. – Мінск : ІВЦ Мінфіна, 2024. – 440 с. Цвёрдая вокладка.
Манаграфія прысвечаная гісторыі вальдэнсаў, адзінага “ерэтычнага” руху эпохі Сярэднявечча, які захаваўся да нашага часу. Распавядаецца пра ўзнікненне руху і яго пашырэнне ў розных рэгіёнах Еўропы – ад Іспаніі да Польшчы. Раскрываюцца асаблівасці функцыянавання вальдэнскіх абшчын у розных грамадска-палітычных і сацыяльна-эканамічных абставінах. Падрабязна разглядаюцца агульныя і рэгіянальныя рысы веравучэння вальдэнсаў. У кнізе апублікавана больш за 90 разнастайных дакументаў, датычных гісторыі вальдэнсаў, у перакладзе аўтара з лацінскай на беларускую мову. Кніга будзе карысная як навукоўцам, так і шырокаму колу чытачоў, якія цікавяцца гісторыяй рэлігіі, ерэтычных рухаў, інквізіцыі, эпохай Сярэднявечча.
Уводзіны
Глава 1. Гістарыяграфія і крыніцыГістарыяграфія
Крыніцы
I. Дакументы, створаныя самімі вальдэнсамі
II. Заканадаўчыя крыніцы
III. Тэалагічныя і палемічныя працы, а таксама працы дамініканцаў-інквізітараў, прысвечаныя шляхам барацьбы з ерэтыкамі
IV. Матэрыялы інквізітарскіх допытаў
V. Хронікі
Глава 2. “Класічны” вальдызмЗараджэнне руху (1170-я гг. – 1215 г.)
Назва руху
Дата ўзнікнення руху
Спробы легальнага існавання (1215–1260-я гг.)
Пераклад Бібліі Вальдэса на “народную” мову ў вольных імперскіх і біскупскіх гарадах
Дзейнасць Дуранда з Оскі
Супрацьстаянне вальдэнсаў з катарамі
“Класічны” вальдызм і яго адметнасці
Структура вальдэнскай абшчыны
Знешнія прыкметы першай групы
Абавязкі розных груп
Кіраўніцтва асобнымі абшчынамі і ўсім рухам
Царкоўныя чыны сярод “дасканалых”
Веравучэнне “класічнага” вальдызму паводле Пасаўскага ананіма
Сацыяльны склад вальдэнсаў у розных рэгіёнах
Антывальдэнскія працэсы ў гарадах на паўднёвым захадзе Свяшчэннай Рымскай Імперыі
Знікненне “класічнага” вальдызму (пачатак XV ст.)
Зліццё паняццяў “вальдызму” і “вядзьмарства” ў Заходняй Еўропе
Вальдэнсы ў Цэнтральнай Еўропе і вучэнне Яна Гуса
Глава 3. Гісторыка-геаграфічныя асаблівасці ўзнікнення і пашырэння руху вальдэнсаўЛангедок і Бургундыя
Паўночнаітальянскія гарады-камуны
Аддзяленне ламбардскай групы
Група Бернарда Прыма
Горныя даліны Заходніх Альпаў
Паўднёвая Італія
Калабрыя
Апулія і Сардзінія
Вальдэнсы ў нямецкамоўных землях: Германія, Аўстрыя і Швейцарыя
Чэхія
Праца Гала з Касорыц і Пятра з Начырадца
Сілезія, Памор’е і Польскае Каралеўства
Польскае Каралеўства
Ніжняя Сілезія
Заходняе Памор’е
Венгерскае Каралеўства
Глава 4. Агульныя і рэгіянальныя рысы вучэння вальдэнсаўАгульныя рысы сярэднявечнага вальдызму
Мірская пропаведзь (у тым ліку жаночая)
Роля жанчыны
Святарства міран: еўхарыстыя і споведзь
Шлюб і развод
Непрыняцце гвалту
Чысцец
