Зборнік дэтэктыўнага апавядання / укладанне Ганна Янкута. — Мінск: Кнігазбор, 2013. — 468 с. — (Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў “Кнігарня пісьменніка”; Бібліятэка часопіса “ПрайдзіСвет” “PostScriptum”). Цвёрдая вокладка.
Наклад кнігі цалкам прададзены.
ISBN 978-985-7057-68-9.
Зборнік дэтэктыўнага апавядання “Злачынства, сэр!” змяшчае як творы класікаў жанру, так і пародыі. Амаль усе апавяданні ў зборніку друкуюцца ўпершыню.Пра кнігуЗлачынства здзейсненае: Новы зборнік дэтэктыўнага апавядання (PRAJDZISVET.ORG)Ганна Янкута: “Мы хацелі паказаць, што дэтэктыў — гэта мастацтва” (LIT-BEL.ORG)ЗМЕСТ Паглядзець змест цалкам
Пра бездакорнасць метаду. Кацярына Маціеўская
ЗЛАЧЫНСТВА, СЭР!
Гілберт Кіт Чэстэртан
Лятучыя Зоркі. Пераклаў з ангельскай Антон Францішак Брыль
Жалоба маркіза Марна. Пераклаў з ангельскай Павел Донаў
Эрнст Тэадор Амадэй Гофман
Мадэмуазэль дэ Скюдэры. Пераклаў з нямецкай Аляксей Жбанаў
Эдгар Алан По
Скрадзены ліст. Пераклала з ангельскай Ганна Янкута
“Ты — той чалавек!” Пераклала з ангельскай Кацярына Маціеўская
Фрэнк Р. Стоктан
Панна ці тыгр? Пераклала з ангельскай Юля Цімафеева
Элеры Куін
Вар’яцкае чаяванне. Пераклала з ангельскай Кацярына Маціеўская
Карэл Чапэк
Злачынства на пошце. Пераклала з чэшскай Надзея Кахновіч
Даніэль Клугер
Цана любові. Пераклаў з рускай Уладзь Лянкевіч
Вольга Такарчук
Прачынайся, ты забіты. Пераклала з польскай Ганна Пазюк
Маўрыцыё Бліні
Джулія. Пераклала з італьянскай Аксана Данільчык
БЯСЧЫНСТВА, СЭР!
Брэт Гарт
Скрадзены партсігар. Пераклала з ангельскай Ганна Янкута
Рэкс Стаўт
Ўотсан быў жанчынай? Пераклала з ангельскай Ганна Янкута
Даніэла Капітанява
Забойства ў Жлуктаве. Пераклаў са славацкай Сяргей Сматрычэнка
Жан Жыраду
На валаску. Пераклала з французскай Кацярына Маціеўская
Аркадзь Аверчанка
Зніклы галёш Добльса. Пераклала з рускай Яніна Голуб
ДАДАТАК
Стывен Ван Дайн
Дваццаць правілаў дэтэктыўшчыка. Пераклала з ангельскай Юля Цімафеева
Роналд Нокс
Дзесяць запаветаў дэтэктыўнай літаратуры. Пераклала з ангельскай Юля Цімафеева
КАМЕНТАР
ПЕРАКЛАДЧЫКІ
ПРА БЕЗДАКОРНАСЦЬ МЕТАДУ (прадмова)
Паглядзець цалкам
Неабсяжная гісторыя дэтэктыву налічвае столькі ўзораў жанру, што спробы іх класіфікаваць загадзя асуджаныя на паразу. У гэтай гісторыі ўсё ўжо было, і цяпер дэтэктыў таксама можа пацвердзіць мудрасць Эклезіяста. А калісьці… о, калісьці трава, зразумела, была зелянейшая, дэтэктыў паступова ламаў законы жанру, парушаў каноны і выходзіў за ўсе магчымыя межы, так што цяпер зводы правілаў на тэму таго, “як трэба пісаць дэтэктывы”, выглядаюць пакрытымі пылам помнікамі эпохі, якіх ніколі не прыйдзе ў галаву слухацца. А між іншым, гэты дамастрой дэтэктыву цікавы менавіта з часавай адлегласці: “Як жа яны там жылі, бедныя?” — спытае распешчаны чытач. І задумаецца. Сапраўды, як жыць у свеце, дзе апавядальнік або дэтэктыў не можа аказацца злачынцам, а кітайцы ўвогуле забароненыя?
