Выбранае / Хведар Ільяшэвіч ; укладанне Наталлі Гардзіенкі, Ціхана Чарнякевіча, Лявона Юрэвіча ; агульнае рэдагаванне, каментары, паказнік Наталлі Гардзіенкі. — Мінск : Кнігазбор, 2021. — 260 с. : [8] c. іл. — (Бібліятэка Бацькаўшчыны ; Спадчына: агледзіны).
ISBN 978-985-883-024-3.
"Выбранае" Хведара Ільяшэвіча (1910–1948) — спроба сабраць у адным томе найлепшыя ўзоры паэтычнай, празаічнай, публіцыстычнай творчасці пісьменніка. Вершы, апавяданні, фельетоны, літаратурна-крытычныя нарысы заходнебеларускага творцы, які загінуў у маладым веку, дапоўненыя ўспамінамі пра яго, а таксама ўнікальным эпісталярыем другой паловы 1940-х гг. Уключаныя ў зборнік тэксты маюць паспрыяць вяртанню спадчыны Хведара Ільяшэвіча ў айчынную культурную прастору.
Многа песьняў згубілі мы ўжо —
Ўсё жыцьцё так складалася неяк —
У наш песенны звонкі дажон
Вецер цьвету нямала разьвее.
Што-ж? Радзіліся ў час такі мы,
Калі поле сьлязьмі ўскаласіла.
Не зьлічыць нам у роднай зямлі
Неаплаканых песьняў-магілаў.
І няведама, колькі яшчэ
Абляціць на шляхох белацьвету…
З кожным шагам цяжэй і цяжэй,
І ў імгле ледзь віднеюцца мэты.
Але песьню нясем мы адну
У ўраджайную даль Беларусі, —
Песьню яснаму, сьветламу дню,
Што прыйсьці да нас некалі мусіць.
Нам ня жаль, што раскінулі ўсе
Свае сны ў нетры жудаснай гэтай, —
Мы яшчэ прапяем у расьсьвет
Аб цьвітучых садох і палетках.
Хведар Ільяшэвіч, 1938
АД УКЛАДАЛЬНІКАЎ Паглядзець
Спадчына Хведара Ільяшэвіча (сваё прозвішча аўтар пісаў спачатку Ільяшэвіч, потым Ільляшэвіч, укладальнікі тут спыніліся на першым варыянце) была сабраная ў Лаймэне (Нямеччына) эмігрантам Юркам Попкам (пад псеўданімам Юрка Жывіца) у зборніку «Недапетая песьня: жыцьцё і літаратурная спадчына Хведара Ільляшэвіча» (два выданні, 1981 і 1982 гг.) ды ў «Дадатку-дапаўненьні да кнігі «Недапетая песьня: жыцьцё і літаратурная спадчына Хведара Ільляшэвіча» (1987).
"Чорная кніжка" Хведара Ільяшэвіча, некаторыя вершы ды лісты да яго Вольгі Таполі былі выдрукаваныя ў "Архіўнай кнізе" Лявона Юрэвіча (Нью-Ёрк, 1997).
Лісты, змешчаныя ў дадатку, таксама друкаваліся ў кнізе Лявона Юрэвіча "Мэмуары на эміграцыі. Крыніцазнаўчае даследванне" (Мінск, 2005) ды ў публікацыі Аляксандра Адзінца («Запісы БІНіМ». № 32. 2009).
З гэтых выданняў, а таксама з паасобных часопісных і газетных публікацый, да якіх не меў доступу ў свой час Юры Жывіца, і паўстала "Выбранае", што чытач трымае ў руках.
Да гэтага часу творчасць паэта на бацькаўшчыне была перавыдадзеная толькі аднойчы: у невялічкім, на 60 старонак, зборніку "Творы" ўкладання Міхася Казлоўскага (Маладзечна, 2000) (гэта калі не рахаваць выданні кшталту анталогій паэзіі эміграцыі ад Барыса Сачанкі — "Туга па радзіме" (Мінск, 1992) і "А часу больш, чым вечнасць" (Мінск, 1995) ці анталогіі беларускай паэзіі XX стагоддзя "Краса і сіла" (Мінск, 2003) Міхася Скоблы).
"Выбранае" таксама не ахоплівае ўсяго напісанага Хведарам Ільяшэвічам — на тое яно і выбранае. Па-за зборнікам засталіся, прыкладам, такія працы аўтара, як Канец існаваньня друкарні дому Мамонічаў" ("Запісы Беларускага Навуковага Таварыства". Сшытак I. Вільня, 1938), "Ядвігін Ш. (Антон Лявіцкі). Жыцьцё і творчасьць" (Вільня, 1933). Натуральна, не ўсё змешчана тут і з паэтычнай, празаічнай ды публіцыстычнай спадчыны пісьменніка.