Супрацьстаянне з Апостальскім Прастолам і непрыняцце царкоўных абрадаў
Спецыфічныя вераванні: традуцыянізм і існасць душы
Адрозныя рысы ў веравучэнні розных абшчын і прычыны іх узнікнення
Адмова ад клятвы
Пытанне працы
Валоданне маёмасцю
Права на здзяйсненне гвалту ў мэтах самаабароны
Заключэнне
ПеракладыІ. Першыя дакументы па гісторыі вальдэнсаў
I.i Кніга відзежаў і цудаў
I.ii Споведзі веры Вальдэса і яго паслядоўнікаў Дуранда з Оскі і Бернарда Прыма, а таксама статуты апошніх
I.ii.a Споведзь веры Вальдэса
I.ii.b Булы Папы Рымскага Інакенція ІІІ датычна Дуранда з Оскі
I.ii.c Булы Папы Рымскага Інакенція ІІІ датычна Бернарда Прыма
I.iii Дуранд з Оскі. Кніга супраць ерасяў
I.iv Заканадаўчыя дакументы
I.iv.a ІХ артыкул сінадальнай пастановы Адона, біскупа Туля
I.iv.b Эдыкт караля Арагонскага і графа Праванскага Альфонса ІІ ад 1192 г.
I.iv.c Эдыкт караля Арагонскага Педра ІІ ад 1197 г.
I.iv.d Статут біскупа Гі з Палестрыны, папскага легата ў Бельгіі, ад 1202 г.
I.iv.e Згадка пра дыспут, які адбыўся ў Каркасоне ў 1203 г.
I.iv.f Урыўкі з лістоў Папы Рымскага Інакенція ІІІ ад 1206 г. да падэста і консулаў Фаэнцы і Эмільі
I.iv.g Саборная пастанова ад 1208 г. Адона, біскупа Парыжа
I.iv.h Пастанова імператара Свяшчэннай Рымскай Імперыі Атона IV супраць турынскіх Вальдэнсаў ад 25 сакавіка 1210 г.
I.iv.i Пінерольскі статут
I.iv.k Статут імператара Свяшчэннай Рымскай Імперыі Фрыдрыха ІІ супраць ерэтыкоў
I.v Антывальдэнскі працэс у Мецы ў 1199 г.
I.v.a Вытрымкі з булаў Папы Рымскага Інакенція ІІІ у Мец
Да ўсіх вернікаў горада і біскупства Меца
Да абатаў Сіто, Марымонда і Ла Крэт
I.v.b Цэзарый з Гайстарбаха. Дыялог пра цуды
I.vi Артыкулы веры страсбургскіх Вальдэнсаў
I.vii Ліст прадстаўнікоў італьянскай галіны Вальдэнсаў да сваіх братоў па веры з Германіі або Аўстрыі
I.viii Хронікі
I.viii.a Лаонская хроніка
I.viii.b Урспергская хроніка
I.viii.c Хроніка манаха Альберыка з Труа-Фантэн
I.viii.d Хроніка настаўніка Гіёма з Пюіларана
II. Палемічныя творы
II.i Гідэфрыд з Асэра. Наконт Апакаліпсіса (Super Apocalypsim)
II.ii Бернард з Фанкода. Трактат супраць Вальдэнсаў
II.iii Ліст біскупа П’ячэнцы Ардыцыя пра бедных з Ліёна
II.iv Пётр Спявак. У абарону пропаведзі міран
II.v Алан Лільскі. Пра каталіцкую веру
II.vi Эбрард з Бецюна. Кніга супраць ерасяў
II.vii Эрменгард (з Безье?). Урыўкі
II.viii Іаахім Флорскі. Трактат пра Чатыры Евангеллі. Пра артыкулы веры
II.ix Пётр з Во-дэ-Сэрнэ. Гісторыя альбігойцаў
II.x Рычард з Пуацье. З жыццяпісу Папы Рымскага Аляксандра ІІІ
II.xi Сальва Бурчы. Кніга над Зорка
II.xi.a Пра права свецкай улады на забойства
II.xi.b Пра тое, што каралі, уладары і магутныя свецкія, або мірскія, ад добрага Бога, а не ад Д’ябла...
