фінляндыі й Эстоніі. Выдадзены ў 1920 г. у Рызе адзіны нумар часопісу ёсьць, бадай, першым беларускім эміграцыязнаўчым выданьнем.
У разьдзеле “Будучыя кнігі” працягваецца публікацыя артыкулаў Тамаша Грыба. Гэтым разам тут тэкст, прысьвечаны рэлігійнай справе на Беларусі, што быў зьмешчаны на старонках праскага часопісу “Іскры Скарыны” ў 1934 г.
Сёлетнія “Публікацыі” зьмяшчаюць літаратуразнаўчыя тэксты Лявона Юрэвіча, у цэнтры ўвагі якіх аповесьць Юркі Віцьбіча “Лшоно Габоа Бійрушалаім”, а таксама погляды на творчасьць Уладзімера Караткевіча эміграцыйнага літаратуразнаўцы Станіслава Станкевіча ды брытанскага беларусіста Арнольда Макміліна. Яшчэ адзін тэкст таго ж аўтара ў рубрыцы прысьвечаны жанру эміграцыйных нэкралёгаў, выяўленьню ў іх вобразу “свайго”.
Надзвычай багатая ў гэтым выпуску альманаху й “Кніжная паліца”. Рэцэнзіі Натальлі Гардзіенкі, Макса Шчура, Ціхана Чарнякевіча, Ганны Кісьліцынай, традыцыйны кніжны агляд зьвяртаюць увагу на найноўшыя кніжныя выданьні, прысьвечаныя эміграцыі або ёй выдадзеныя. Асобна зробленая спроба разгляду эміграцыйнай праблематыкі на старонках неспэцыялізаваных выданьняў.
У разьдзеле “Хроніка” можна знайсьці інфармацыю пра выставы, прысьвечаныя эміграцыі, што мелі месца ў Менску ў ліпені 2013 г., а таксама пра першы Акт Удзячнасьці БІНіМу, што меў месца ў тым самым годзе й быў скіраваны на гісторыка, які шмат дапамог у падрыхтоўцы да выданьня ўспамінаў эміграцыйных дзеячаў, Аляксандра Пашкевіча.
Разнастайнасьць тэкстаў, аўтараў, ілюстрацыйнага матэрыялу — тое, што чытач знойдзе на старонках новага выпуску “Запісаў БІНіМ” і што, спадзяемся, зацікавіць і спэцыялістаў, і аматараў эміграцыйнай і мэтрапольнай гісторыі й культуры.