Затое ўкладальнікі палічылі вартым падаць напрыканцы своеасаблівы эпісталярны раман — ліставанне Хведара Ільяшэвіча, Вольгі Таполі і Юркі Віцьбіча, — што яскрава адбівае час, умовы, думкі і настроі, з якімі жыў апошнія свае гады паэт.
Некалі, у тэксце пра мастака Пётру Сергіевіча, Ільяшэвіч напісаў: "Калі-ж наш народ зможа высылаць сваіх здольных сыноў у загранічныя падарожжы?" Не па сваім уласным жаданні ён апынуўся ў такім падарожжы — у паваеннай Нямеччыне, але гэты факт на даўгія дзесяцігоддзі выкрасліў ягонае імя і з гісторыі літаратуры, і з выдавецкіх планаў.
Хведар Ільяшэвіч нарэшце па-сапраўднаму вяртаецца. Як сказаў ён у сваім вершы яшчэ 1938 года, "Я прыйшоў да вас зноў… Госьць я ў вас — нечаканы, няпрошаны мо’"…
Паэт — не госць. Ён вярнуўся дадому.
ЗМЕСТ Паглядзець
Ад укладальнікаў
Арсень Ліс.
"Веснапесьні" Хведара Ільяшэвіча
ПАЭЗІЯ
З кнігі "Веснапесьні" (1929)Каваль
Вечар
Месячная ноч
Штрых
Гэй, прасторы!
Сон
На прагулцы
* * * На двары вастрожным бура…
Бор
* * * Празь сьнежную муць льлецца месяц-жаўток…
* * * Ноч…
З кнігі «Зорным шляхам» (1932)
З цыкла "Места вагнявокае"* * * Тысячай сонцаў у шыбах разьліўся заход…
* * * Лаўлю адрыўкамі разгул мястовы…
Цягнікі
* * * Колькі раз я пяяў вам, дажджы?..
* * * Гарады, гарады Беларусі…
З цыкла "Безьбярэжжы каласьсяныя"Вясковая ідылія
* * * Сонца гразьне ў чырвоны кісель…
З цыкла "Песьні каханьня"* * * Сьмягнуць нашы целы…
* * * Шум на вуліцах, неба, людзі…
З цыкла "Напевы і думы"* * * Паверце, я яшчэ вельмі наіўны…
Музыка
Дазорца
У кузьні
* * * Вучуся холаду у сьцен…
З кнігі «Захварбаваныя вершы» (1936)Я ня знаю
* * * Па вёсках Беларусі…
* * * Сьцены! Я вас праславіць хачу…
* * * Гмахі плывуць у блакітныя змрокі…
* * * Навакол муры — простыя лініі...
* * * Ў небе зоркі-папяроскі…
Казка
Асеньняя поэма
* * * Кацянём чарапае дожджык у дахі…
* * * Колерам ціхае роспачы…
* * * У пэрспэктывах вуліцаў — пусткі…
* * * Праяўляе вечар вуліц клішы…
* * * Ты цалуеш мяне і песьціш…
* * * Лягчэйшы ўздох…
* * * Сінія дні — каляровыя хусткі…
З вершаў апошніх гадоўРасшумеліся ветры
Нехта стаў за вакном і маўчыць
* * * Ашалелы вецер на прасторы сьвішча…
Чорныя цені
Клёны
* * * Бура бушуе злосна…
ПРОЗА
Вясеньнія мотывы
Песьні жыцьця (Ліст з астрогу)
Сыпаліся вішнёвыя краскі
У вагоне
Спатканьне
Танго "Нотурно". Каляднае апавяданьне
На рубяжы
ФЕЛЬЕТОНЫ
Пакрыўджаны
Журналіст
Этнограф
ПУБЛІЦЫСТЫКА
Есенін у беларускай паэзіі ("Малюнкі" М. Машара. 1928. Выданьне Л. Войцікавай)
Максім Багдановіч як пясьняр места
Уладзімір Жылка
Сярод кніг
Мастацкая выстава Пётры Сергіевіча
Нашы песьняры (З нагоды літаратурнага вечару)
Літаратурны бандытызм
ВЕРШЫ, ПРЫСВЕЧАНЫЯ ХВЕДАРУ ІЛЬЯШЭВІЧУ
Масей Сяднёў
Сустрэча
Міхась Кавыль
Хведару Ільляшэвічу
Вышэй помніка
УСПАМІНЫ ПРА ХВЕДАРА ІЛЬЯШЭВІЧА
Ліст швагеркі Ільяшэвіча
Юры Жывіца
Мае ўспаміны пра Хведара Ільляшэвіча
Юрка Віцьбіч.
Памяці паэта і змагара. "Усё для лепшай долі нашай Беларусі"
ДАДАТАК
Эміграцыйны эпісталярны раман з фельетонным эпілогам: Хведар Ільяшэвіч, Вольга Таполя, Юрка Віцьбіч
ПАКАЗНІК АСОБАЎ