II.xi.c Пра клятву
II.xi.d Падзел палоў
II.xi.e Традуцыянізм
II.xii Пётр Пакутнік. Супраць патарэнаў
II.xiii Манета з Крэмоны. Супраць Катараў і Вальдэнсаў
II.xiv Стэфан дэ Бурбон. Пра сем падарункаў Святога Духа
II.xv Райнэрый Саконі. Падсумаванне пра катараў і леаністаў, або бедных з Ліёна
II.xvi Жыццяпісы братоў ордэна прапаведнікаў
II.xvii Ансельм з Александрыі. Трактат пра ерэтыкоў
II.xviii “Гэта высветлена ад перавернутых у секту Вальдэнсаў”
III. Інквізіцыйныя матэрыялы. Францыя
III.i.a Інквізіцыйная нарада ў Авіньёне, дзе было аб’яўлена, каго лічыць Вальдэнскімі вернікамі (1235 г.)
III.i.b Вальдызм у дыяцэзіі Німа ў 1200 г.
III.i.c Вальдэнс Ян з Бургундыі (каля 1205–1240 гг.)
III.i.d Пра разбураны дом
III.i.e Працэс супраць жанчыны, якая падтрымлівала Вальдэнсаў, у 1230-х гг.
III.i.f Працэс супраць Вальдэнскай верніцы, асуджанай на турэмнае зняволенне
III.i.g Вальдэнская верніца, асуджаная на нашэнне двух крыжоў на сукенцы, 1244 г.
III.i.h Перадача ў рукі свецкіх уладаў трох Вальдэнскіх прапаведнікаў у 1240 г.
III.i.i Эксгумацыя парэшткаў жанчыны, якая зрабіла тэстамент на карысць Вальдэнсаў
III.ii Прысуды, вынесеныя інквізітарам Пятром Селанам у Керсі ў 1241–1242 гг.
III.iii Апытальнік для Вальдэнсаў
III.iv Прызнанне Раймунда дэ ла Косты і яго паплечнікаў
III.iv.a Раймунд дэ ла Коста, 1318 г.
III.iv.b Ян з В’ен, ерэтык-Вальдэнс, 1319 г.
III.iv.c Прызнанне Гіёма Эсканэрыя з Акса, 1320 г.
III.v Прысуды Тулузскай інквізіцыі ў 1320-х гг.
III.vi Бернард Гі. Кіраўніцтва для інквізіцыі наконт ерэтычнай заганнасці
III.vi.1 Наступнае – пра секту Вальдэнсаў, і перш-наперш пра іх паходжанне і часы, калі пачалася
III.vi.2 Пра тры народныя назвы саміх Вальдэнсаў
III.vi.3 Пра памылкі Вальдэнсаў гэтага часу, бо раней мелі шмат іншых
III.vi.4 Пра іх спосаб ці рытуал правядзення імшы
III.vi.5 Пра лад жыцця Вальдэнсаў
III.vi.6 Пра спосаб навучання Вальдэнсаў
III.vi.7 Пра хітрасці і хітрыкі, якімі яны прыкрываюцца, адказваючы
III.vi.8 Пра сафізмы і падваенні іх слоў
III.vi.9 Спецыяльны апытальнік для тых, хто з секты Вальдэнсаў
III.vii Пра жыццё і дзеі бедных з Ліёна
III.viii Нікалас Эймерык. Шлях інквізітараў
IV. Італія
IV.i Була ў Марсэль наконт п’емонцкага ерэсіярха Марціна Пастрэ
IV.ii Працэс інквізітара Альберта дэ Кастэлярыа ў Джавэна ў студзені-лютым 1335 г.
IV.iii Була Амадэю Савойскаму ад Папы Рымскага Грыгорыя ХІ
IV.iv Працэс супраць Вальдэнсаў у 1373–1388 гг.