Адзінае, што яшчэ аб’ядноўвае дэтэктыўныя творы, — гэта іх абсалютная непадобнасць: пісьменнікі пакаленнямі старанна выдумлялі новых герояў і да поўнай дасканаласці шліфавалі іх метады. Што дазволена Шэрлаку Холмсу… сто гадоў не патрэбнае Нэра Вулфу: пакуль ён будзе попел з бруку падбіраць, архідэі завянуць. Айцу Браўну не патрэбны паліцэйскі атрад — ён умее злачынцаў пераконваць, а мадэмуазэль дэ Скюдэры можа напісаць вытанчаны ліст каралю. Галоўнае, каб метад працаваў.
“Артыстызм, калі ён у крыві, можа прыняць самыя нечаканыя формы”, — аднойчы сказаў Шэрлак Холмс. Шаноўны джэнтльмен, па ўсім відаць, меў рацыю, бо вышэйзгаданы метад чытач ацэньвае выключна з эстэтычнага пункту гледжання. Прыгожы — значыць працуе. Ці так важна, што дэдуктыўны метад Холмса — не зусім дэдуктыўны, і ці папрыгажэе ён, калі мы назавем яго метадам з элементамі індукцыі і абдукцыі? Часам паэтычныя вольнасці ратуюць не толькі пераклад, але і дэтэктыў.
Ці ўсведамлялі гэта аўтары, ламаючы жорсткія рамкі канону, невядома, але факт у тым, што дэтэктыў з цягам часу ўсё больш аддаляўся ад першапачатковых аскетычных патрабаванняў пераймаць рэчаіснасць, выяўляць знаёмую чытачу да зубоўнага скрыгату будзённасць і маляваць абавязкова стэрэатыпных персанажаў, каб чытач ці то не заблытаўся, ці то не спалохаўся. І вось ужо мастацкая рэальнасць не мае нічога агульнага са звыклай, герой такі, якога ў жыцці не бывае, а мова — самая аддаленая ад будзённай, то бок паэтычная.
А потым рэчаіснасці пачынаюць пераплятацца. Вось містэру Сатэртуэйту ў Агаты Крысці дапамагае таямнічы містэр Кін, які невядома адкуль узяўся; ці чалавек ён увогуле — таксама вялікае пытанне, але дапамагае прыгожа, метад працуе, катарсіс забяспечаны, а што яшчэ трэба ад твора мастацтва? Вось Элеры Куін, герой раманаў Элеры Куіна, няспешна гартае “Часопіс таямніцаў Элеры Куіна”, выдаваны Элеры Куінам, але не тым, які герой, а тым, які аўтар… ці наадварот? Мабыць, ужо няважна, проста сцэна прыгожая. А калі містэр Куін дэшыфруе злачынства з дапамогай твора Льюіса Кэрала, у прасторы перапляцення двух мастацкіх тэкстаў “нармальнай” рэчаіснасці месца ўвогуле не застаецца.
Згадзіўшыся з містэрам Холмсам, нам застаецца згадзіцца таксама з яго не менш знакамітым сучаснікам. Перавярнуўшы мімесіс з ног на галаву, містэр Ўайлд сказаў, што не мастацтва — перайманне рэчаіснасці, а зусім наадварот. Бадай, мы не будзем паглыбляцца ў гэтую сентэнцыю, бо параход сучаснасці параходам, але нешта непахіснае застацца павінна: у дэтэктыве не можа не быць таямніцы. Хто ведае, магчыма, чытач — толькі сон, які сніцца героям дэтэктыву, і нам пасля словаў “Прачынайся, ты забіты” наканавана ўсвядоміць, што жыццё — самы рэалістычны жанр літаратуры.
Кацярына Маціеўская