IV.iv.a Томас з Казаска, даліны Ланца, 1373 г.
IV.iv.b Антоній з Савільяна, Пінерола, 1387–1388 гг.
IV.v Працэс 1394–1395 гг. супраць Якуба Рысталаксія
IV.vi Працэс супраць Яна Сэнсі ў даліне Сузы 1403 г.
IV.vii Ліст Вінцэнта Ферэра
IV.viii Бернардзін Сіенскі. Пропаведзь 1427 года
V. Свяшчэнная Рымская Імперыя
V.i Пасаўскі ананім
V.ii Давід Аўгсбургскі. Пра вышук ерэтыкоў
V.iii Перапіска перавернутых вальдэнсаў Зігфрыда і Яна Лезера са сваімі былымі аднаверцамі ў Італіі
V.iii.a “Кніга Выбраных”
V.iii.b Ліст братоў з Італіі, што не вераць у святароў, але кажуць, што самі з’яўляюцца сапраўднымі паслядоўнікамі апосталаў, да тых, хто вярнуўся з ерэтычнай заганнасці ў Санкт-Петэр-ін-дэр-Аў
V.iii.c Лісты Лезера
V.iii.d Ліст Зігфрыда
V.iv Антывальдэнскі працэс у Майнцы ў 1390 г.
V.iv.a Артыкулы ерасі ў Майнцы
V.iv.b Майнцкая хроніка
V.v Антывальдэнскія працэсы ў Фрыбуры і Берне
VI. Каралеўства Багемія
VI.i Була Папы Рымскага Аляксандра IV наконт ерэтыкоў на памежжы каралеўстваў Багеміі і Польшчы
VI.ii Інквізіцыйныя пратаколы Гала з Касорыц і Пятра з Начырадца
VI.ii.a Апытальнік
VI.ii.b Пратаколы
VI.iii Статут Яна, Пражскага Архібіскупа і Апостальскага Легата, да ўсіх вернікаў Рэгенсбургскай, Бамбергскай і Майсэнскай дыяцэзій, 30 красавіка 1381 г.
VI.iv Пражская пропаведзь Мацвея Кракаўскага ад 25 студзеня 1384 г.
VI.v Ліст Оламаўцкага біскупа Мікалая да Рымскага Папы 1394 г.
VI.vi Якуб з Петрыкаў. 20 “зманаў” Вальдэнсаў
VI.vii Трактат супраць ерэтыкоў
VII. Польшча
VII.i Антыерэтычны працэс у Свідніцы 1315 г.
VII.i.a Аналы
VII.i.b Пратаколы допытаў
VII.i.c Апытальнік
VII.i.d Дакументы з канцылярыі вроцлаўскага біскупа Генрыка з Вежбней (1302–1319 гг.)
VII.ii Була Папы Рымскага Яна ХХІІ наконт усталявання папскай інквізіцыі ў Польскім Каралеўстве
VII.iii Прысуд Стэфану з Вроцлава
VII.iv Мацвей Влашыч Ілірыйскі. Вытрымкі
VII.v Матэрыялы Пятра Цвікера (PROCESSUS PETRI)
VII.v.a Кароткі спіс перавернутых Вальдэнсаў і пра іх побыт і лад жыцця (de vita et conversacione)
VII.v.b Доўгі спіс перавернутых Вальдэнсаў
VII.v.c Маніфест супраць Вальдэнсаў
VII.v.d Псеўда-Піліхсдорф
VII.v.e Працэс супраць вальдэнсаў Заходняга Памор’я, 1392–1394 гг.
VII.v.f Артыкулы секты Вальдэнсаў
VII.v.g Працэс у Трнаве 1400 г.
Бібліяграфічны спіс
Дадатак А. Распаўсюджанне вальдэнсаў у розных рэгіёнах Еўропы ў ХІІ – пачатку XV ст. Карты
Дадатак Б. Рэгіёны распаўсюджання вальдэнсаў і іх асаблівасці
